HbA1c (Hemoglobin A1c) testi, son 3 aylık kan şekeri düzeylerinin ortalamasını ölçen kritik bir laboratuvar analizidir. Diyabet tanısı, tedavi takibi ve komplikasyon riskinin belirlenmesinde altın standart olarak kabul edilir. Kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobine glikozun yapışması prensibiyle çalışan bu test, geçici kan şekeri dalgalanmalarından etkilenmez.

HbA1c Nasıl Ölçülür?
Test için açlık gerekmez. Kol damarından alınan kan örneğinde, hemoglobinin glikozla birleşen yüzdesi ölçülür. Sonuçlar % olarak ifade edilir. Örneğin %6,5 HbA1c değeri, her 100 hemoglobin molekülünden 6,5’inin glikoza bağlandığını gösterir.

Normal ve Hedef Değerler

• Sağlıklı Bireyler: %5,6 ve altı
• Prediyabet (Diyabet Öncesi): %5,7 – %6,4
• Diyabet Tanısı: %6,5 ve üzeri
• Diyabetli Hastalarda Hedef: Genellikle %7’nin altı (Bireysel faktörlere göre %6,5 – %8 arası değişebilir)

Diyabet Yönetimindeki Rolü
HbA1c, uzun dönem glisemik kontrolün en güvenilir göstergesidir. %1’lik düşüş:

• Mikrovasküler komplikasyon riskini %37
• Kalp krizi riskini %14
• Diyabete bağlı ölümleri %21 azaltır.

Test Sonuçlarını Etkileyen Faktörler

• Hemoglobin Varyantları: Hemoglobin S veya E taşıyıcılarında yanlış düşük çıkabilir.
• Anemi: Demir eksikliği anemisi yüksek sonuçlara yol açabilir.
• Böbrek Yetmezliği: Üremi yalancı yükselmeye neden olur.
• Kan Nakli Sonrası: Geçici olarak gerçek glisemik durumu yansıtmayabilir.

Test Sıklığı Önerileri

• Tip 2 Diyabet (Kontrol Altında): Yılda 2 kez
• Tip 1 Diyabet veya Tedavi Değişikliği: Yılda 4 kez
• Prediyabet: Yılda 1 kez
• Gebelik Diyabeti: Her trimesterde

HbA1c’yi Düşürme Stratejileri

• Beslenme: Glisemik indeksi düşük gıdalar (kuru baklagiller, tam tahıllar)
• Fiziksel Aktivite: Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
• İlaç Tedavisi: Metformin, SGLT2 inhibitörleri veya bazı hastalarda insülin
• Diyabet Eğitimi: Kan şekeri ölçüm cihazı kullanımı ve besin etiketi okuma

HbA1c-Ortalama Kan Şekeri İlişkisi
HbA1c değeri ile tahmini ortalama kan şekeri (eAG) şu formülle hesaplanır:
eAG (mg/dL) = (28,7 × HbA1c) – 46,7
Örnek: %7 HbA1c ≈ 154 mg/dL ortalama kan şekeri demektir.

Testin Sınırlılıkları

• Akut kan şekeri düşüklüğü veya yüksekliğini göstermez.
• Gebeliğin ikinci yarısında güvenilir değildir.
• Eritropoetin tedavisi alanlarda yanıltıcı olabilir.

Diyabet yönetiminde düzenli HbA1c takibi, retinopati, nöropati ve nefropati gibi komplikasyonların önlenmesinde hayati rol oynar. Sonuçların endokrinoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve kişiye özel hedefler belirlenmesi önerilir.