Osteomyelit
Kemikte oluşan enfeksiyonel bir durum olan Osteomyelit, ilaç kullanımı ve gerektiği durumlarda cerrahi yöntemler ile tedavi edilmektedir.
Osteomyelit Nedir?
Osteomyelit, kemikte oluşan enfeksiyona verilen isimdir. Osteomyelit kemik iltihabı, bebeklerde, çocuklarda veya yetişkinlerde ortaya çıkabilir. Farklı bakteri türleri tipik olarak farklı yaş gruplarını etkiler.
Çocuklarda, osteomyelit en yaygın olarak kolların ve bacakların uzun kemiklerinin uçlarını, kalçaları, dizleri, omuzları ve bilekleri etkilerken yetişkinlerde, omurga kemiklerinde (vertebral osteomiyelit), ayaklarda ve kalçada daha sık görülür.
Osteomyelit, herhangi bir yaş grubunda ortaya çıkabilecek bir kemik enfeksiyonudur. Osteomyelit genelde kan dolaşımındaki bakterilerin herhangi bir travma, ameliyat veya açık yara yoluyla kemiğe geçmesiyle oluşur.
Bu duruma hematojen osteomyelit adı verilir. Kanser, bazı ilaçların sürekli kullanımları, HIV enfeksiyonu, şeker hastalığı gibi durumlar osteomyelit için risk faktörleridir.
Osteomyelit belirtileri etkilenen kemiklerde ağrı, o kemiğin olduğu kısmı kullanamama, etkilenen bölgede kızarıklık, ateş olarak sayılabilir. Ancak herkeste farklı belirtiler görülebilir. Tedavisinde de genel olarak antibiyotikler, ağrı kesiciler veya cerrahi gibi farklı yöntemler kullanılabilir.
Osteomyelit, erken tanı ve uygun tedavi ile iyileşebilmektedir. Gecikmiş tedavi veya önemli kemik ve yumuşak doku yaralanmaları uzun süreli sorunlara ve hatta kalıcı kemik problemlerine yol açabilir.
Osteomyelit Belirtileri Nelerdir?
Osteomyelit belirtileri kişiye ve yaşa göre değişebilmektedir. Çocuklarda osteomiyelit belirtileri yetişkinlerden daha hızlı ortaya çıkabilmektedir.
Osteomyelit belirtileri:
- Çocuklarda etkilenen kemik üzerinde ağrı, hassasiyet oluşur ve etkilenen uzvu kullanırken şiddetli ağrı hissedildiği için yürüme güçlüğü ve buna bağlı kilo alma görülebilir. Ayrıca enfekte olmuş kemik üzerinde sıcaklık artışı, titreme ve kızarıklık olabilir.
- Yetişkinlerde, titreme, sinirlilik, enfekte kemik üzerinde şişme veya kızarıklık, o bölgeden irin akma ve bulantı görülebilir.
- Şeker hastalığı, sinir sistemindeki bir hastalık olan periferik nöropati veya periferik damar hastalığı olan kişilerde osteomyelit olmasına rağmen ağrı veya sıcaklık artışı görülmeyebilir.
- Tek belirti, etkilenen kemik üzerinde gittikçe kötüleşen veya iyileşmeyen cilt alanları olabilir. Omurganın osteomyelitinde de tek semptom sırt ağrısı olabilir.
- Akut yani aniden ortaya çıkan osteomyelitte hızlı başlangıçlı ağrı, ateş ve sertlik görülür.
- Travma, cerrahi, ortopedik ameliyatlar, eklem enfeksiyonları veya cilt enfeksiyonlarından sonra ortaya çıkar.
- Kronik osteomiyelitte başlangıç sinsidir veya daha önce var olan osteomyelit enfeksiyonunun tekrarı olarak görülebilir. Birden fazla antibiyotik tedavisine rağmen kronik osteomyelitte tekrarlama riski vardır. Kronik osteomyelit belirtileri ve bulguları hafiftir ancak enfeksiyon bölgesinde ateş, ağrı, kızarıklık veya akıntı olabilir.
Osteomyelit Nedenleri Nelerdir?
Osteomyelit oluşmasının birkaç farklı yolu vardır.
Osteomyelit nedenleri:
- Birincisi, bakterilerin kan dolaşımından geçmesi ve kemiğe yayılması durumu yani hematojen osteomyelittir. Bu en sık hastanın zatürre, diş apsesi, idrar yolu enfeksiyonu gibi vücudun başka yerlerinde olan enfeksiyonların kana karışmasıyla ortaya çıkar.
