Röntgen

Röntgen Nedir? 

Röntgen, hastalıkların teşhis ve takip sürecinde kullanılan, radyolojik tanı yöntemleri arasında en eski görüntüleme yöntemidir. Vücut içini X ışınları ile görselleştiren röntgen, doku ve kemiklerin görüntülenmesinde kullanılmaktadır. Röntgen, sağlık kuruluşlarının röntgen bölümlerinde yapılmakta ve radyografi uzmanları tarafından uygulanmaktadır. Öte yandan diş hekimleri gibi uzman hekimler tarafından da uygulanabilmektedir. Röntgen teknikleri kullanılarak, vücudun iç kısımlarının görüntülenmesini sağlayan tüm prosedürlere ise radyografik muayene adı verilmektedir.  

Röntgen, kullandığı X ışını enerjisi sayesinde, vücudun farklı bölümlerinin siyah beyaz tonlarda görüntülenmesini sağlamaktadır. Görüntülerin siyah beyaz olmasındaki neden ise dokuların farklı miktarlarda radyasyon emme özelliğine sahip olmasıdır. Bu duruma örnek vermek gerekirse; en çok ışının kemiklerdeki kalsiyum tarafından emilimi sağlanmaktadır. Böylelikle kemikler röntgen filminde beyaz görünmektedir. Yağ ve diğer yumuşak dokular, X ışınını kemiklerdeki kalsiyuma oranla daha az emerler ve bu nedenle de gri renkte görünmektedirler. Röntgenin gönderdiği X ışınından en az emilimi ise hava yapmaktadır. Bu da ciğerlerin röntgen filminde siyah görünmesine yol açmaktadır.

X Işını 

X ışını bir diğer adı X ray, elektromanyetik dalgalardan oluşan bir radyasyon çeşidi olarak tanımlanmaktadır. X ışını, yüksek enerjiye sahiptir. İnsan bedeni başta olmak üzere pek çok farklı cismin görüntülenmesinde kullanılmaktadır. X ışınlarının çıplak gözle görülmeleri ve hissedilmeleri mümkün değildir. 

Röntgen Cihazı 

Röntgen cihazlarının çalışma prensibi, istenilen oranda X ışının üretilmesi üzerine dayanmaktadır. Röntgen cihazları ile insan vücudundaki problemleri teşhis etmek isteyen hekimlerin, cerrahi operasyon yapmasına gerek kalmaması sağlanmaktadır. Bu özelliği ile röntgen cihazları vücudun içini gösteren dev bir kamera olarak tanımlanabilir. Röntgen cihazları ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan ilki radyografi cihazlarıdır. Radyografi cihazları, statik bir görüntülenme yapılmasına olanak tanımaktadır. Röntgen cihazlarının bir diğeri ise radyoskopi makineleridir. Radyoskopi cihazlarında ise dinamik görüntüleme yapılması sağlanmaktadır. Öte yandan radyografi cihazlarının ilerleyen teknoloji ile bilgisayar ortamına entegresi sağlanmaktadır. Bu da röntgenin dijital ortama aktarılmasına olanak tanımaktadır.  

Röntgen Çeşitleri Nelerdir? 

Konvansiyonel röntgen: Konvansiyonel röntgen, uygun görüntüleme cihazlarının kullanılması ile görüntülerin bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlamaktadır. Kullanımı kolay, maliyeti düşük ve son teknolojilerin kullanıldığı konvansiyonel röntgen sayesinde, kontrastlı ve kontrastsız çekim yapılabilmektedir.  

Standart Bilgisayarlı Tomografi (BT): Dolaşım sistemi sorunlarının teşhisinde BT yani bilgisayarlı tomografi yöntemi kullanılmaktadır. BT, X ışınları ile çalıştığı için, röntgen çeşidi olarak değerlendirilmektedir. 

 Böbrek, üreter ve mesane röntgeni: İdrar yolu hastalıklarının teşhisi için kullanılan ilk prosedür böbrek, üreter ve mesane röntgenidir. Sindirim sistemi, karın bölgesi ve idrar yolu organlarının yapılarını incelemek amacıyla kullanılmaktadır. 

Diş röntgeni: Çene kemiği, dişler ve ağızda bulunan diğer dokuların görüntülenmesi amacıyla diş röntgeni kullanılmaktadır. Bu yöntem sayesinde diş hekimleri çene kemiği yapısını, diş köklerini ve çıkmakta olan dişlerin yapısını görmek amacıyla diş röntgeni çeşitlerini kullanmaktadır. Diş röntgeni çeşitleri şu şekildedir: 

• Panoramik röntgen: Tüm ağız yapısı panoramik röntgen sayesinde görüntülenebilmektedir. Panoramik röntgen sayesinde üst ve alt çenedeki tüm dişler görüntülenebilmektedir.
• Periapikal röntgen: Periapikal röntgende ise birkaç dişin aynı anda görüntülenmesi sağlanmaktadır. Aynı zamanda bu dişlerin kök yapıları da görüntülenebilmektedir. 
• Bite-Wing röntgeni (Isırtma Röntgeni): Bite-Wing röntgen, başka bir deyişle Isırtma Röntgeni birbirine komşu iki dişin görüntülenmesini sağlar. Bu prosedür ile iki dişin arasındaki çürükler tespit edilmektedir.
• Sefalometrik projeksiyonlar: Başın tamamını kapsayacak şekilde çekilen röntgen türüdür. Çene yapısı ve kişinin profiline göre dişlerin görüntülenmesi gerektiği durumlarda kullanılmaktadır. 

