Hipertansiyon, kan basıncının sürekli olarak yüksek seyretmesiyle karakterize kronik bir durumdur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 1.28 milyar yetişkin yüksek tansiyonla yaşıyor ve bu durum inme, kalp krizi ve böbrek yetmezliği gibi ciddi komplikasyonların önde gelen nedenleri arasında yer alıyor.

Hipertansiyonun Temel Nedenleri
Hipertansiyon genellikle primer (esansiyel) ve sekonder olarak ikiye ayrılır. Primer hipertansiyon, vakaların %90-95’ini oluşturur ve yaşlanma, genetik yatkınlık, obezite, tuz tüketimi, hareketsiz yaşam tarzı ve stres gibi faktörlerle ilişkilidir. Sekonder hipertansiyon ise böbrek hastalıkları, endokrin bozukluklar (tiroid problemleri, Cushing sendromu), uyku apnesi veya bazı ilaçların (NSAİİ’ler, doğum kontrol hapları) kullanımı sonucu gelişir.

Belirtiler ve Sessiz Tehlike
Hipertansiyon genellikle "sessiz katil" olarak adlandırılır çünkü çoğu hasta uzun süre belirti hissetmez. Yüksek değerlerde ortaya çıkabilecek bulgular arasında enseden başlayan baş ağrıları, burun kanamaları, görme problemleri, nefes darlığı, çarpıntı ve halsizlik yer alır. Bu belirtilerin görülmesi durumunda acil tıbbi değerlendirme kritiktir.

Tanı Kriterleri ve Ölçüm Yöntemleri
Tanı için en az iki farklı günde yapılan ölçümlerde:

• Büyük tansiyonun (sistolik) 140 mmHg veya üzerinde
• Küçük tansiyonun (diyastolik) 90 mmHg veya üzerinde olması gerekir.
  Evde düzenli ölçümler, 24 saatlik ambulatuvar kan basıncı izlemi (ABPM) ve ofis ölçümleri tanıyı doğrulamada altın standarttır.

Tedavi Yaklaşımları

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

   • Tuz alımının günlük 5 gramın altına düşürülmesi
   • DASH diyeti (meyve, sebze, tam tahıl ağırlıklı beslenme)
   • Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
   • Alkol tüketiminin sınırlandırılması (kadınlarda 1, erkeklerde 2 kadeh/gün)
   • Stres yönetimi için meditasyon veya nefes egzersizleri

2. İlaç Tedavisi:

   • ACE inhibitörleri (Ramipril) veya ARB’ler (Losartan)
   • Kalsiyum kanal blokerleri (Amlodipin)
   • Diüretikler (Hidroklorotiazid)
   • Beta blokerler (Metoprolol) özellikle eşlik eden kalp hastalığı varsa

Komplikasyon Riskleri
Kontrolsüz hipertansiyon:

• Beyin damarlarında hasar (inme riskinde 4 kat artış)
• Koroner arter hastalığı (kalp krizi riskinde 3 kat artış)
• Böbrek fonksiyon kaybı (diyaliz gereksinimi)
• Görme kaybı (retinopati)
• Demans gelişimi ile doğrudan ilişkilidir

Önleme Stratejileri

• 30 yaşından itibaren yılda en az iki kez tansiyon ölçümü
• Vücut kitle indeksinin 25 altında tutulması
• Potasyumdan zengin besinlerin (muz, avokado, ıspanak) diyete eklenmesi
• Sigaranın bırakılması (nikotin damar direncini %20 artırır)
• Uyku kalitesinin iyileştirilmesi (7-8 saat kaliteli uyku)

Özel Durumlar ve Uyarılar
Beyaz önlük hipertansiyonu (klinikte yüksek, evde normal ölçüm) vakalarında ABPM ile doğrulama şarttır. Gebelikte gelişen hipertansiyon, preeklampsi riski nedeniyle yakın takip gerektirir. 60 yaş üstü bireylerde hedef kan basıncı 150/90 mmHg’nin altıdır.

Düzenli takip ve tedavi uyumu ile hipertansiyon kontrol altına alınabilir. Unutmayın, tansiyonunuzu yönetmek kalbinizi ve beyninizi korumanın en etkili yoludur.