Alerjik Astım

Alerjik astım, hastanın solunum yollarında kasılma, tıkanma gibi olayların yaşanması olup, ilk yapılması gereken, alerjiye hassasiyeti olan hastanın neye karşı alerjik olduğunu teşhis edip tedavi uygulanmasıdır.

Alerjik Astım Nedir?

Astım; hava yollarının şişmesine neden olabilecek tetikleyicilere bağlı olarak hava yolunda daralma olması ve kişinin solunum sıkıntısına girmesi durumudur. Kişi tetikleyicilerle karşılaşınca hava yolunun tam veya tama yakın daralması ile astım atağına girer.

Astımın en sık görülen formu alerjik astımdır. Alerjik astımda kişinin polen, mikrobiyal etmenler veya toza karşı aşırı bir hassasiyeti vardır. Bu sebeple özellikle yaz aylarında ve baharda polen mevsimlerinde atak geçirirler. Kişide alerjik astım oluşturabilecek faktörler sadece bunlar da değildir. Bunların yanında sigara dumanına, gribal enfeksiyona bağlı, hava kirliliği sebebi ile veya sadece stres faktörüne bağlı olarak da alerjik astım tetiklenebilir.

Alerjik astımlı kişiler genel olarak alerjiye meyilli bir bünyeye sahip kişilerdir. Ve genel olarak, kişide genetik bir şekilde alerjik bir bünye vardır. Kişi tetikleyici ile de karşılaşınca hava yolundaki bir dizi mekanizma ile kasılma ve tıkanma olayları görülür.

Alerjik Astım Belirtileri

Alerjik astımda temel belirti, kişinin alerjen ile maruziyeti sonrasında oluşan hava yolunun spazmı (kasılması) ile nefes almada zorluk çekmesi durumudur. Kişi bu daralmayı daha çok toz, polen, akar, mikrobiyal etmenler sonucunda hisseder.

Alerjik astımın genel belirtilerini sıralayacak olursak:

  • Nefes darlığı: Özellikle kişilerde belli bir etmenle maruziyet sonrası başlayan ve ciddi solunumsal sıkıntıya varabilecek boyutta bir tıkanma hissidir. Bu tıkanmanın sebebi, kişide genetik olabilecek bir alerjenle karşılaşma durumunda hava yolunun şişmesi, kasılması ile tıkanması sonucunda oluşan nefes alamama durumudur.
  • Öksürük: Bu öksürük genellikle kuru ve inatçı bir şekildedir. Kişinin günlük yaşam aktivitelerini ciddi anlamda etkiler ve kişide rahatsızlık oluşturur. Gece veya sabah saatlerinde öksürük krizi olabilir ve kişinin uyku kalitesi de bozulur.
  • Hırıltılı soluma: Alerjik astımlı kişilerde özellikle nefes alıp verme esnasında hırıltılı bir soluma duyulabilir ve bu soluma tipi hem kişinin kendisi tarafından hem de çevresi tarafından tarif edilebilir.
  • Göğüste sıkışma hissi: Kişi özellikle atak dönemlerinde göğsünde baskı veya sıkıştırıcı tarzda ağrılar hissedebilir. 
  • Alerjiye bağlı belirtiler: Kişide alerjik astım belirtilerine ek olarak alerjenin vücutta oluşturacağı başka belirtiler de bulunabilir. Alerjen maruziyeti ile gözlerde yaşarma veya burun akıntısı veya hapşırma gibi belirtiler de görülebilir.

Alerjik Astım Nedenleri

Genel olarak alerjik astımın oluşumda genlerin ve çevresel faktörlerin ortak olarak etkilemesi söz konusudur. Kişide belli bir alerjene karşı kalıtımsal bir hassasiyet vardır ve çevresel faktörler de bu hassasiyeti destekler.

Ayrıca alerjik astım oluşumunda etkili olan bazı risk faktörleri de vardır.

