Anjiyoödem, cildin derin katmanlarında ani şişliklerle karakterize olan ve acil müdahale gerektirebilen bir durumdur. Genellikle dudaklar, göz çevresi veya dil gibi bölgelerde ortaya çıkarak solunum yolunu tıkayabilme riski taşır. İşte bu karmaşık duruma dair bilinmesi gerekenler:
Anjiyoödem Nedir?
Deri altı dokularında sıvı birikmesi sonucu gelişen lokalize şişliklerdir. Ürtiker (kurdeşen) ile benzer mekanizmalara sahip olsa da daha derin tabakaları etkiler. Akut (ani başlangıçlı) veya kronik (6 haftadan uzun süreli) formları bulunur.
Ana Nedenleri ve Tetikleyiciler
- Alerjik Reaksiyonlar: Besinler (kabuklu deniz ürünleri, fıstık), ilaçlar (penisilin, NSAİİ’ler), böcek sokmaları.
- Herediter Anjiyoödem (HAÖ): C1 esteraz inhibitör eksikliğine bağlı genetik geçişli form.
- İdiyopatik: Nedeni belirlenemeyen vakalar.
- Fiziksel Uyaranlar: Basınç, soğuk, stres veya enfeksiyonlar.
Belirtiler ve Kritik Uyarı İşaretleri
- Yaygın Semptomlar:
- Dudaklarda, göz kapaklarında veya yanaklarda ağrısız şişlik
- Elde veya ayakta yoğun ödem
- Karın ağrısı (bağırsak duvarı ödemi)
- Acil Müdahale Gerektiren Belirtiler:
- Dil kökünde şişme
- Nefes almada zorluk veya hırıltı
- Yutkunma güçlüğü
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Değerlendirme: Şişliğin yeri, süresi ve eşlik eden semptomların analizi.
- Alerji Testleri: Deri prick testi veya spesifik IgE ölçümü.
- Kan Testleri:
- C1 esteraz inhibitör seviyesi (HAÖ şüphesinde)
- Tam kan sayımı ve kompleman düzeyleri
- Provokasyon Testleri: Fiziksel uyaranlarla tetikleme (kontrollü ortamda).
Tedavi Yaklaşımları
- Acil Tedavi:
- Solunum sıkıntısında adrenalin oto-enjektörü uygulaması
- Hızlı etkili kortikosteroidler (metilprednizolon) ve antihistaminikler (IV)
- Herediter Form Tedavisi:
- Atak öncesi C1 inhibitör konsantratı
- İkallantid veya ekallantid gibi bradikinin inhibitörleri
- Kronik İdiyopatik Tedavi:
- Omalizumab (anti-IgE) veya immünomodülatörler
- Tetikleyicilerden kaçınma eğitimi
Risk Faktörleri ve Komplikasyonlar
- Yüksek Risk Grupları:
- Aile öyküsü (HAÖ)
- Otoimmün hastalığı olanlar (tiroidit, lupus)
- ACE inhibitörü kullanan hastalar
- Potansiyel Komplikasyonlar:
- Anafilaksi
- Larinks ödemi sonucu solunum yetmezliği
- Tekrarlayan karın ağrıları nedeniyle gereksiz cerrahi müdahaleler
Korunma ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Tetkik Kayıt Tutma: Şişmeye yol açan olası tetikleyicilerin not edilmesi.
- Acil Eylem Planı:
- Adrenalin oto-enjektörü taşıma
- Tıbbi uyarı bilekliği kullanma
- İlaç Yönetimi:
- ACE inhibitörlerinden kaçınma
- NSAİİ yerine parasetamol tercihi
- Beslenme Düzeni:
- Histaminden zengin gıdaların (fermente ürünler, konserveler) sınırlandırılması
- Sodyum alımının kontrolü
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- İlk kez anjiyoödem atağı geçirenler
- Şişliğin 48 saatten uzun sürmesi
- Göğüs sıkışması veya nefes darlığı eşlik etmesi
- Karın ağrısı ile birlikte kusma
Alerji-immunoloji uzmanları tanı ve tedavi sürecini yönetirken, acil durumlarda acil servise başvurulmalıdır. Erken müdahale hayat kurtarıcı olabilir.