- Bir kemik üzerindeki travmadan sonra oluşan açık bir yara da osteomyelite yol açabilir. Bu durum en sık altta yatan periferik damar hastalığı, periferik nöropatisi veya şeker hastalığı olan kişilerde görülür. Açık bir kırık durumunda, bakteriler deride oluşan kesikten kemiğe direkt temas edebilir. Bu da osteomiyelit riskini artırır.
- Yapılan ameliyatlar veya kemik etrafına yapılan enjeksiyonlar, kemiğin bakterilerle temasına yol açarak periostit denilen kemiğin yüzey zarının enfeksiyonuna yol açabilir. Bu, tüm kemiğe yayılarak osteomiyelite yol açabilir.
- Osteomyelite oluşumuna yol açabilecek en yaygın bakteriler Staphylococcus türleri ve Pseudomonaslardır. Daha az yaygın olarak, gram negatif bakteriler de osteomyelite neden olur.
- Bağışıklık sistemlerini zayıflatan durumları olanlarda veya ilaç kullanan hastalarda osteomyelit gelişme riski daha yüksektir. Risk faktörleri arasında kanser, kronik steroid kullanımı, orak hücre hastalığı, insan immün yetmezlik virüsü (HIV), şeker hastalığı, hemodiyaliz, damar içi uyuşturucu kullanıcıları, bebekler ve yaşlılar bulunur.
Osteomyelit Teşhisi
Osteomyelit tanısı, hastadan alınan öykü ve fizik muayene ile başlar. Hastadan öykü alınırken aldığı ilaçlar, belirtiler gibi durumlar sorgulanır. Fizik muayenede ise hassasiyet, kızarıklık, şişme ve osteomyelite neden olabilecek durumlar araştırılır.
Hekim bunlardan daha sonra hastalığı teşhis etmeye yardımcı olmak için bazı testler uygular. Yapılan kan testlerinde enfeksiyon parametreleri kontrol edilir. Bunların hiçbiri osteomyelite özgü değildir. Ancak vücutta bir miktar enfeksiyon olabileceğini gösterirler.
Hekimler genellikle ilgili kemikleri görüntüleme yöntemleriyle test ederler. Bunlar arasında röntgen, kemik taramaları, bilgisayarlı tomografi taramaları, emar ve ultrason sayılabilir. Bu görüntüleme çalışmaları, osteomyelit ile ortaya çıkan kemiklerdeki değişiklikleri belirlemeye yardımcı olabilmektedir.
Olası osteomyelit kemik bölgesi tespit edildikten sonra, bu duruma neden olabilecek bakteriyi tam olarak belirleyebilmek için kemik biyopsisi yapılır. Biyopsi sonucunda da yapılan kültür ve antibiyogram ile en uygun antibiyotik tedavisi seçilebilir.
Osteomyelit Tedavisi
Birçok durumda, antibiyotikler ve ağrı kesici ilaçlar ile osteomyelit etkili bir şekilde tedavi edilir. Özellikle biyopsi alınıp kültür yapıldıysa en uygun antibiyotik seçilebileceği için tedavi şansı daha da fazla artar. Osteomyelitin antibiyotiklerle tedavi süresi genellikle dört ila sekiz haftadır.
Ancak enfeksiyonun tipine ve kişinin tedavilere cevabına göre bu süre değişir. Bazı durumlarda, doktor ağrıyı azaltmak ve tedaviyi hızlandırmak için etkilenen bölgeyi bir destekle hareketsiz hale getirebilir.
Bazı durumlarda var olan durum sadece ilaçlarla tedavi edilemeyebilir. Bu durumlarda ameliyat gerekebilir. Kemik apsesi veya eklem enfeksiyonu (septik artrit) varsa, bu bölgenin hekim tarafından açılması, yıkanması ve boşaltılması gerekebilir. Hasarlı yumuşak doku veya kemik varsa, bazen bunun da çıkarılması gerekir. Kemiği çıkarmak gerekirse, ameliyat sırasında kemik greftinin yerleştirilmesi veya stabilize edilmesi gerekir.
Tedavinin genellikle başarılı olmasının yanı sıra tanı veya tedavide uzun bir gecikme varsa veya travma gibi nedenlerle enfeksiyon bölgesine ulaşan kanda bir bozulma varsa, ilaç da o bölgeye ulaşamaz. Bu yüzden tedavi şansı oldukça azalabilir. Bunun sonucunda da kalıcı fonksiyonel bozukluklar oluşabilir.
