Mekonyum aspirasyonu, doğum sırasında bebeğin ilk dışkısı olan mekonyumun solunum yollarına kaçmasıyla ortaya çıkan kritik bir yenidoğan sorunudur. Özellikle miyadında veya miyad geçmesi olan bebeklerde görülür ve solunum sıkıntısına yol açarak acil müdahale gerektirir.
Mekonyum Aspirasyonu Nedir?
Mekonyum, bebeğin anne karnındayken bağırsaklarında biriken steril dışkıdır. Genellikle doğumdan sonra atılır ancak fetal stres durumlarında rahim içinde çıkabilir. Bebek solunum hareketi yaparken mekonyumla karışık amniyon sıvısını ciğerlerine çekerse, hava yolları tıkanır ve akciğerlerde inflamasyon başlar.
Risk Faktörleri
- Miyad geçmesi (40 hafta üzeri gebelikler)
- Annede hipertansiyon, diyabet veya sigara kullanımı
- Göbek kordonu sıkışması, plasental yetmezlik gibi fetal stres durumları
- Zor doğum veya doğum travmaları
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Solunum Sıkıntısı: Hızlı nefes alıp verme, burun kanatlarının solunuma katılması
- Cilt Renginde Değişim: Morarma (siyanoz) veya yeşilimsi cilt tonu
- Göğüs Duvarında Çekilmeler: Kaburgalar arasında içe çökme
- Mekonyum Lekeli Amniyon Sıvısı: Doğumda yeşil-kahverengi sıvı görülmesi
- Düşük Apgar Skoru: Doğum sonrası canlandırmaya ihtiyaç duyulması
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Solunum seslerinde azalma, raller veya ronküs duyulması
- Akciğer Grafisi: Yama tarzı infiltrasyonlar, havalanma artışı (hiperinflasyon)
- Kan Gazı Analizi: Oksijen seviyesinde düşüklük (hipoksi) ve asidoz
- Ekokardiyografi: Kalp anomalilerini ekarte etmek için
Acil Müdahale ve Tedavi
- Doğum Odasında:
- Bebek doğar doğmaz ağız-burun temizliği
- Entübasyon ve trakeal aspirasyon (ciğerlere kaçan mekonyumun çekilmesi)
- Yenidoğan Yoğun Bakım:
- Oksijen Desteği: Nazal kanül veya CPAP
- Mekanik Ventilasyon: Şiddetli vakalarda
- Surfaktan Tedavisi: Akciğerlerin açılmasını kolaylaştırmak için
- Antibiyotik: Sekonder enfeksiyonu önlemek
- Nitrik Oksit: Şiddetli hipoksik solunum yetmezliğinde
Komplikasyonlar
- Pnömotoraks: Hava kaçağı nedeniyle akciğer çökmesi
- Persistan Pulmoner Hipertansiyon (PPHN): Akciğer damarlarında daralma
- Beyin Hasarı: Uzun süreli oksijensizlik
- Kronik Akciğer Hastalığı: Özellikle prematüre bebeklerde
Korunma Stratejileri
- Riskli Gebeliklerin Yakın Takibi: Miyad geçmesi, fetal iyilik testleri
- Aktif Doğum Yönetimi: Fetal distres şüphesinde sezaryen kararı
- Amniyoinfüzyon: Doğum sırasında rahme steril sıvı verilerek mekonyumun seyreltilmesi
Prognoz ve İyileşme
Erken müdahale edilen vakalarda tam iyileşme oranı yüksektir. Ancak mekonyumun yoğunluğu ve aspirasyon süresine bağlı olarak:
- Hafif vakalar 3-7 günde iyileşir.
- PPHN gelişen bebeklerde yoğun bakım süresi uzar.
- Nadiren uzun dönemde astım veya reaktif hava yolu hastalığı gelişebilir.
Ebeveynler İçin Kritik Uyarılar
- Doğum sonrası bebekte hızlı solunum veya morarma fark edilirse acil bildirim.
- Yoğun bakım sürecinde anne sütü desteğinin sürdürülmesi.
- Taburculuk sonrası düzenli pulmoner takip.