Hba1c

Hba1c Nedir?

Hba1c testi; hastalarda tip I ve tip II isimleri ile anılan diyabet (şeker) hastalığı durumunu teşhis edebilmek ya da var olan diyabet hastalığının düzgün bir şekilde yönetilip yönetilmediğini kontrol etmek amacı ile oldukça yaygın bir şekilde uygulanan bir çeşit kan testidir. Tıp literatüründe farklı farklı isimleri mevcuttur. Bunlar;

• Glikolize hemoglobin
• Glikohemoglobin
• Hemoglobin a1c şeklindedir. 

Bu test, genellikle hastanın son 3 ay içerisindeki ortalama kan şekeri değerini yani kandaki kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarlar) oksijen taşımakla görevli hemoglobininin yüzde kaç oranında şeker kapladığını ölçümlemektedir. Aynı zamanda;

• Yüksek kan şekeri varlığına bağlı olarak ortaya çıkan komplikasyonların incelenmesi,
• Risk faktörlerinin neler olduğunun belirlenmesi,
• Kullanılan insülin dozunun ayarlanması,
• Uyku dalgalanmalarının tespiti gibi noktalarda da oldukça önemli bir rol oynar. 

Hba1c Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Hba1c testi değeri kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Diyabet hastası olan bir birey ile normal bir bireyin test sonucu değerleri eşit olmayacaktır. Normal olarak kabul edilen değer ise % 5.7 ve bu değerin altı şeklindedir.

Kanda hba1c testi sonucu;

• %5.7 değerinde ya da bu değerin altında ise her şey normal demektir. 
• %5.7 ile %6.4 aralığında ise şeker hastalığına yakalanma oranının yüksek olduğu yani prediyabet durumunun varlığından bahsedilebilir. 
• %6,5 değerinde ya da bu değerin üzerinde ise diyabet (şeker) hastalığı mevcut denilebilir. 
• %8 değerinin üzerinde ise diyabet hastalığının düzgün bir şekilde kontrol edilmediği ve buna bağlı olarak da komplikasyonların ortaya çıkma ihtimalinin daha yüksek olduğu söylenebilir.  

Genellikle diyabet (şeker) hastası kişiler için %7 seviyesi ve altında seyreden bir a1c düzeyi hedef alınır. Bu hedef, kişiden kişiye ya da hastalığın gidişatına göre değişiklik gösterir niteliktedir. Şayet belirlenen hedefiniz ile elde edilen değerlerinin uyumlu bir şekilde ilerlemiyor ise beslenme planınız, insülin kullanma planınız gibi unsurları içeren diyabet planında değişikliğe gidilmesi gerekebilir.

Hba1c Nasıl Ölçülür?

Hemoglobin a1c hesaplama için yapılan test, oldukça basit bir şekilde çalışılan bir tür kan testidir. Hba1c testi (ifcc) için hastanın daha önceden aç olması gerekmemektedir. Yani günün herhangi bir zamanında güvenle yapılabilir. Bir hemoglobin hücresine bağlanan şeker miktarını ölçmek amacı ile bir damardan alınan kan örneği etta içeren hemogram tüpüne alınır ve laboratuvar ortamında incelenir.

Elde edilen sonuçlar % (yüzde) şeklinde raporlaştırılır. Test sonucunda ortaya çıkan yüzde oranı ne kadar yüksek ise, diyabet ve diyabete bağlı komplikasyonların ortaya çıkma ihtimali de o oranda yüksektir.

Hemoglobin hücreleri sürekli bir şekilde ölürler ve yenileri ortaya çıkar. Bir hemoglobin hücresinin ömrü ise 3 aydır. Bu sebeple kanda hemoglobin ölçümü oldukça önemli niteliktedir.

Diyabetik (şeker hastası) olan kişiler ev ortamında da bazı cihazlar yardımı ile glikolize hemoglobin (hb a1c) değerlerini ölçümleyebilmektedirler. Bu cihazlar genellikle mmol/L veya mg/dL şeklinde ölçüm sonuçları verirler. Fakat raporlaştırma esnasında bu türden değerlerin kullanımı uygun olmadığı ve % cinsinden değerlerin kullanımı uygun olduğu için, karşılıklarını iyi bir şekilde bilmek oldukça mühimdir.

Aşağıda yaklaşık olan değerler verilmektedir.

• %6 126 mg/dL – 7 mmol/L
• %7 154 mg/dL – 8.6 mmol/L
• %8 183 mg/dL – 10.2 mmol/L
• %9 212 mg/dL – 11.8 mmol/L
• %10 240 mg/dL – 13.4 mmol/L
• %11 269 mg/dL – 14.9 mmol/L
• %12 298 mg/dL – 16.5 mmol/L

Hba1c testi fiyatı işlemin yapıldığı hastanenin fiyat politikasına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. İşlem öncesinde ve sonrasında yapılacak ek uygulamalarda fiyat üzerinde etkiye sahiptir.

Hamilelikte Hba1c Değerleri Nasıl Olmalı?