Osteomyelitin oluşmasını önlemenin en güvenilir yolu, çocuklarda veya yetişkinlerde oluşan bir yaralanmadan sonra o bölgenin uygun şekilde temizlenmesi ve korunmasıdır. Bunun için uygun pansumanlar uygulanmalıdır.
Yaralanmanın ani geliştiği durumlarda hastaneye ulaşana kadar o bölge temiz suyla 5 dakika civarında yüzeysel olarak yıkanabilir. Eğer bir hastada kronik yani uzun süreli bir osteomyelit varsa altta yatan şeker hastalığı gibi bir durum söz konusu olabilir. O yüzden bu durum kesinlikle bir hekim tarafından değerlendirilmelidir.
Osteomyelit Tedavi Edilmezse
Osteomyelit tedavi edilmediğinde bazı problemlere neden olabilir. Bu yüzden vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekir.
Bu problemler şu şekilde sıralanabilir:
- Kemik apsesi
- Kemik nekrozu (kemik ölümü)
- Enfeksiyonun başka bölgelere yayılması
- Yumuşak doku iltihabı (selülit)
- Enfeksiyonun kanda aşırı derecede artması (septisemi)
- Tedaviye iyi cevap vermeyen kronik enfeksiyon
Osteomyelit Ameliyatları
Aşağıdaki durumlarda ilaç tedavisine ek olarak genellikle ameliyat yapılması gerekir:
- Kemikte irin (apse) birikmesi geliştiğinde bunun cerrahi olarak açılıp yıkanması gerekir.
- Enfeksiyon altındaki kemik omurilik gibi başka bir şeye baskı yaptığında enfeksiyon altındaki bölgenin boşaltılması veya hasarlı parçanın çıkarılması gerekir.
Bazen enfeksiyonu tedavi etmek için birden fazla operasyon gerekir. Bu hastalığın şiddetine göre değişir. Etkilenen kemiğin yakınındaki alanı onarmak için vücudun başka bir kısmından kas ve cilt kullanılabilir.
Çocuklarda Osteomyelit
Çocuklarda osteomyelit yani kemik iltihabi yetişkinlere göre biraz daha kısa bir süre içinde, genellikle yaklaşık 2 hafta boyunca gelişir. Çocuklarda, osteomyelit kolların ve bacakların uzun kemiklerinde daha yaygın olarak görülür.
Ancak vücuttaki herhangi bir kemiği etkileyebilir. Osteomyelit her yaştaki çocuklarda ortaya çıkabilir. Ancak en sık olarak 5 yaş altındaki çocukları etkiler.
Çocuklarda da en sık neden kana karışan bir enfeksiyonun kemiğe ulaşmasıdır. Çocuklarda büyüyen kemiklere daha fazla kan akımı olduğu için enfeksiyon riski de göreceli olarak biraz daha artmıştır.
Yakındaki yumuşak dokudan veya bir yaradan kaynaklanan bir enfeksiyon da osteomiyelite yol açabilir.
Çocuklarda görülen osteomyelitin yaygın semptomları şunlardır:
- Ateş
- Yorgunluk
- Enfekte kemik bölgesinde hassasiyet veya ağrı
- Etkilenen kemik bölgesini kullanamamak
- Enfekte kemik bölgesinde şişme
- Enfekte bölgede kızarıklık
Çocuklarda osteomyelit semptomlarının ani gelişimi ve fizik muayene tanı için oldukça önemlidir.
Ayrıca aşağıdaki testler uygulanabilir:
- Kan testi ve kültürü
- Kemik biyopsisi
- Röntgen, tomografi ve emar gibi görüntüleme testleri
Çocuklarda osteomyelit tedavisi belirtilerin şiddetine, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavide yine antibiyotik verilir.
Tercihen damar yolu ile verilmesi istenir. Damar yolundan verildikten sonra ağız yoluyla verilmeye devam edilir. Ayrıca ağrıyı hafifletmek için de ağrı kesiciler kullanılır. Ameliyat ise çocuklarda nadirdir.
Osteomyelit için Hangi Doktora Gidilir?
Osteomyelit için gidilmesi gereken bölüm Ortopedi ve Travmatolojidir. Hekim, osteomyelit tedavisini en uygun şekilde yapacaktır.
Herhangi bir belirtinin görülmesi durumunda hemen doktora başvurmak gerekir. Çünkü hastalığın ilerlemesiyle kemik kayıpları görülebilir. Ayrıca bu duruma neden olan herhangi başka bir durum varsa bunun hekim tarafından tespit edilmesi gerekir.