Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin zararsız gıda proteinlerine aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Çocukların %8’ini, yetişkinlerin ise %5’ini etkileyen bu durum, hafif kaşıntıdan hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar değişen reaksiyonlara yol açabilir.

Yaygın Alerjen Besinler
Alerjik reaksiyonlara en sık neden olan besinler şunlardır:

• Süt, yumurta ve soya (bebeklerde ve çocuklarda yaygın)
• Yer fıstığı, ağaç yemişleri (ceviz, badem) ve kabuklu deniz ürünleri
• Buğday, balık ve susam (son yıllarda artış gösteren alerjenler)

Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
Reaksiyonlar genellikle 2 saat içinde ortaya çıkar:

• Hafif-Orta: Kurdeşen, dudak şişmesi, karın ağrısı, ishal
• Ciddi: Nefes darlığı, boğazda daralma hissi, kan basıncında düşüş
• Anafilaksi: Bilinç kaybı, çarpıntı, solunum durması (acil epinefrin gerektirir)

Teşhis Yöntemleri
Tanı için çoklu yaklaşım gerekir:

1. Deri Prick Testi: Alerjen özütlerinin cilt altına enjekte edilmesi
2. Kan Testleri: Spesifik IgE antikorlarının ölçümü (CAP testi)
3. Eliminasyon Diyeti: Şüpheli besinin 2-4 hafta diyetten çıkarılması
4. Oral Besin Yükleme: Hastane ortamında kontrollü alerjen verilmesi

Tedavi ve Yönetim Stratejileri

• Acil Müdahale: Epinefrin oto-enjektörü (EpiPen) taşınması
• İlaç Tedavisi: Antihistaminikler (kaşıntı için), kortikosteroidler (şiddetli reaksiyonlarda)
• Oral İmmünoterapi: Küçük dozlarda alerjenle tolerans geliştirme (özellikle yer fıstığı alerjisinde)
• Biyolojik Tedaviler: Omalizumab (IgE baskılayıcı) denemeleri

Önleme ve Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Etiket Okuma: "Eser miktarda içerebilir" uyarılarının dikkatle takibi
• Dışarıda Yemek: Restoranlarda mutfak personeliyle doğrudan iletişim
• Acil Eylem Planı: Okul/işyerinde acil protokollerin paylaşılması
• Beslenme Desteği: Diyetisyen eşliğinde besin değeri kaybının önlenmesi

Çocuklarda Özel Durumlar

• Süt-Yumurta Alerjisi: %80’i 16 yaşına kadar tolerans geliştirir
• Erken Ek Gıda: Yüksek riskli bebeklerde 4-6 aydan itibaren alerjenle kontrollü tanıştırma
• Okul Yönetimi: Öğretmenlere epinefrin eğitimi ve "alerjisiz sınıf" uygulamaları

Yeni Araştırmalar ve Umut Vadeden Gelişmeler

• Patch Tedavisi: Alerjen içeren deri bantları (DBV Technologies)
• Probiyotik Kombinasyonları: Bifidobacterium lactis ile alerji şiddetinde azalma
• CRISPR Gen Düzenleme: Alerjen proteinleri azaltılmış yer fıstığı çalışmaları

Hangi Durumlarda Alerji Uzmanına Başvurulmalı?

• Şiddetli reaksiyon öyküsü varsa
• Birden fazla besine alerji şüphesi bulunuyorsa
• Astım veya egzama gibi eşlik eden atopik hastalıklar mevcutsa