Bebeklerde alerji, bağışıklık sisteminin zararsız maddelere aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkan yaygın bir sağlık sorunudur. Bu reaksiyonlar ciltte kızarıklıktan hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar değişen şiddette olabilir. Alerjinin erken teşhisi ve yönetimi, bebeğin yaşam kalitesi için kritik öneme sahiptir.
Alerjinin Temel Nedenleri
Bebeklerde alerji gelişimi genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucu oluşur. Ailede alerji öyküsü varsa bebekte görülme riski %40-60 artar. Bağırsak mikrobiyotasının tam gelişmemiş olması ve bağışıklık sisteminin olgunlaşma süreci, bebekleri özellikle savunmasız kılar. Erken yaşta antibiyotik kullanımı ve sezaryen doğum gibi faktörler de mikrobiyota dengesini bozarak riski artırır.
Yaygın Alerjenler ve Maruziyet Yolları
Besin alerjenleri arasında inek sütü, yumurta, fıstık, buğday ve kabuklu deniz ürünleri ilk sıralarda yer alır. Solunum yoluyla alınan alerjenler ise ev tozu akarları, polenler, küf sporları ve evcil hayvan tüyleridir. Temas alerjilerinde deterjanlar, losyonlar ve nikel içeren giysi aksesuarları tetikleyici olabilir. Böcek ısırıkları ve bazı ilaçlar da ciddi reaksiyonlara yol açabilmektedir.
Belirtilerin Değerlendirilmesi
Alerjik reaksiyonlar vücudun farklı sistemlerinde kendini gösterebilir. Ciltte kurdeşen, egzama veya şişlik en sık görülen bulgulardır. Sindirim sisteminde kusma, ishal, kanlı dışkı veya kabızlık gözlenebilir. Solunum yolu belirtileri arasında burun tıkanıklığı, hırıltılı solunum ve nefes darlığı yer alır. Gözlerde kızarıklık, sulanma ve şişme de sık bildirilen şikayetlerdendir.
Tanı Yöntemleri ve Süreç
Alerji tanısı kapsamlı bir değerlendirme gerektirir. Detaylı hasta öyküsü ve fizik muayene ilk adımdır. Deri prick testi, 3 aylıktan itibaren uygulanabilen güvenilir bir yöntemdir. Spesifik IgE kan testleri de tanıya yardımcı olur. Besin alerjisi şüphesinde eliminasyon diyeti ve kontrollü provokasyon testleri altın standart kabul edilir.
Tedavi Yaklaşımları
Besin alerjilerinde kesin tedavi alerjenden tam kaçınmadır. Anne sütü alan bebeklerde annenin diyetinden alerjen çıkarılır. Egzama tedavisinde nemlendiriciler ve kortizonlu kremler kullanılır. Anafilaksi riski olan bebeklere adrenalin oto-enjektörü reçete edilir. Bağışıklık sistemini düzenleyici probiyotikler ve D vitamini takviyeleri destekleyici rol oynayabilir.
Korunma Stratejileri
İlk 6 ay sadece anne sütü alımı alerji riskini %30-50 azaltır. Tamamlayıcı besinlere 6. aydan sonra tek tek ve 3 gün kuralıyla başlanmalıdır. Ev ortamında toz akarlarına karşı haftalık çarşaf değişimi ve HEPA filtreli elektrik süpürgesi kullanılmalıdır. Bebek giysilerinde hipoalerjenik deterjanlar tercih edilmeli ve nikel içeren aksesuarlardan kaçınılmalıdır.
Acil Durum Yönetimi
Yüzde şişme, nefes almada zorluk veya bilinç bulanıklığı gibi anafilaksi belirtilerinde acilen 112 aranmalıdır. Adrenalin oto-enjektörü varsa hemen uygulanmalıdır. Bebek yan yatırılarak solunum yolu açık tutulmalı ve kesinlikle ağızdan besin/ilaç verilmemelidir. Acil servise ulaşıldığında alerji öyküsü mutlaka bildirilmelidir.
Doktor Kontrollerinin Önemi
Alerjik bebeklerin düzenli takibi büyüme-gelişmenin izlenmesi için şarttır. Çocuk alerji uzmanları tarafından yapılan 3 aylık kontrollerde diyet ayarlamaları ve ilaç dozları gözden geçirilir. Aşı takvimi özel duruma göre düzenlenir. Ailelere alerji okulu eğitimleri ve psikososyal destek verilmesi tedavi uyumunu artırır.