 Kemik röntgeni: Kemik kırıkları, yaralanmalar ve eklem anormalliklerinin değerlendirilmesi amacıyla kullanılan röntgen türüne kemik röntgeni denmektedir.  Bu yöntem, teşhis konulabilmesi için en hızlı ve kolay yol olarak bilinmektedir.

Göğüs röntgeni: Göğüs bölgesinde yer alan kemik, doku ve organların görüntülenme yöntemine verilen isim göğüs röntgenidir. Nefes darlığı, ateş, göğüs ağrısı ve sürekli öksürük gibi semptomların geliştiği hastalıkların teşhisi amacıyla kullanılmaktadır.   

Akciğer röntgeni: Akciğerin farklı bölgelerinin birbiriyle kıyaslanarak değerlendirilmesi amacıyla bu görüntüleme yöntemi kullanılmaktadır. Görüntülerde asimetri ve anormallik olduğu doktor tarafından teşhis edilirse, tedavi planlamasına karar verilmektedir.  

Karın röntgeni: Karın içerisinde yer alan; ince bağırsak, kalın bağırsak, karaciğer ve mide gibi organların görüntülenmesinde bu yöntem kullanılmaktadır. Bulantı, mide ağrısı, kusma ve şişkinlik gibi semptomların geliştiği hastalıkların teşhisinde başvurulan ilk yöntemlerden birisi olarak bilinmektedir.

Röntgen Hangi Hastalıklarda Kullanılır?  

Farklı röntgen çeşitleri farklı hastalıkların teşhisleri için kullanılmaktadır. Röntgen çeşitlerine göre hangi hastalıkların teşhisinde kullanıldığına yönelik açıklamalar aşağıdaki gibidir;  

Kemik ve Diş Röntgenleri

• Kemik-diş kırığı ve enfeksiyonları: Kemik ve dişlerdeki kırık ve enfeksiyonel hastalıklar, röntgen görüntüleme yönteminde kullanılan X ışınları sayesinde rahatlıkla teşhis edilebilmektedir. 
• Artrit: Artrit, vücut tarafından üretilen ve eklem bölgelerinde ortaya çıkan iltihaplanma problemidir. Artrit hastalığının teşhisinde de kemik ve diş röntgen görüntüleme yöntemi kullanılmaktadır. 
• Skolyoz: Skolyoz hastalığının tanısı için de kemik ve diş röntgenlerinden faydalanılmaktadır. Kemik röntgeni ile tüm omurga yapısı görüntülenerek skolyoz hastalığının teşhisi koyulmaktadır.
• Diş çürümesi: Diş çürükleri, diş ve çene röntgeni ile uzman hekim tarafından teşhir edilmektedir 
• Osteoporoz: Osteoporoz kemik erimesi hastalığıdır. Bu hastalığın teşhisinde özel bir görüntüleme yöntemi olan kemik dansitometrisi ile kemik yoğunluğu hesaplanmaktadır. 
• Kemik kanseri: Röntgen, kemik kanseri teşhisinde kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır. Röntgenin gönderdiği X ışınları ile kemik tümörleri görüntülenebilmektedir.  

Göğüs Röntgenleri

• Akciğer hastalıkları: Zatürre (pnömoni), tüberküloz ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar için göğüs röntgeni görüntüleme yönteminden faydalanılmaktadır. 
• Meme kanseri: Meme kanseri teşhisi, mamografi adı verilen görüntüleme yöntemi ile koyulmaktadır. 
• Kalp büyümesi: Kalp büyümesi ve kalp yetmezliği gibi hastalıkların belirtileri, röntgen ile görüntülenebilmektedir. 
• Kan damarlarında tıkanıklık: Akciğer ve kalpteki kan akışı hızı röntgen ile görüntülenebilmektedir. Bu sayede kan damarlarındaki tıkanıklıkların teşhisi koyulabilmektedir. 

Karın Röntgenleri

• Sindirim sistemi sorunları: Sindirim sistemi sorunları görüntülenirken, baryum türündeki kontrast madde kullanılmaktadır. Bu madde röntgenden önce hastaya verilmektedir. Sonrasında ise sindirim sorunları uzman hekim tarafından teşhis edilmektedir. 
• Yabancı cisim yutulması: Özellikle çocuklarda çok sık karşılaşılan yabancı cisim yutma sorununun (aspirasyon) tanısı röntgen prosedürü uygulanarak koyulmaktadır. 

