Fizik Muayene Nedir?

Fiziki muayene, teşhis ve tedavinin en önemli noktalarındandır ve olası bir sorunun belirtilerini ortaya koymak ekonomiktir

Fizik muayene tıbbi tanı ve tedavinin en önemli noktalarından biridir. Olası bir sorunun belirti ve semptomlarını ortaya koymak ucuz ve zahmetsiz bir şekilde gerçekleştirilir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte yeni görüntüleme ve tanı tetkikleri sağlık alanındaki yerini alsa da fizik muayene yerini korumaya devam etmektedir.

Fizik muayene tıbbi bir sorunun hızla fark edilmesini sağlarken tedavinin başarısını, hastalığın ilerleyişini de ortaya koyar. Bir hastalığın belirtileri ortaya çıkmadan önce fark edilmesine yardımcı olabileceğinden dolayı tarama amacıyla da kullanılabilir.

Genel Fizik Muayene Yöntemleri

Fizik muayenenin en önemli özelliği sistemik bir çerçevede gerçekleştirilmesidir. Tüm dünyada yüzyıllardır aynı temel prensiplerle uygulanmaktadır. Bu da hekimler arasında ortak bir dil oluşmasına katkı sağlar. Fizik muayenede sırasıyla inspeksiyon, palpasyon, perküsyon, oskültasyon ve olfaksiyon yöntemleri kullanılır.

İnspeksiyon

Hekimler açısından muayene hasta kapıdan girdiği anda başlar. Fizik muayenenin birçok basamağı olsa da en önemli noktalardan biri inspeksiyon yani gözle yapılan muayenedir. Kişinin cilt rengi, vücut yüzeyindeki değişiklikler, saçları, gözleri, parmakları, tırnakları kısacası baştan ayak ucuna tüm vücudun hiçbir ekipmana ihtiyaç duyulmadan yalnızca gözle incelenmesine inspeksiyon adı verilmektedir.

Palpasyon

Palpasyon dokunarak muayene etme yöntemidir. Cilt altındaki normal anatomik yapılara göre anormallikler tespit edilmeye çalışılır. Vücut sıcaklığı, derinin yapısı, büyümüş lenf bezleri, cilt altı apseler, karın içi kitleler, hassasiyet, ağrı palpasyon ile elde edilebilecek bilgilerdir.

Perküsyon

Vurarak muayene etme yöntemidir. Katı, sıvı ve hava dolu yapılar farklı sesler üretir. Bu prensiple bir eliyle hastanın vücuduna yerleştirdiği diğer eline vuran hekim gelen sese göre fikir sahibi olmaya çalışır. Hekim açısından sesleri yorumlamak tecrübe gerektiren bir durumdur. Karaciğer gibi içi dolu organlar tok ses verir. Bu sayede karaciğer boyutları hakkında görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulmadan perküsyon ile fikir sahibi olunabilir.

Oskültasyon

Fizik muayenede kullanılan bir diğer yöntem ise oskültasyon yani dinlemedir. Stetoskop adı verilen alet ile kalp atışları, akciğerde solunum sesleri, bağırsak sesleri, büyük damarlarda kan akış sesleri duyulabilir. Seslerde oluşan anormallikler (örneğin kalpte üfürüm, damarlarda daralma, akciğerde enfeksiyon gibi) tecrübeli bir hekim tarafından kolayca fark edilebilir.

Olfaksiyon

Koklatarak yapılan fizik muayene yöntemidir. Rutinde pek sık kullanılmasa da bazı hastalıklarda ortaya çıkan spesifik nefes kokuları tanıda etkili olabilir.

Fizik Muayene Nasıl Yapılır?

Fizik muayene belirli bir ilerleyiş yapısına sahiptir. Bu sayede standart yapıda hasta dosyaları oluşturulur. Kişinin geçmiş durumu, hastalığın ilerleyişinin takibi açısından avantaj sağlar. Fizik muayene öncesinde kişinin bilgileri kaydedilir. Şikayeti ve şikayet öyküsü alınır.

Fizik muayene baştan ayağa ilerleyen bir sistematiğe sahiptir. Ancak her randevuda böyle bir muayene mümkün olmadığından dolayı yetişkinlerde genellikle şikayet bölgesine odaklanılır. Pediatrik fizik muayene ise genellikle baştan sona uygulanır. 

Fizik muayene bulguları birçok hastalıkta kesin tanıyı koymak için yeterli olmasa da hekime yapacağı ileri tetkikler hakkında bilgi verir. Şüpheli bölgelerde ileri tetkik ve görüntüleme yöntemleri kesin tanıyı koydurur.

Hayati Bulgular ve Fiziksel Özellikler

Fizik muayeneye başlarken kişinin kan basıncı, solunum sayısı, nabız sayısı gibi vital (hayati) bulguları ölçülür. Boy ve kilo da gelişim, kilo kaybı gibi durumların takibi açısından önemlidir.

