İnsomnia
İnsomnia, kişinin gece boyunca uyuyamamasını ifade eden bir uyku bozukluğudur. Tedavi için bilişsel davranışçı terapi önerilir ve ilaç tedavisine başlanılır.
İnsomnia (Uykusuzluk) Nedir?
İnsomnia, uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı zorlaştıran veya çok erken uyanmaya ve tekrar uyumaya sebep olan uyku bozukluğu hastalığıdır. Hastadaki bu uyku düzensizliği yorgunluk hissine yol açarak enerji seviyesinin düşmesine sebep olur. Aynı zamanda hastalar ruhsal olarak da olumsuz etkilenir. Fiziksel ve ruhsal olarak sorun yaratan insomnia hastalığı, hastanın yaşam kalitesini oldukça olumsuz etkiler.
Amerikan Psikiyatri Birliği'ne (APA) göre, İnsomnia tüm uyku bozuklukları arasına en çok görülen uyku bozukluğu hastalığıdır. Amerikan Psikoloji Derneğine göre, yetişkinlerin yaklaşık 3’te 1’inde yetişkinlerin de yaklaşık olarak %6-10’unda insomnia tanısı koyacak kadar ağır belirtiler görülmektedir.
Uyku süresinin yeterliliği kişiden kişiye farklılık gösterir. Ancak çoğu yetişkinde 7-8 saat uyku yeterli olabilmektedir. Bazen insanlar kısa süreli stresten dolayı veya travmatik bir olay sebebi ile uykusuzluk yaşayabilir. Fakat bu durum uzun sürerse en kısa zamanda hekime başvurmaları gerekir.
İnsomnia akut (kısa süreli) ve kronik (uzun süreli) olmak üzere ikiye ayrılır. Akut uykusuzluk kısa süre içerisinde geçeceğinden dolayı genellikle tedaviye gerek kalmaz. Fakat uykusuzluk 1 ay ve üzeri zamandır devam ediyorsa artık kronikleşmiştir. Tedavi gerektirir. Akut ve kronik uykusuzluğun belirtileri ve ortaya çıkma nedenleri genellikle aynıdır.
İnsomnia (Uykusuzluk) Belirtileri
İnsomnia hastalığında her hasta da farklı belirtiler görülebilir.
En yaygın belirtiler şunlardır:
- Geceleri uyuyamama, uykuya dalmakta zorluk çekme
- Geceleri uyumadan uzun bir süre geçmeden tekrar uyanma
- Sabahları çok erken uyanma
- Kişinin gece boyunca uyumasına rağmen uyandığında kendini yorgun hissetmesi
- Gündüzleri uyku hali
- Kişinin gün içerisinde sinirli olması
- Anksiyete (Kaygı bozukluğu)
- Depresyon
- Dikkat eksikliği
- Kişinin işine odaklanamaması
İnsomnia (Uykusuzluk) Nedenleri Nelerdir?
İnsomnia birçok farklı nedenden dolayı görülebilir.
Uykusuzluğun yaygın olarak görülebilen nedenleri şunlardır:
- Stres: İş, okul, aile veya sağlık hayatı gibi gündelik hayatımızı etkileyen herhangi bir şey ile ilgili olumlu veya olumsuz durumlar, geceleri zihne uyarı göndererek zihni aktif tutar ve bu da uyumayı güçleştirebilir.
- Sirkadyen ritmin bozulması: Sirkadyen ritim, uyku-uyanıklık gibi birçok vücut metabolizmasının düzenlenmesinde görevlidir. Sirkadyen ritmin bozulması uykusuzluğa yol açabilir.
- Uykusuzluğa neden olabilecek hastalıklar: Hastalık sonucu herhangi bir yerdeki ağrı uykusuzluğa sebep olabilir.
- Psikolojik sorunlar: Bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları ve depresyon örnek verilebilir.
- Kafein, nikotin ve alkol içeren maddelerin tüketilmesi: Kahve, çay, kola, sigara, alkol gibi maddeler vücut için uyarıcı olarak etki gösterir. Bunların akşam ve gece tüketilmeleri uykuya dalmayı güçleştirebilir.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar uykuyu bozabilecek uyaranlar içerebilir.
- Ortamın uyku için müsait olmaması: Fazla ses, ışık, yüksek sıcaklık vb.