Bunlar;

  • Özellikle bebeklik döneminde ciddi solunum sıkıntısı yaşamak veya solunumsal rahatsızlıkları çocuklukta sık geçirmek önemli bir risk faktörüdür. Kişinin özellikle çocuklukta sık olarak bronşit hastalığını geçirmesinin daha sonrasında oluşabilecek astım veya alerjik astım riskini arttırdığı bilinmektedir.
  • Çocukluk döneminde alerjik astıma neden olabileceği alerjenlere fazlasıyla maruz kalması daha sonrasında alerjik astım olma ihtimalini oldukça arttırır. Bunda özellikle sigara dumanı maruziyeti, kirli hava maruziyeti veya kirli ortamda yetiştirilmiş olma etkilidir.
  • Ailesinde astımlı veya alerjik astımlı başka biri bulunan kimselerin bu hastalıklara yakalanma ihtimali artar.
  • Kişinin mesleki olarak alerjene maruz kalması da risk faktörlerindendir. Örneğin; boya sanayisinde çalışan bir kişinin boya kokusuna hassasiyeti varsa yaptığı mesleğe bağlı olarak alerjik astım olma ihtimali artar.
  • Özellikle düşük doğum ağırlığıyla veya erken doğan bebeklerin daha sonrasında solunumsal sorunlar yaşamaya meyilli oldukları bilinmektedir. Bu kişilerde bronşit, astım veya alerjik astım ihtimalleri artar.

Alerjik Astım Teşhisi

Alerjik astımda kişinin teşhisinin doğru bir şekilde yapılması için en önemli olan ayrıntılı ve etkin olabilecek sorular ile uygun bir hasta hikayesi (anamnez) alınmasıdır. Özellikle kişide solunum sıkıntısı, hırıltılı soluma, kuru-inatçı öksürük gibi belirtilerin ne zaman oluştuğu ve belli bir alerjenle karşılaşma sonucunda olup olmadığının irdelenmesi gerekir.

Sonrasında alerjik astım için kişiye uygun bir fizik muayene yapılmalıdır. Bunun için, stetoskop ile akciğer seslerinin dinlenmesi alerjik astımın diğer akciğer hastalıklarından ayrımında etkili olacaktır. Aynı zamanda akciğer enfeksiyonundan ayrımını da sağlayabilir.

Alerjik astımın belirli bir kan tetkiki yoktur. Sadece diğer hastalıklardan ayrımını yapabilmek için kan tahlili yapılabilir.

Özel bir görüntülemesi de yoktur. Yine diğer hastalıklardan ayrımını yapabilmek için akciğer grafisi kullanılabilir. Kişide özellikle hangi alerjene karşı alerjik yatkınlığının olduğunu saptayabilecek alerji testleri de vardır. Bu testlerle kişinin alerjiden sorumlu otoantikorlarından IgE seviyesi ölçülür ve böylece kişinin hangi alerjene karşı alerjik yanıt oluşturduğu saptanır.

Alerjik Astım Tedavisi

Alerjik astımın ilk ve en etkin tedavi yöntemi kişinin özellikle alerjik durumlara sebebiyet veren alerjeninin ne olduğunu bulmasıdır. Örneğin, sigara dumanına karşı hassasiyeti olan kişinin sigaradan uzak durması alerjisinin tetiklenmesini engelleyerek kişinin rahatsızlık duymasını ve astım atağına girmesini engeller.

Kişinin astım krizi durumunda hızlı etki ederek solunumunu düzenleyen ve fısfıs benzeri ilaçlarını atak anında kullanması gerekmektedir. Ayrıca alerjik astımda alerji için kullanabileceği hap veya aşılar da bulunmaktadır. Kişinin doktoruna başvurup kendine uygun tedaviyi öğrenmesi ve tedaviye eksiksiz uyması alerjik astımın kontrol altında tutulmasında oldukça önemlidir.

Tedavini uygulanması için kişi mevcut olan çevresel konumunu değiştirebilmelidir veya mevcut konumunda, alerjen ile en az teması sağlayabilmelidir.

Alerjik Astım Tedavi Edilmezse

Alerjik astım krizi de diğer astım şekilleri gibi kişide kendini ataklar halinde gösterir ve her atakta kişide yaşam standartlarını oldukça kötü etkileyecek şekilde; kuru ve inatçı tarzda öksürükler, hırıltılı soluk alıp verme, nefes almada güçlük çekme gibi çok ciddi belirtiler görülür.

Kişinin, bireysel ve toplumsal verimliliğini düşürür ve atak dönemlerinde özellikle kişide bulunduğu durumdan bıkkınlık başta olmak üzere depresyona kadar gidebilecek psikolojik bunalımlar görülür. Bu da kişinin işlevselliğinde düşüşe neden olur.

Kişinin geçirdiği her atak ile solunum fonksiyonları da etkilenir. Gerekli tedaviler uygulanmaz veya durumun ciddiyeti yeterince anlaşılmazsa insan için en hayati durum olan nefes alıp verme durumu paha biçilemez kadar zorlayıcı hale gelebilir.

