Sedim (Eritrosit Sedimantasyon Hızı – ESR), kanda iltihap varlığını gösteren temel testlerden biridir. Bu test, kırmızı kan hücrelerinin bir tüp içinde belirli sürede ne kadar çöktüğünü ölçer. Yüksek ESR değerleri, vücutta enfeksiyondan otoimmün hastalıklara kadar çeşitli sorunların habercisi olabilir.
Sedim Testi Nasıl Yapılır?
Test için kol damarından alınan kan örneği, sodyum sitrat içeren özel tüplere konulur. Tüp dik pozisyonda bekletildiğinde, kırmızı kan hücreleri tabana çöker. Bir saat sonra oluşan plazma sütununun milimetre cinsinden yüksekliği ESR değeri olarak rapor edilir. İşlem basit, ağrısız ve 10-15 dakika sürer.
Normal Sedim Değerleri
- Kadınlarda: Saatte 0-20 mm
- Erkeklerde: Saatte 0-15 mm
Yaşla birlikte hafif yükselmeler normal kabul edilir. 60 yaş üstünde 40 mm/saat’e kadar değerler patolojik olmayabilir.
Sedim Yüksekliğinin 8 Ana Nedeni
- Enfeksiyonlar: Zatürre, tüberküloz, idrar yolu enfeksiyonları
- Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus, vaskülit
- Kanser Türleri: Lenfoma, multipl miyelom, metastatik kanserler
- Doku Hasarı: Kalp krizi, travma, yanıklar
- Böbrek Hastalıkları: Nefrotik sendrom, kronik böbrek yetmezliği
- Tiroid Problemleri: Hipotiroidi veya hipertiroidi
- Anemi: Özellikle şiddetli demir eksikliği anemisi
- Gebelik: Fizyolojik olarak 3. aydan itibaren yükselir
Yüksek Sedimin Belirtileri
Sedim yüksekliği kendi başına semptom oluşturmaz, altta yatan hastalığın bulguları ön plandadır:
- Açıklanamayan ateş ve gece terlemeleri
- Eklemlerde şişlik ve sabah tutukluğu
- Kronik yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- İstem dışı kilo kaybı
- Ciltte döküntü veya kızarıklıklar
Tanı Sürecinde Kullanılan Yöntemler
ESR yüksekliği tek başına tanı koydurmaz. Ek testlerle neden araştırılır:
- CRP Testi: Akut enfeksiyonların değerlendirilmesi
- Romatolojik Testler: ANA, RF, anti-CCP gibi otoantikorlar
- Görüntüleme: Röntgen, BT veya MR ile enfeksiyon/iltihap odakları
- Biyopsi: Şüpheli kanser veya otoimmün durumlarda
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
- Enfeksiyonlarda: Antibiyotik veya antiviral ilaçlar
- Otoimmün Hastalıklarda: Kortikosteroidler, immünsupresifler
- Kanser Tedavisi: Kemoterapi, radyoterapi veya cerrahi
- Destek Tedavileri: Anemi düzeltilmesi, ağrı kontrolü
Sedim Değerini Doğal Yollarla Düşürme
- Zerdeçal: Kürkümin içeriğiyle inflamasyonu azaltır.
- Omega-3 Takviyesi: Somon ve cevizde bulunan EPA/DHA.
- Düzenli Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite.
- Stres Yönetimi: Meditasyon ve nefes egzersizleri.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- ESR değeri 100 mm/saat üzerindeyse
- Beraberinde açıklanamayan ateş veya kilo kaybı varsa
- Eklem ağrıları günlük yaşamı engelliyorsa
- Gece terlemeleri 2 haftadan uzun sürüyorsa
Test sonuçları mutlaka dahiliye veya romatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Unutmayın, sedim yüksekliği bir hastalık değil, vücuttaki sorunların göstergesidir.