İnsomnia (Uykusuzluk) Teşhisi
İnsomnia teşhisi için düzensiz uykunun kişide 1 ay ve üzeri görülmüş olması gerekir. Başlangıçta hekim, bireyin tıbbi geçmişine bakar ve hastaya uyku düzeni ile ilgili sorular sorar. Olası altta yatan sebepleri öğrenmek için hastaya fizik muayene yapılır. Hastanın uyku düzenini daha iyi anlamak için hastadan uyku günlüğü tutması istenebilir.
Uykusuzluk için şu testler de yapılabilir:
- Polisomnograf testi: Geceleri hastalara uygulanan uyku düzenini kaydetmek için faydalanılan testtir.
- Aktigrafi: Hastanın bileğine bileklik tarzında bir cihaz bağlanarak uyku düzeni ölçülür.
İnsomnia (Uykusuzluk) Tedavisi
İlk önce insomnia hastalığına sebep olan bulgular teşhis edilir ve bu bulgulara göre tedavi uygulanır. Başlangıçta hastaya tekrardan uyku alışkanlığı kazandırılmaya çalışılır. Birçok hastanın tekrardan düzenli ve huzurlu uykuya kavuşması mümkündür. İlk basamak tedavi için bilişsel davranışçı terapi önerilir. Bazı hastalardan, uyuma saatlerine yakın kafeinli içecek tüketmek, egzersiz yapmak gibi zihni aktif tutacak davranışlarda bulunmamaları istenir. Bazı hastalarda ise ilaç tedavisi uygun görülür.
Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-I): Hastayı uyanık tutan olumsuz düşünceleri ve eylemleri kontrol etmesi ve bunların ortadan kaldırılması için uygulanır. Genellikle uyku problemi olanlar için birincil tedavi yöntemidir.
İnsomnia (Uykusuzluk) Tedavi Edilmezse
İnsomnia tedavi edilmezse ömür boyu sürebilecek bir hastalıktır. Uykusuzluk kişilerde dikkat eksikliği, gün boyu süren halsizlik, depresyon gibi olumsuz etkiler oluşturduğundan dolayı hastanın hayatını, fiziksel ve ruhsal olarak önemli derecede olumsuz etkiler. Hastalığın en kısa sürede tedavi edilmesi gerekir.
İnsomnia'ya (Uykusuzluk) Ne İyi Gelir?
Uykusuzluk vakalarına birtakım gıdalar ve yöntemler iyi gelebilir.
- Süt, bitki çayı, kediotu gibi içecekler tüketmek, uykuya dalmakta yardımcı olur.
- Meditasyon yapmak kişideki stres ve kaygıyı azalttığı için uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı kolaylaştıran, uyku kalitesini artıran, doğal ve ilaçsız bir tedavi yöntemidir.
- Uçucu yağlar, bitkilerden elde edilen güçlü hoş kokulu bileşiklerdir. Bu yağlar çeşitli hastalıklarda tedavi amaçlı olarak kullanılırlar (aromaterapi). Uçucu yağlar, kokularıyla ya da kişilerin bu yağı ciltlerine uygulamaları ile etki gösterir. Lavanta, Roma papatyası, erz gibi bitiklerden elde edilen yağların kullanımı uykusuzluk için iyi geldiği düşünülüyor.
İnsomnia'ya (Uykusuzluk) Ne İyi Gelmez?
- Uyumanıza yakın kafein içeren gıdalar, alkol ve sigara tüketmek uyku düzenini bozabilir. Kafein içeren gıdalar, alkol ve sigara zihni aktif tutarak uykuya dalmayı güçleştirir.
- Geceleri uyumadan önce uzun süre televizyona veya telefona bakmak da uykuyu kaçırabilir. Uyuyacağınız yer sessiz ve sakin olmalıdır.
- Geceleri uyuma zamanına yakın yapılan egzersiz uykunuzun kaçmasına sebep olabilir. Bu yüzden eğer egzersiz yapacaksak bu uyku saatine yakın olmamalıdır.
İnsomnia (Uykusuzluk) İlaçları
Bazı hastalarda ilaç tedavisine başvurulur. Doktorlar genelde uyku ilaçlarını kısa süreli birkaç haftayı geçmeyecek şekilde önerir. Fakat birkaç haftadan fazla kullanılabilen onaylı ilaçlarda mevcuttur. Bir uyku ilacı herkes için faydalı olacak diye bir kaide yoktur. Bu ilaçlar ciddi yan etkiler gösterebilir ve bağımlılık yapabilir. Bu yüzden uyku ilaçlarını doktor tavsiyesi olmadan kullanmamalısınız.