Röntgen Öncesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler  

• Röntgen çekiminden önce genellikle hastaların özel bir hazırlık yapması gerekmemektedir. 
• Röntgen çekiminden önce hastaların normal yeme içme rutinlerine ve ilaçlarını kullanmaya devam etmelerinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. 
• Öte yandan kontrast madde içilmesi ve enjekte edilmesi gereken durumlarda ise bazı ilaçların alınmasının bırakılması ve röntgen çekiminden birkaç saat önce yemek yemeye ara verilmesi gerekmektedir. Kontrast madde kullanılacak röntgen çekiminden önce hastaların kullandıkları ilaçlar varsa mutlaka hekimlerine danışmaları gerekmektedir. 
• Hamilelik ihtimali bulunan ya da hamile olan kadınların mutlaka durumu hekimlerine bildirmeleri gerekmektedir. 
• Ayrıca röntgen çektirmeye giden kişilerin rahat kıyafetler tercih etmeleri kolaylık sağlamaktadır. Bunun yanı sıra mücevher, üzerinde metal yer alan giysiler giymemeleri çekim sırasında herhangi bir problemle karşılaşılmaması açısından önerilmektedir. Böyle durumlarda hastadan, hasta önlüğü giyilmesi istenmektedir. 
• Hastaların vücudunda metal implant varsa bu durumu muhakkak doktorlarına ya da röntgeni çekecek olan radyoloğa bildirmeleri gerekmektedir. Çünkü implantlar, X ışınlarının vücuttan geçmesine ve net bir görüntünün ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. 

Röntgen Nasıl Çekilir? 

Röntgen, radyolog tarafından çekilmektedir. İşlem sırasında şu aşamalar uygulanmaktadır:  

• Radyolog hastanın nasıl konumlanması gerektiğini söylemektedir. Bu aşamada hastanın konumunun sabitlenmesi için yastık ya da kum torbası kullanılabilmektedir. Çekim esnasında, röntgenin net olabilmesi için hastanın sabit durması gerekmektedir. 
• Bazı röntgen çekimlerinde radyolog hastaların özel bir plaka üzerine uzanmasını isteyebilmektedir. Radyolog hastaların ayrıca ayakta durularak, oturarak da çekilmesi isteyebilmektedir. 
• Çocuklara çekilen röntgen çekimi sırasında sabit kalmalarını sağlamak için birtakım kısıtlamalar uygulanmaktadır. Bu çocuğun ikinci kez aynı radyasyona maruz kalmasını engellemek amacıyla yapılmaktadır. Ayrıca bazı durumlarda ebeveynlerden birinin çocukların yanında kalmaları istenebilmektedir. Böyle durumlarda, çocuğun yanında bulunan kişiye gereksiz yere radyasyona maruz kalmaması için kurşun bir önlük verilebilmektedir. 
• Kemik röntgeni gibi röntgen çekimlerinde işlem birkaç dakika kadar kısa sürmektedir. Ancak kontrast maddenin kullanıldığı işlemlerde süre bir saate kadar uzayabilir. 

Röntgen Zararları Nelerdir? 

Röntgende verilen X ışınları vücutta birtakım zararlara neden olmaktadır. Bunlar şu şekildedir: 

• X ışınları ile görüntüleme için az miktarda radyasyon kullanılmaktadır. Bu nedenle yetişkinler için güvenli kabul edilmektedir. Öte yandan anne karnında gelişimi devam etmekte olan bebek için zararlı olduğu kabul edilmektedir.
• Röntgen çekilirken, belirli pozisyonlarda sabit bir şekilde durması gerekmektedir. Kemik kırığı gibi ağrılı bir sorunu olan hastalarda bu durum acı ve rahatsızlık hissine neden olabilmektedir. Bu tür vakalarda uzman hekim tarafından hastaya ağrı kesici verilebilmektedir.
• Röntgen öncesinde kontrast madde alınması; kaşıntı, mide bulantısı, baş dönmesi, ağızda metal tadı oluşumu gibi bir takım yan etkilere neden olmaktadır. 
• Yine kontrast madde, çok nadir olsa da anafilaktik şok (alerjik reaksiyon), düşük kan basıncı ve kalp durması gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Bu tür şikayetleri olan hastaların, mutlaka uzman hekime başvurmaları gerekmektedir.

Röntgen Avantajları

• Röntgen sonuçları hızlı olarak çıkmaktadır. Bu durum teşhisin konulmasını kolaylaştırmaktadır. 
• Röntgen ile iyi kalitede görüntü elde edilmektedir.
• Röntgen görüntüleme yönteminin hata oranı oldukça düşüktür. 
• Hastalar ağrı ve acı hissetmezler. 
• Pek çok tıbbi durumun tanısında röntgen görüntüleme yönteminden yararlanılmaktadır.