Sedimantasyon (ESR), kırmızı kan hücrelerinin bir tüp içinde belirli sürede ne kadar hızla çöktüğünü ölçen basit bir kan testidir. Enflamasyon, enfeksiyon veya otoimmün hastalıkların varlığı hakkında önemli ipuçları sağlar. İşte bu testin klinik kullanımı ve sonuçlarını etkileyen faktörler:
Sedimantasyon Testi Nasıl Yapılır?
Kan örneği, içinde antikoagülan bulunan özel bir tüpe alınır. Tüp dik konumda bekletilir ve 1 saat sonunda kırmızı kan hücrelerinin çökme hızı milimetre cinsinden ölçülür. Bu işlem Westergren yöntemi olarak adlandırılır. Sonuçlar, laboratuvarlara göre değişmekle birlikte genellikle saatte mm cinsinden rapor edilir.
Normal Değerler Kimlere Göre Değişir?
- Erkeklerde: Saatte 0-15 mm
- Kadınlarda: Saatte 0-20 mm
- Yaşlılarda: Her 10 yılda yaklaşık 5 mm artış gösterir
- Hamilelerde: Özellikle 3. trimesterde 40 mm/saat’e kadar normal kabul edilir
Yüksek Sedimantasyon Nedenleri
- Enfeksiyonlar: Zatürre, tüberküloz, idrar yolu enfeksiyonları
- Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus, vaskülit
- Kanser Türleri: Lenfoma, multipl miyelom
- Doku Hasarı: Kalp krizi, travma, ameliyat sonrası
- Kronik Hastalıklar: Böbrek yetmezliği, tiroidit
Düşük Sedimantasyon Nedenleri
- Kan Hastalıkları: Orak hücreli anemi, polisitemi
- Şiddetli Karaciğer Yetmezliği
- Lökositoz (Aşırı beyaz küre artışı)
- Yüksek Fibrinojen Düşüklüğü
- Bazı İlaçlar: Aspirin, kortizon, NSAİİ’ler
Klinikte Hangi Durumlarda İstenir?
- Açıklanamayan Ateş: Enfeksiyon odağının tespiti için
- Eklem Ağrısı ve Şişlik: Romatizmal hastalık şüphesinde
- Kronik Yorgunluk: Otoimmün süreçlerin araştırılması
- İnflamatuar Hastalık Takibi: Crohn hastalığı veya temporal arterit tedavi yanıtının ölçümü
Sonucu Etkileyen Faktörler
- Yanlış Yüksek Sonuçlar: Anemi, hamilelik, adet dönemi, laboratuvar ısısının yüksek olması
- Yanlış Düşük Sonuçlar: Yüksek kan şekeri, polisitemi, mikroskopik kan pıhtıları
- İlaç Etkileri: Doğum kontrol hapları yükseltebilirken, kinin düşürebilir
Testin Sınırlılıkları
Sedimantasyon spesifik olmayan bir testtir. Yüksek sonuçlar hastalığın kaynağını göstermez, sadece vücutta inflamasyon olduğunu işaret eder. Tanı için CRP, tam kan sayımı ve diğer özel testlerle birlikte değerlendirilmelidir. Akut enfeksiyonlarda CRP daha erken yükselirken, sedimantasyon geç artar ve düşmesi haftalar alabilir.
Tedavi Yaklaşımları
Yüksek sedimantasyon kendi başına tedavi edilmez. Altta yatan neden tespit edilmeli ve buna yönelik tedavi planlanmalıdır. Örneğin bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotikler, otoimmün hastalıklarda immünsupresif ilaçlar kullanılır. Düzenli ESR takibi tedavi etkinliğini değerlendirmede kullanılır.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Anormal sonuçlar için dahiliye veya enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışılmalıdır. Romatizmal şikayetlerde romatoloji, kanser şüphesinde onkoloji bölümleri devreye girer.
