Melatonin, beyindeki epifiz bezinden salgılanan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen doğal bir hormondur. "Karanlık hormon" olarak da bilinen bu madde, vücudun biyolojik saatini senkronize eder. Geceleri artış gösteren melatonin üretimi, vücuda uyku zamanının geldiğini bildirir.

Melatoninin Temel İşlevleri

• Sirkadiyen Ritim Düzenleme: Gece karanlıkta salınımı artarak uykuya geçişi kolaylaştırır.
• Antioksidan Etki: Serbest radikallerle savaşarak hücre hasarını önler.
• Bağışıklık Sistemi Desteği: Doğal öldürücü (NK) hücre aktivitesini artırır.
• Hormonal Denge: Üreme hormonları ve stres yanıtı üzerinde düzenleyici rol oynar.

Melatonin Eksikliği Belirtileri

• Uykuya dalma güçlüğü veya sık uyanma
• Gün içi yorgunluk ve konsantrasyon bozukluğu
• Jet lag etkisinin şiddetli yaşanması
• Mevsimsel duygudurum bozukluğu semptomları

Doğal Üretimi Etkileyen Faktörler

• Işık Maruziyeti: Mavi ışık (telefon, bilgisayar) gece salınımını %50’ye varan oranda baskılar.
• Yaşlanma: 60 yaş üstünde melatonin üretimi genç yetişkinlere göre %40 daha düşüktür.
• Vardiyalı Çalışma: Düzensiz uyku saatleri üretim ritmini bozar.

Melatonin Takviyesi Kullanım Alanları

1. Uyku Bozuklukları:

   • Uyku başlangıç gecikmesinde 1-5 mg doz 30 dakika önce
   • Vardiyalı çalışanlarda 2-3 mg

2. Jet Lag Yönetimi:

   • Varış noktası uyku saatinden 30 dakika önce 0.5-5 mg

3. Tıbbi Destek Tedavileri:

   • Migren profilaksisi
   • IBS semptomlarının hafifletilmesi
   • Kemoterapi yan etkilerinin azaltılması

Yan Etkiler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Olası Yan Etkiler: Sabah sersemliği, baş ağrısı, kabus görme
• Kontrendikasyonlar: Otoimmün hastalıklar, gebelik, lösemi tedavisi görenler
• Etkileşimler: Antikoagülanlar, immünosupresifler ve epilepsi ilaçlarıyla riskli

Doğal Üretimi Artırma Yöntemleri

• Işık Yönetimi: Yatarken karanlık ortam, gündüz 30 dakika güneş ışığı
• Besin Kaynakları: Ceviz, vişne, muz, yulaf
• Uyku Hijyeni: Aynı saatte yatma-kalkma, akşam kafeinden kaçınma

Doz ve Formlar

• Başlangıç Dozu: 0.5-1 mg (yaşlılarda 0.5 mg ile başlanmalı)
• Formlar: Dil altı tabletler, kapsüller, spreyler
• Süre: 13 haftadan uzun süreli kullanımdan kaçınılmalı

Özel Gruplarda Kullanım

• Çocuklar: Sadece hekim gözetiminde (DEHB veya otizmde uyku sorunları için)
• Yaşlılar: Düşük dozlarla başlanarak karaciğer fonksiyonları izlenmeli

Melatonin takviyeleri reçetesiz satılsa da, kronik uyku problemlerinde öncelikle uyku uzmanına başvurulmalıdır. Hormon dengesizliği veya altta yatan tıbbi durumların tespiti için tam kan testi ve uyku çalışması gerekebilir.