Baş-Boyun ve Cilt Fizik Muayene

Fizik muayeneye hastanın cildinden ve baş bölgesinden başlanır. Deri rengi, kıvamı, sıcaklığı incelenir. Ardından saçlar, gözler, kulaklar, ağız içi ve dudaklar, boyundaki lenf düğümleri inspeksiyon ve palpasyon ile muayene edilir. Yenidoğanda fizik muayene esnasında gözlerde simetri ve ışık refleksinin değerlendirilmesi olası problemlerin erken tespiti açısından önemlidir. Deri, baş-boyun muayenesi ile özellikle anemi ve hipotiroidizm gibi hastalıklar hakkında fikir sahibi olunabilir.

Solunum Sistemi Fizik Muayene

Solunum sistemi muayenesi ile hastanın nefes alış-verişi değerlendirilir. Vücut üst kısmındaki kıyafetler çıkarılır. Hasta oturur pozisyondayken sırt, yatay pozisyondayken göğüs muayenesi yapılır. Cilt rengi, göğüs kafesi bozuklukları, solunum rahatlığı inspeksiyonla değerlendirilir. Ardından palpasyon yöntemiyle tüm göğüs kafesi incelenerek şişlik veya ağrı bölgeleri değerlendirilir. Perküzyon yöntemiyle kaburgalar arası boşluklara vurularak ses değerlendirmesi yapılır. Akciğer hava dolu bir organ olduğundan dolayı ince ses verir. Olası kitleler seste kalınlaşmaya sebep olabilir.

Akciğer ve kalbin fizik muayenesinde oskültasyon ayrı bir öneme sahiptir. Nefes alış-verişi sırasında hava yollarında sürtünme sesi normal şartlarda duyulmaz. Özellikle pnömoni (akciğer enfeksiyonu) ve KOAH fizik muayene sırasında solunum seslerinin kaba duyulması ile kendini belli eder.

Pnömoni (Akciğer Enfeksiyonu): Akciğer dokusunda meydana gelen enfektif, iltihabi durumdur. Başlıca bakteri virüs gibi mikroorganizmalara bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Hava yollarında meydana gelen iltihabi durum nefes alış-verişi sırasında sürtünme artışına sebep olur. Oskültasyonda solunum sesi kalınlaşması pnömoni fizik muayene bulguları arasında önemli bir yere sahiptir. Pnömoni hastalarında ayrıca ateş, halsizlik, öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Semptom ve fizik muayene bulgularının varlığında akciğer röntgeni ile hastalığın tanısı konabilir.

Kalp ve Damar Fizik Muayene

Fizik muayenenin bir diğer önemli adımı ise kalp muayenesidir. Kalp hastalıkları çeşitli cilt bulguları ile kendini gösterebilir. Ayrıca kalp seslerinin oskültasyon ile dinlenmesi birçok patoloji hakkında fikir verebilir. Kalp içi kapakçıklar ve büyük damarların vücut düzeyindeki iz düşümleri stetoskop ile dinlendiğinde üfürümler, ritim bozuklukları, kapakçık yetmezlikleri, darlıklar, hipertansiyon tespit edilebilir. 

Atrial Fibrilasyon: Atrial fibrilasyon kalbin atrium (kulakçık) kasında meydana gelen değişikliklere bağlı ortaya çıkan yüksek hızlı ritim bozukluğudur. Yüksek ve düzensiz kalp hızı atrial fibrilasyon fizik muayene bulguları arasında yer almaktadır. Ayrıca göğüs ağrısı, nefes almada zorluk, çabuk yorulma ve halsizlik gibi bulgular görülebilir.

Pulmoner Hipertansiyon (Akciğer Damarlarında Yüksek Tansiyon): Pulmoner hipertansiyon genellikle başka bir hastalığa bağlı olarak akciğer atar damarlarında basıncın yükselmesidir. Akciğer ödemi gibi durumlara sebep olabilir. Kalp seslerinde değişiklik ve bölgesel üfürümler ile fizik muayenede kendini gösterir.

Aort YetmezliğiKalpten çıkan ve vücuda kan taşıyan en büyük damar aort kapağının tam kapanmaması durumuna aort yetmezliği denir. Stetoskop ile aort izdüşümü bölge dinlendiğinde kapağın tam kapanmamasına bağlı kan akımı sesi duyulur. Kalp seslerinde değişiklik ve ritim değişiklikleri aort yetmezliği fizik muayene bulguları arasında gösterilebilir.

GİS Fizik Muayene (Karın Muayenesi)

Karın bölgesinde mide, bağırsak gibi sindirim sistemi organlarının yanı sıra karaciğer, dalak, böbrek ve bu organlara ait yapılar bulunur. Karın muayenesi için sırt üstü yatırılan hasta dizlerini kendine çekerek karın kaslarını gevşetir. Öncelikle cilt muayenesi yapılır. Şişkinlik, deri yüzeyindeki lezyonlar hepatit gibi karaciğer hastalıkları açısından önemlidir. 

Karın hayali çizgilerle bölgelere ayrılarak muayene edilir. Bağırsak sesleri stetoskopla dinlenir. Karın bölgesindeki şişlikler, hassas ve ağrılı bölgeler tespit edilebilir. Bağırsak hastalıkları, siroz, apandisit fizik muayene ile tespit edilebilecek başlıca sorunlardır.