Alerjik Astıma Ne İyi Gelir?

Daha öncesinde de birçok kere net bir şekilde ifade ettiğimiz gibi, alerjik astıma en iyi gelebilecek durum alerjik reaksiyona neden olan etkenden uzaklaşma veya maruziyet süresini azaltmadır. Bunun için kişi gerekirse mesleğini, yaşadığı yeri, alışkanlıklarını değiştirmeli veya maruziyet süresini oldukça aza indirmelidir.

Örneğin, kişinin polene alerjisi varsa polenlerin daha fazla olduğu sabah saatlerinde özellikle dışarıya çıkmamaya özen gösterebilir veya kişide özellikle dumana hassasiyet varsa sigara içeren ortamlardan uzak durmalı, kişi kendisi sigara içiyorsa kesinlikle zarar vereceğini unutmamalıdır ve sigara içmeyi bırakıp maruziyetini oldukça asgari seviyeye indirgemelidir.

Alerjik Astıma Ne İyi Gelmez?

Kişide atak oluşturan etmen ile karşılaşma, alerjik astımda kesinlikle istenen bir durum değildir. Sigara, polen, akarlar, küf, stres, mikrobiyal etmenler, evde beslenen tüylü hayvanlar, oda spreyi, parfüm, boya kokuları, kömür dumanı gibi etmenler kişide alerji oluşturabilecek etmenlerden bazılarıdır. Bunların çeşidi kişiden kişiye değişiklik gösterir.

  • Yukarıda saydığımız etmenlerle maruziyetten kaçınılmalıdır.
  • Kişi yaşadığı ortamda hatta mümkünse hiçbir koşulda sigara içmemelidir.
  • Ağır kokulardan uzak durmalı ve özellikle fazla miktarda sıkılmış deodorantlardan, oda spreylerinden uzaklaşmalıdır.
  • Kişide beslediği evcil hayvana karşı alerjik reaksiyon oluşuyorsa kişinin hayvan beslerken buna dikkat etmesi gerekmektedir, mümkünse evinde beslememelidir.
  • Özellikle bahar aylarında ortaya çıkan polenlere karşı alerjisi olan kişilerin çok uzun süre dışarıda kalması ve evde olduğu süreçlerde de pencerelerini uzun süreli açık tutması kişide alerjiyi tetikleyebilir.

Alerjik Astımda Kullanılabilecek İlaçlar

Alerjik astımda amaç, kişinin astım belirtilerinin azaltılması, solunum yolundaki aşırı duyarlılığı aza indirgemesi, atakların kontrol altına alınması ve kişinin en düşük doz ile yaşamını olabilecek en yüksek seviyede devam ettirmesini sağlamaktır.

Alerjik astım ilaçları, astım ilaçları ile aynı ilaç gruplarını içerir.

Bu ilaçlar ikiye ayrılır;

  • Kontrol edici ilaçlar: alerjik astım da diğer astımlar gibi vücutta oluşan kronik bir hassasiyet sürecinin sonucunda meydana gelir ve bu sürecin kontrol altında tutulması için her gün uzunca bir zaman boyunca kullanılması gereken ilaç grubuna kontrol edici ilaçlar denir.

Bunları içeren ilaçlar; inhale kortikosteroidler, inhale kortikosteroidlerle beraber kullanılacak beta2- agonistler, lökotrien antagonistleri, anti IgE gibi ilaçları içerir.

Bu ilaç grubunun kullanımında özellikle tedaviye uyum sağlanması oldukça önemlidir. Kontrol edici ilaçlar içerisindeki inhale kortikosteroidler esas tedaviyi oluşturur. Buna bağlı oluşabilecek bazı yan etkiler genel olarak; ağız içi yaralar, seste kısılmalar veya boğazda tahriş gibi durumlardır.

  • Rahatlatıcı ilaçlar: Bu ilaç grupları da daha çok atak anında kullanılabilecek hızlı ve kısa etkili olarak solunum yolundaki daralmayı açacak etkiye sahip ilaçlardır. Bu ilaçlar; hızlı etkili inhale beta2-agonistleri, kısa etkili teofilini, inhale antikolinerjik ilaçları kısa etkili oral beta2-agonistleri içerir.

Gebelikte Alerjik Astım

Genellikle gebelik sürecinde beklenen ilaç kullanımının en asgari seviyede tutulmasıdır fakat astımın belirtilerinden gebeyi korumak, hiç ilaç kullandırmamaya göre daha faydalıysa bunu göz ardı etmemek gereklidir.