Gebelik sürecinde açlık kan şekeri değerinin 90 mg/dL, tokluk kan şekerinin ise 120 mg/dL değerlerinin altında olması; bununla birlikte de hba1c değerinin %6 oranının altında seyretmesi beklenmektedir. Aksi takdirde gestasyonel diyabet adı verilen gebelik şekeri durumu ortaya çıkar. Bu durum ise anne karnındaki bebeğin gelişimini olumsuz bir şekilde etkileyebileceği, hatta anne karnındaki bebeğin de şeker hastası olma ihtimalini ortaya çıkaracağı için mutlak suretle dikkate alınması gereken bir konudur.

Bebeklikte Hba1c Değerleri Nasıl Olmalı?

Yeni doğan nitelikteki bebeklerde özellikle 6 ila 8 hafta arası döneme geldiklerinde geçici bir anemi yani kansızlık durumu görülür. Bunun en önemli nedeni ise; doğum esnasında tükenen alyuvarların yani kırmızı kan hücrelerinin yenilenememesidir. Bu duruma eşlik eden başka bir rahatsızlık söz konusu değilse, bebeğin sağlığı olumsuz yönde etkilenmez.

Hba1c Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Düşük hemoglobin seviyesi, vücudun kırmızı kan hücresi yani alyuvar oluşturma kabiliyetini etkileyen olumsuz bir durum ya da hastalık nedeni ile olabilir. Şayet bir bireyin hemoglobin seviyesi normal olarak görülen düzeyden düşük ise anemi varlığından söz edilebilir. Genellikle demir eksikliği anemisi en sık görülen türdür.

Hba1c düşüklüğü;

• Kötü alışkanlıkların varlığı (alkol, sigara, madde bağımlılığı gibi)
• Fazla miktarda ilaç kullanımı yapılması
• Ağır veya kronik kanama geçiriliyor olması
• Hemolitik anemi hastalığı varlığı
• Kan transfüzyonu yani kan nakli yapılması gibi nedenlere bağlı olarak görülebilmektedir. 

Hba1c Düşüklüğü Belirtileri

Hemoglobin düşüklüğü durumu bazı ciddi hastalıkların habercisi niteliğinde olabilir fakat unutulmamalıdır ki en önemli nokta düşüklüğün ne seviyede olduğudur. Çünkü bu seviyeye göre yapılacak olan tedavinin seyri de değişiklik gösterebilir. Hafif bir düşüklük söz konusu ise; herhangi bir belirti görülmeyebilir. Aksi bir durumda ise;

• Cilt hastalıkları,
• Tükenme,
• Nefes darlığı,
• Kalp ritminin anormal şekilde hızlı olması,
• Göğüs bölgesinde hissedilen şiddetli ağrılar,
• Sürekli soğuk olan şişmiş haldeki eller ve ayaklar,
• Baş ağrısı,
• Fiziksel aktivite yapamama gibi durumlar ile belli etmektedir. 

Hba1c Düşüklüğü Tedavisi

Tedavi süreci hastalığın nedenine bağlı bir şekilde değişiklik gösterir niteliktedir. Bu duruma neden olan başka bir hastalık var ise; öncelikli olarak o hastalığın tedavi edilerek ortadan kaldırılması gerekmektedir. Antibiyotik ilaç kullanımı, beslenme düzeninin değiştirilmesi, takviye alımı, kan nakli alternatif tedavi yöntemleri arasındadır.

Hba1c Düşüklüğü Ne İyi Gelir?

Hba1c düşüklüğü durumunda kişinin öncelikli olarak beslenme düzeninde değişiklikler yapılması ve bu beslenme düzenine aşağıdaki besinlerin eklenerek yeterli miktarlarda alınması verimli olacaktır. Bunlar;

• Sakatat türleri
• Kabuklu deniz hayvanları
• Süs lahanası
• Brokoli
• Taze fasulye
• Lahana
• Mercimek ve fasulye
• Soya peyniri
• Kızarmış patates
• Tahıllar
• Zengin nitelikli ekmek
• Folat (B vitamini) şeklinde belirtilebilir. 

Hba1c Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur? 

Hba1c düşüklüğü durumu tedavi edilmezse ciddi rahatsızlıklara zemin hazırlar. Bu sebeple söz konusu hastalıkların mutlak suretle alanında uzman bir hekim kontrolü eşliğinde tedavi sürecinin başlatılması gerekmektedir.

Bu hastalıklar ise;

• Aşırı kansızlık durumu
• Kanser varlığı
• Kronik böbrek hastalıkları
• Siroz hastalığı
• Lenfoma
• Hipotiroidi durumu
• Kurşun zehirlenmesi (ağır metal zehirlenmesi)
• Lösemi
• Vitamin eksikliği şeklinde olacaktır. 

