Ensefalit, beyin dokusunun iltihaplanmasıyla karakterize ciddi bir nörolojik hastalıktır. Viral, bakteriyel veya otoimmün kaynaklı olabilen bu durum, acil müdahale gerektiren tıbbi bir acildir. Erken teşhis ve tedavi, kalıcı nörolojik hasarı önlemede hayati rol oynar.
Ensefalitin Nedenleri
Ensefalit genellikle viral enfeksiyonlarla tetiklenir. En yaygın patojenler arasında herpes simpleks virüsü (HSV), enterovirüsler ve kene kaynaklı ensefalit virüsleri bulunur. Diğer nedenler:
- Batı Nil virüsü, kuduz ve kabakulak gibi viral enfeksiyonlar
- Otoimmün reaksiyonlar (anti-NMDA reseptör ensefaliti)
- Bakteriyel enfeksiyonlar (nadiren)
- Aşılanmamış çocuklarda kızamık veya suçiçeği komplikasyonu
Belirtiler ve İlerleyiş
Hastalık genellikle grip benzeri semptomlarla başlar, ancak hızla nörolojik bulgulara dönüşür:
- Yüksek ateş (39°C üzeri) ve şiddetli baş ağrısı
- Bilinç bulanıklığı veya kişilik değişiklikleri
- Nöbetler ve kas seğirmeleri
- Konuşma bozukluğu veya afazi
- Vücudun belirli bölgelerinde güçsüzlük
- Fotofobi (ışık hassasiyeti)
Teşhis Yöntemleri
Tanıda çoklu yaklaşım gerekir:
- Beyin MRG/BT: Beyin ödemi veya inflamasyon odaklarını gösterir
- Lomber Ponksiyon: BOS sıvısında hücre artışı ve protein yüksekliği
- EEG: Anormal beyin dalgalarını tespit eder
- Kan Testleri: Viral antikorlar ve enflamatuar belirteçler
- PCR: BOS’ta virüs genetik materyalinin saptanması
Tedavi Protokolleri
Tedavi altta yatan nedene göre şekillenir:
- Antiviral Tedavi: Asiklovir (HSV ensefalitinde ilk 24 saat içinde başlanmalı)
- İmmünoterapi: Otoimmün ensefalitlerde kortikosteroidler veya IVIG
- Semptomatik Tedavi: Nöbet kontrolü için antiepileptikler
- Yoğun Bakım Desteği: Solunum yetmezliğinde mekanik ventilasyon
Komplikasyonlar ve Risk Faktörleri
Tedavi edilmeyen vakalarda:
- Kalıcı bilişsel bozukluklar ve hafıza kaybı
- Epilepsi gelişimi
- Motor fonksiyon kayıpları
- Davranış bozuklukları
Risk grupları arasında yaşlılar, bağışıklığı baskılanmış bireyler ve aşısız çocuklar yer alır.
Korunma Stratejileri
- Aşılama: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve kene ensefaliti aşıları
- Vektör Kontrolü: Sivrisinek ve kene ısırıklarından korunma
- Hijyen: El yıkama ve gıda güvenliği
- Erken Müdahale: HSV enfeksiyonlarında antiviral profilaksi
Rehabilitasyon ve İyileşme
Akut tedavi sonrası:
- Fizik tedavi hareket kabiliyetini geri kazandırır
- Konuşma terapisi iletişim becerilerini geliştirir
- Nöropsikolojik destek bilişsel fonksiyonları iyileştirir
İyileşme süreci 6-24 ay sürebilir, bazı vakalarda kalıcı sekeller görülebilir.
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
Aşağıdaki belirtilerde zaman kaybetmeden hastaneye gidin:
- Bilinç kaybı veya konfüzyon
- Nöbet geçirme
- Boyun tutulması ile birlikte şiddetli baş ağrısı
- Vücudun bir yarısında ani güçsüzlük