Uyku bozukluğunda kullanılan ilaçlar şu şekildedir:
- Eszopiklon
- Ramelteon
- Zaleplon
- Zolpidem
Çocuklarda İnsomnia (Uykusuzluk)
Çocuklarda İnsomnia hastalığına sebep olan nedenler genellikle yetişkinlerde görülen nedenlerle aynıdır. Stres, kaygı, bazı ilaçların kullanımı ve psikolojik sebepler önde gelen nedenlerdendir.
Çocuğunuzda uykuya dalmakta zorlanma, uykuya daldıktan kısa bir süre sonra uyanma veya sabahları çok erken uyanma gibi durumlar görülüyorsa en kısa zamanda bir hekime başvurmanızda fayda vardır. Çocuğunuz insomnia hastası olabilir.
Belirtileri de yetişkinlerdekine benzerlik gösterir.
En yaygın belirtileri şunlardır:
- Sabahları uyku hali ve yorgunluk
- Herhangi bir şeye kolaylıkla sinirlenebilme ve ruh halinde kısa süreli değişim
- Tekrarlayan disiplin sorunları
- Hafıza sorunu (her hangi bir şeyi hatırlamakta güçlük çekme)
- Dikkat dağınıklığı
Çocuklara yönelik tedavi de genellikle yetişkinlerle aynıdır. Stresi azaltmak ve geceleri uyuma vakitlerine yakın televizyon ve telefondan uzak durmalarını sağlamak hastalıklarına iyi gelecektir.
Hamilelerde İnsomnia (Uykusuzluk)
Uykusuzluk, hamileliğin ilk 3 ayında ve 6. aydan sonrasında daha sık görülür. Hormon seviyelerinde kısa süreli değişiklikler, geceleri idrara çıkma gereksinimi ve mide bulantısı hamilelerin geceleri uykusunu bölmelerine yol açabilen durumlardan bazılarıdır.
Anne olacakları için sorumluluklarının artacağını düşünmeleri, hamilelerde endişeye ve strese sebep olabilir ve buna bağlı olarak uyku düzeninde bozulmalar görülebilir. Hamilelik ağrılara, kramplara ve çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu tür rahatsızlıklar da uyku akışını engelleyebilir.
Genel olarak hamilelik döneminde uyku düzeninin değişmesi normaldir. Uykusuz kalınan günler olabilir fakat bu durum uzun sürmez. Eğer uykusuzluk hamilelikte ciddi bir sorun haline gelmişse ve uzun süredir devam ediyorsa en kısa sürede bir hekime danışılması gerekir.
Hamilelikte bazı ilaçların kullanımı, hamile kişi ve bebeği için tehdit oluşturabilir. Herhangi bir ilaç kullanmadan önce kesinlikle doktorunuza danışmalısınız.
Hamilelikte uykusuzluk için öneriler:
- Sağlıklı ve düzenli beslenmeye özen gösterilmeli
- Bol su tüketilmeli
- Anksiyete varsa gün içerisinde gevşeme teknikleri uygulanılabilir
- Uykudan önce ılık bir banyo da uykuya dalmanıza yardımcı olur
İnsomnia (Uykusuzluk) için Hangi Doktora Gidilir?
İnsomnia hastalığı ile Nöroloji uzmanları ilgilenir.
İnsomnia uyku bozukluğundan kaynaklı bir hastalıktır. Kişiler kısa süreli stresten ve travmatik bir olaydan ötürü uykusuz kalabilir. Bu durum uzun sürmez. Böyle durumlarda genelde tedaviye gerek yoktur. Fakat uyku düzeniniz uzun süredir, bir ay ve üzeri bozuksa, artık günlük yaşamınızı gereğinden fazla olumsuz etkiliyorsa, uyku problemine neyin sebep olduğunu öğrenmek için ve nasıl tedavi edileceğini belirlemek için en kısa sürede hekiminize başvurmanız gerekir.
İnsomnia ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Uykusuzluk nasıl gi̇deri̇li̇r?