Hba1c Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Hba1c yüksekliği kişide kan testi aracılığı ile yapılan tetkik sonucu elde edilen değerlerin %5,7 oranının üzerinde olması durumu olarak nitelendirilebilir. Bu değer ortalama bir referans aralığını kapsayarak baz alınmaktadır fakat çeşitli faktörlere bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Glikolize hemoglobin yüksekliği;

• Hipertansiyon
• Demir eksikliğine bağlı kansızlık (anemi) varlığı
• İnsülin üretiminin yapılamaması
• İnsülinin çeşitli sebeplere bağlı olarak kullanılamaması
• Yeterli miktarda egzersiz yapılmaması ya da hareketsiz bir yaşam tarzının benimsenmiş olması
• Obezite durumu varlığı ya da aşırı kilolu olma 
• Kortizon tedavisine maruziyet
• Kullanılan ilaçların yan etkileri
• Genetik faktörler
• Kortikosteroid nitelikli hormonların aşırı miktarda salgılanması
• Böbrek üstü bezlerinde tümör varlığı
• Kanda bulunan bir yağ türünün artış göstermesi
• B12 eksikliği
• Folat eksikliği
• Böbrek yetmezliği 
• Aşırı miktarda ve uzun süreli olarak alkol tüketimi gibi durumlara bağlı olarak görülebilen bir durum niteliğindedir.   

Hba1c Yüksekliği Belirtileri 

Kişinin kan numunesi alınarak yapılan hba1c testi sonucunun %5,7 oranının üzerinde olması durumuna bağlı olarak vücudun göstereceği bazı tepkimeler mevcuttur. Bu tepkimeler;

• Kaşıntı,
• Baş dönmesi ve baş ağrısı,
• Cilt yüzeyinde morarma ve kararmalar
• Aşırı miktarda terleme
• Eklemlerde ağrılı şişlikler
• Aşırı miktarda kilo kaybı
• Özellikle göz bölgesinde olmak üzere cilt sarkmaları
• Yorgunluk belirtileri şeklinde listelenebilir. 

Hba1c Yüksekliği Tedavisi

Hba1c düzeyinin yüksek olması durumda uygulanabilecek en etkili ve verimli yöntem, kişinin kan şekeri düzenlemesini sağlamak olarak bilinmektedir. Bu amaç ile alanında uzman bir hekim tarafından aşağıdaki adımlar izlenir:

• Tedavi planı
• Beslenme planı
• İlaç kullanımı planı
• İnsülin enjeksiyonu planı belirlenmeli ve uygulanmaya başlanmalıdır. 

Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan bir tanesi; insülin kullanımına bağımlı hale gelen diyabet (şeker) hastalarında insülin dozlarının en uygun şekilde ayarlanması ve bununla birlikte hipoglisemi ve hipergliseminin önlenmesidir.

Hba1c Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Kişinin kan şekeri oranının normal referans aralığı seviyesinin üzerinde seyretmesi durumunda; yapılacak olan tıbbi tedavinin dikkatli bir şekilde alanında uzman bir hekim tarafından titizlikle takip edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda;

• Uygulanacak olan beslenme planında yani uyulması gereken diyette kan şekerinin yükselmesine sebebiyet veren karbonhidrat miktarı yüksek ve şeker içeren gıdaların tüketiminin durdurulması,
• Sebze tüketiminin arttırılması,
• Lif miktarı yüksek olan gıdaların tüketiminin arttırılması,
• Bol miktarda su içilmesi,
• Egzersiz yapılması, yapılıyorsa egzersiz miktarının arttırılması ve böylelikle fazla kilolardan kurtulma,
• Yakılan kalori miktarından daha az kalori alınması yani kalori açığının oluşturulması,
• Trans yağ içeren gıdaların tüketilmemesi
• Rafine şeker içeren gıdaların tüketilmemesi
• Şeker oranı yüksek olan meyvelerden (karpuz, üzüm vs.) tüketirken küçük porsiyonların tüketilmesi hba1c yüksekliği için çözüm başlangıcı niteliğinde olacaktır.

Hba1c Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hba1c yüksekliği durumu tedavi edilmezse, çok ciddi sağlık sorunlarının zeminini oluşturabilir. Bu sebeple hastalık durumu ilerlemeden, gerekli önlemler alanında uzman bir hekim vasıtası ile kontrolü sağlanarak alınmalıdır.

Hba1c yani kan şekeri yüksekliğine bağlı olarak özellikle diyabet hastalarında;

• Retinopati (retina üzerinde kan damarlarının oluşması ya da gözün arkasında bulunan ışığa karşı duyarlı olan dokunun kan damarlarında tahribat oluşumu)
• Nöropati (özellikle bacaklarda ve ayaklarda olmak üzere birden çok sinir dokusunun zarar görmesi)
• Nefropati (mikrovasküler düzeyde oluşan böbrek hasarı) 
• Kalp damar hastalıkları
• Kalp krizi
• İnme ya da felç durumu
• Amputasyon durumu (kol ve bacak kaybı)
• Enfeksiyon riskinde yükselme
• Hastalıkların geç bir şekilde iyileşmesi durumları görülebilir. 

Bu sebeple ciddiyeti göz ardı edilmemeli ve kontrol altında tutulan diyabet (şeker) hastalarında yılda 1 kere, yapılan kontrollerde yüksek sonuçlar elde edilen kişilerde ise hekimin önerisine bağlı olarak 3 ya da 6 aylık aralıklar ile testin yapılmasının gerekliliği unutulmamalıdır.