Kabakulak, tükürük bezlerini (özellikle parotis bezlerini) etkileyen viral bir enfeksiyondur. Paramyxovirus ailesinden bir virüsün neden olduğu bu hastalık, çocukluk çağında yaygın olmakla birlikte aşısız yetişkinlerde de görülebilir. Kulak altında ve çene hizasında şişlikle karakterizedir.
Kabakulak Nasıl Bulaşır?
Virüs, enfekte kişilerin hapşırık, öksürük veya tükürük damlacıkları yoluyla yayılır. Ortak eşya kullanımı (bardak, çatal) ve yakın temas da bulaşmayı kolaylaştırır. En bulaşıcı dönem, şişliğin başlamasından 2 gün öncesi ile 5 gün sonrası arasındaki süredir. Kuluçka süresi 12-25 gün arasında değişir.
Belirtiler ve Seyir
Kabakulağın klasik üçlüsü:
- Çene altında tek veya çift taraflı şişlik (parotit)
- Ateş (38-40°C)
- Baş ağrısı ve halsizlik
Şişlik genellikle 7-10 gün sürer. Yetişkinlerde belirtiler daha şiddetli olabilir. Hastaların %30’u asemptomatik (belirtisiz) seyredebilir.
Olası Komplikasyonlar
- Orşit (Testis İltihabı): Ergenlik sonrası erkeklerin %20-30’unda görülür. Kısırlık riski düşüktür ancak testis atrofisi gelişebilir.
- Meninjit: Baş ağrısı, kusma ve ense sertliği ile kendini gösterir. Vakaların %10’unda görülür.
- Pankreatit: Şiddetli karın ağrısı ve bulantıya yol açabilir.
- İşitme Kaybı: 15.000 vakada 1 görülen kalıcı komplikasyondur.
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Muayene: Tipik parotis şişliği tanı için genellikle yeterlidir.
- Kan Testleri: Serumda IgM antikoru veya PCR ile virüs RNA’sı tespiti.
- İdrar Tahlili: Virüs kültürü için örnek alınabilir.
Tedavi Süreci
Spesifik antiviral tedavi yoktur. Destekleyici yaklaşımlar:
- Ağrı Kesiciler: Parasetamol veya ibuprofen şişlik ve ateşi azaltır. Aspirin kesinlikle kullanılmamalıdır (Reye sendromu riski).
- Sıvı Tüketimi: Asitli olmayan içeceklerle hidrasyon sağlanmalı (sitrik asit tükürük bezlerini uyarır).
- Soğuk Kompres: Şişlik üzerine 15 dakikalık aralıklarla uygulanabilir.
- Yatak İstirahati: Özellikle ateşli dönemde zorunludur.
Korunma ve Aşılama
MMR (Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak) aşısı en etkili korunma yöntemidir:
- 1. Doz: 12. ayda
- 2. Doz: İlkokul 1. sınıf (4-6 yaş)
Aşılananlarda hastalık riski %1’in altındadır. Salgın durumunda temaslılara ek doz uygulanabilir.
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Testislerde şişme/ağrı
- Şiddetli baş ağrısı + kusma
- Bilinç bulanıklığı
- 3 günden uzun süren 39°C üzeri ateş
- Yutkunamama veya nefes almada zorluk
Hastalık Yönetimi ve İzolasyon
Hastalar şişliğin başlamasından sonraki 5 gün boyunca okul/işe gitmemelidir. Evde:
- Ayrı havlu ve tabak kullanımı
- Odanın sık havalandırılması
- El hijyenine maksimum özen
Kabakulak geçirenlerde ömür boyu bağışıklık kazanılır. Nadiren ikinci kez görülen vakalar, genellikle farklı bir virüs suşuyla ilişkilidir.