Düzenli ve rahat bir uyku yaşam kalitesi açısından çok önemlidir. Genellikle zihnimizi yoran ve rahatsız eden düşünceler düzenli ve huzurlu bir uykuya engel olur. Bu yüzden ne kadar stresten ve olumsuz düşüncelerden uzak olursak o kadar sağlıklı bir uyku düzenimiz olur. Meditasyon yapmak, süt bitki çayı, kediotu gibi içecekler tüketmek, uçucu yağlardan faydalanmak uykusuzluğa iyi gelir. Görülen belirtilere göre bilişsel tedavi yöntemi veya doktorunuzun yazdığı ilaçlar da uykusuzluk için çözüm yöntemidir.
Uykusuzluk baş döndürür mü?
Evet, uykusuzluk baş dönmesine sebep olabilir. Gece uykularında, vücut fonksiyonlarını etkileyen bazı hormonlar sentezlenir. Gece uyuyamama veya yetersiz uyuma gibi durumlarda bu hormonların vücuttaki değerleri azalır. Bu hormonlardaki azalış baş dönmesi gibi değişik belirtilere sebep olabilir.
Uykusuzluk i̇çi̇n ne yapmalı?
Uykusuzluk gündelik olarak yaşanan psikolojik bir travmaya bağlı veya stres sonucu kısa süreli görülebileceği gibi uzun süreli olarak da görülebilir. Eğer uzun süredir devam eden bir uyku probleminiz varsa en kısa sürede bir hekime başvurarak belirtilere göre uygun tedaviyi almanız gerekir.
Kansızlık uykusuzluk yapar mı?
Anemi dolaylı olarak uykusuzluğa sebep olabilir. Demir eksikliğine bağlı anemisi olanlarda Huzursuz Bacak Sendromu adı verilen bir hastalık görülebilmektedir. Huzursuz bacak sendromu hastalarda uykusuzluğa neden olabilir. Kadınlarda bu sendrom ve bu sendroma bağlı uykusuzluk daha sık görülür.
Uykusuzluk baş ağrısı yapar mı?
Uykusuzluk beyninizin yeterince dinlenememesi ile baş ağrısına sebep olabilmektedir. Uzun süre uyumak da baş ağrısına neden olabilmektedir. Aynı şekilde yaşanılan bir baş ağrısı da uykuya engel olabilmektedir. Yani uyku ile baş ağrısı birbiri ile ilişkili olabilir.
Hami̇leli̇kte uykusuzluk i̇çi̇n ne yapmalı?
Sağlıklı ve düzenli beslenmeye öncelikle dikkat edilmeli. Normal insanlarda olduğu gibi gece geç saatte yemek yemek uykusuzluğa sebep olabilir. Meditasyon yapmak veya gece uyumadan önce ılık bir duş kişiyi rahatlatarak uykuya dalmasına yardımcı olur. Eğer uykusuzluk uzun zamandır görülüyorsa en kısa zamanda hekime başvurmaları gerekir.
Bebeklerde uykusuzluk nasıl gi̇deri̇li̇r?
Genelde bebeklerde görülen uykusuzluk hali normaldir. Yenidoğan bebekler sık sık besin alma gereksinimleri oldukları için kısa aralıklarla uykularından uyanırlar veya bebekler altlarını kirlettiklerinde bu onları rahatsız eder ve uykudan uyanmalarına sebep olur. Bu yüzden anneler bebeklerini sık sık emzirmeli ve bezinin temiz olup olmamasını kontrol etmeli. Bebeklerin bu şekildeki fiziksel gereksinimleri yerine getirildiği sürece rahat bir uyku uyumaları sağlanmış olur.
Türk kahvesi̇ uykusuzluk yapar mı?
Türk kahvesinin içeriğinde kafein bulunur. Kafein zihnimize uyarı göndererek zihnimizin aktif kalmasını sağlar. Geceleri uyku saatine yakın tüketilen kafein uykusuzluğa sebep olabilir.
Anti̇depresan i̇laçlar uykusuzluk yapar mı?
Bazı antidepresanların yan etkisi olarak kişilerde uykusuzluk görülebilir. Ama bu her antidepresanın uykusuzluğa yol açacağı anlamına gelmez. Bazı antidepresanların kullanımı da kişilerin uykusunu getirebilir. Yani antidepresanların içeriğine göre etkisi değişir.