Gebelikte alerjik astımın kontrol altında tutumu hem bebek hem de annenin sağlığı açısından oldukça önemlidir. Özellikle ataklara bağlı solunum yolu daralması ile azalan oksijen miktarı hem anneyi hem de bebeği kötü etkileyebilecek bir durumdur.

Gebenin, özellikle gebelik sürecinde astım kontrollerini iyi yapması ve hekim ile uyumlu iletişimi yakalamış olmaları gebelik sürecini iyi yönetmelerine katkıda bulunur. Gebenin bu süreçte özellikle alerjen ve tetikleyicilerinden mümkün oldukça uzak durması için gerekli her türlü önlemi almış olması gerekmektedir.

Kişinin özellikle gebelik sürecinde herhangi bir multivitamin veya bitkisel besin tüketiminde daha dikkatli olması gerekir ve hekime danışmadan ek ilaç tedavileri yapmamalıdır. 

Çocuklukta Alerjik Astım

Astım, çocukluk döneminin oldukça yaygın bir rahatsızlığıdır. Alerjik astım da yine çocuklarda görülebilecek durumlardan biridir. Atakların şiddeti ve ne adar sürdüğü kişiden kişiye değişiklik gösterir fakat özellikle çocukluk döneminde geçirilen her atağın solunum yolları ve çocuğun gelişimi açısından oldukça önemli olduğu ve göz ardı edilmemesi de bir gerçektir.

Tüm bu sebeplerden ötürü çocukluk döneminde astımın erken teşhis edilmesi ve kontrol altına alınması oldukça etkili sonuçlar doğurmaktadır.

Bu sebeple çocuktaki özellikle geceleri artış gösteren kuru ve inatçı öksürük varlığında, hırıltılı soluma durumunda, nefes güçlüğü çekmesi veya fazlaca yorgunluk hissetmesi halinde bir hekime başvurmakta fayda vardır.

Alerjik Astım için Hangi Doktora Gidilir?

Alerjik astım belli bir alerjene bağlı olarak meydana gelen bir hava yolu tıkanıklığı durumudur.

Bu sebeple kişinin Göğüs Hastalıkları bölümüne veya Alerji Hastalıkları ve İmmünoloji bölümüne başvurması faydalıdır. Çocuk hastalar için de öncelikle Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları bölümü veya Çocuk İmmünolojisi bölümüne başvurulabilir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
1
0
Makeleyi Paylaşın

Alerjik astım ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Alerjik Astım Geçer Mi?

Astım hastalıklarının tüm alt tiplerinde olduğu gibi alerjik astımda da kesin tedavi olanağı yoktur. Daha çok atak oluşumunu azaltarak kişinin belirtilerinin ortaya çıkması önlenebilir yani bir nevi alerjik astım kontrol altına alınmış olur. Bu sebeple de astımda kesin çözümden çok kontrolü sağlayacak ve rahatlatacak en etkili tedavi yöntemleri sunulur.

Dr. Gülen Bozyiğit

Alerjik Astım Ateş Yapar Mı?

Alerjik astımda tipik olarak görülebilecek belirtiler; kuru ve inatçı öksürük krizleri, hırıltılı soluk alıp verme, nefes sıkıntısı çekme, göğüste baskı ve ağrı hissidir. Alerjik astımda ateş beklenen bir bulgu değildir fakat alerjik astıma ek olarak kişi enfeksiyona bağlı bir şikayet de yaşıyorsa ancak o zaman ateş görülebilir.

Dr. Gülen Bozyiğit

Yetişkinlerde Alerjik Astım Geçer Mi?

Alerjik astım, alerjene maruz kalma ile tetiklenip maruziyet olmayınca sessizleşen bir hastalıktır. Yani ataklar ve atak dışındaki sakin geçen dönemleri vardır fakat astım, kronik yani sürekli devam eden bir hastalıktır ve geçme durumundan çok kontrol altına alınmasından bahsedilebilir.

Dr. Gülen Bozyiğit

Alerjik Astım Testi Nasıl Yapılır?

Alerjik astım teşhisi ve hangi alerjene bağlı olarak oluştuğunu anlamak için alerjik astım testi yapılabilir. Bunun için kişinin kan numunesi alınır ve alerji uzmanları tarafından incelenerek kişinin hangi etkene bağlı alerjisinin olduğu öğrenilebilir.

Dr. Gülen Bozyiğit