İleus (Bağırsak Tıkanıklığı): Bağırsakların iç veya dış sebeplere bağlı olarak tam veya kısmi olarak tıkanmasına ileus adı verilir. Yapışıklıklar, kitleye bağlı basılar, enfeksiyonlar ve bağırsak hastalıkları ileusun en sık sebepleri arasında yer alır. İleus fizik muayene bulguları arasında en sık bağırsak seslerinin azalması veya tamamen duyulmaması yer alır.

Apandisit: Apendiks veya körbağırsak olarak bilinen yapının iltihaplanması durumuna apandisit adı verilir. İltihap karın içi yapılara ilerleyerek ciddi sorunlara sebep olabilir. Apandisit fizik muayene sırasında karın bölgesinde şiddetli ağrı, hassasiyet, palpasyonla hissedilen şişlik ile kendini gösterebilir. Acil müdahale önemlidir.

Hepatit A: HAV virüsünün sebep olduğu bir çeşit karaciğer enfeksiyonudur. Karın üst bölgesinde ağrı, deride lezyonlar, el ve tırnak değişiklikleri, ateş ve sarılık Hepatit A fizik muayene bulguları arasında yer almaktadır.

Siroz: İleri derece karaciğer hasarı ve yetersiz/yanlış yenilenme sonucu ortaya çıkan ve fonksiyon kaybı ile karakterize hastalığa siroz adı verilmektedir. Genellikle alkolle ilişkilendirilmek ile birlikte çeşitli ilaçlar, enfeksiyonları doğumsal ve yapısal hastalıklar bu duruma sebep olabilir. Siroz fizik muayene bulguları diğer karaciğer hastalıkları ile benzerlik gösterebilir (sarılık, deri lezyonları, el ve tırnak değişiklikleri gibi).

Genitoüriner Sistem Fizik Muayene

Üreme organları ve üriner sistem organlarının muayenesi hastanın şikayetlerine göre gerekli olabilir. Böbreklerde ağrı, genital bölgede cilt lezyonları muayene ile elde edilebilecek bulgulardır. Özellikle ileri yaş erkeklerde prostat muayenesi belirli periyotlarla tekrar edilmelidir.

Kas İskelet Fizik Muayene

Kas iskelet muayenesi lordoz, skolyoz gibi omurga bozukluklarının tespitinde önemli yere sahiptir.

Skolyoz: Omurganın göğüs ve bel hizasında meydana gelen sağa veya sola kayma bozukluklarıdır. Fizik muayene ile kolay bir şekilde tanı konulabilir.

Nörolojik Sistem Fizik Muayene

Beyin ve omurilikte veya sinir liflerinde meydana gelen sorunların tespitinde fizik muayene önemli bir yere sahiptir. Duyu azalması, hareket edememe, kas gücü farklılıkları, refleksler basit yöntemler ile muayene edilir. Çocuklarda fizik muayene sırasında özellikle menengial irritasyon bulguların kontrolü menenjit gibi ciddi riskler taşıyan sorunların hızlı tespitine yardımcı olur.

Menenjit: Özellikle çocuklarda sık karşılaşılan beyin zarı enfeksiyonudur. Tedaviye geç kalınması çocukta kalıcı nörolojik hasarlara sebep olabilir. Meningeal irritasyon bulgusu olarak adlandırılan Kernig ve Brudzinski işaretleri menenjit fizik muayene bulguları arasında yer almaktadır. Ayrıca ateş, halsizlik, bilinç bozuklukları, bulantı, kusma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Fizik muayene tıbbi tanı ve tedavinin en önemli noktalarından biridir. Olası bir sorunun belirti ve semptomlarını ortaya koymak ucuz ve zahmetsiz bir şekilde gerçekleştirilir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte yeni görüntüleme ve tanı tetkikleri sağlık alanındaki yerini alsa da fizik muayene yerini korumaya devam etmektedir.

Fizik muayene tıbbi bir sorunun hızla fark edilmesini sağlarken tedavinin başarısını, hastalığın ilerleyişini de ortaya koyar. Bir hastalığın belirtileri ortaya çıkmadan önce fark edilmesine yardımcı olabileceğinden dolayı tarama amacıyla da kullanılabilir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
4
0
Makeleyi Paylaşın

Fizik Muayene ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Fizik muayenede kullanılan araçlar nelerdir?

Fizik muayenede hekimin kendi gözlemleri ön plandadır. Genellikle tıbbi cihazlara ihtiyaç duyulmamakla birlikte muayenenin türüne göre bazı araçlar kullanılabilir. Bunların en önemlisi stetoskop’tur. Ayrıca refleks çekici, ışık kaynağı, iğne, boğaz çubuğu gibi basit ekipmanlara gerek duyulabilir.

Dr. Deniz Gölgeli

Fizik muayene ne kadar sürer?

Fizik muayene geniş kapsamlı bir uygulamadır. Tam bir fizik muayene 30-40 dakika kadar sürmekle birlikte genellikle her hekim kendi alanında incelemelerde bulunur. Hastanın şikayetleri doğrultusunda irdeleme yapılır.

Dr. Deniz Gölgeli