Epilepsi (sara hastalığı), beyindeki anormal elektriksel aktivite sonucu tekrarlayan nöbetlerle karakterize nörolojik bir bozukluktur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 50 milyondan fazla kişiyi etkileyen bu durum, her yaşta ortaya çıkabilmekle birlikte çocukluk ve 60 yaş üstünde daha sık görülür. Epilepsi nöbetleri, beyin hücrelerindeki geçici elektrik fırtınasından kaynaklanır ve kişinin bilincini, hareketlerini veya duyularını etkileyebilir.
Epilepsi Nöbeti Türleri ve Belirtileri
Epilepsi nöbetleri fokal (beynin bir bölgesinde başlayan) ve jeneralize (tüm beyne yayılan) olarak iki ana gruba ayrılır. Fokal nöbetlerde kişi ani korku hissi, mide bulantısı veya kontrolsüz kol-bacak hareketleri yaşayabilir. Jeneralize tonik-klonik nöbetlerde ise bilinç kaybı, tüm vücutta kasılma, çene kilitlenmesi ve dil ısırma görülür. Absans nöbetlerde ise 10-20 saniyelik boş bakışlar ve çevreye yanıtsızlık tipiktir.
Epilepsinin Başlıca Nedenleri
- Beyin Hasarı: Travma, inme veya tümörler
- Genetik Faktörler: Ailesel geçiş gösteren epilepsi sendromları
- Gelişimsel Anomaliler: Kortikal displazi gibi beyin yapısal bozuklukları
- Enfeksiyonlar: Menenjit veya ensefalit sonrası
- Metabolik Sorunlar: Kan şekeri düşüklüğü veya elektrolit dengesizliği
Yetişkinlerde en sık neden beyin hasarı iken, çocuklarda genetik faktörler ön plandadır.
Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
Tanıda detaylı hasta öyküsü ve nöbet tanımlaması kritiktir. Elektroensefalografi (EEG), beyin elektrik aktivitesini kaydederek anormal dalgaları tespit eder. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ise beyin yapısındaki lezyonları ortaya çıkarır. Kan testleri ve lomber ponksiyon gibi ek incelemeler, enfeksiyon veya metabolik nedenleri araştırmak için kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi: Antiepileptik ilaçlar (karbamazepin, valproat, levetirasetam) nöbetleri %70 vakada kontrol altına alır.
- Cerrahi Yöntemler: İlaç dirençli epilepside epileptik odağın çıkarılması veya vagus sinir stimülasyonu.
- Ketojenik Diyet: Özellikle çocuklarda yüksek yağ, düşük karbonhidrat içeren özel beslenme protokolü.
- Nöromodülasyon: Derin beyin stimülasyonu (DBS) gibi teknikler.
Nöbet Sırasında İlk Yardım
- Kişiyi yan çevirerek solunum yolunu açık tutun
- Sert olmayan bir yüzeye yatırın
- Ağzına hiçbir cisim sokmayın
- Nöbet bitene kadar yanında kalın
- 5 dakikadan uzun süren nöbetlerde acil tıbbi yardım isteyin
Yaşam Tarzı Önerileri
Düzenli uyku, stres yönetimi ve alkolden kaçınma nöbet tetikleyicilerini azaltır. Fotosenzitivitesi olanlar parlak ışıktan korunmalı, aşırı yorgunluktan kaçınmalıdır. Epilepsili bireyler araç kullanımı ve yüksekte çalışma gibi aktivitelerde hekim tavsiyesine uymalıdır.
Epilepsi ile İlgili Yanlış Bilinenler
Epilepsi zihinsel engel veya ruhsal hastalık değildir. Nöbet geçiren kişi dilini yutamaz ve epilepsi bulaşıcı değildir. Modern tedavilerle çoğu hasta normal yaşamını sürdürebilir.
Hangi Durumlarda Nöroloji Uzmanına Başvurulmalı?
İlk nöbet sonrası, ilaçlara rağmen nöbetler devam ediyorsa veya ilaç yan etkileri görülüyorsa mutlaka nöroloji uzmanına danışılmalıdır. Gebelik planlayan kadınlar ise antiepileptik ilaçların fetüs üzerindeki etkileri konusunda hekimle görüşmelidir.
