Gebelikte Bel Ağrısı

Gebelikte Bel Ağrısı Nedir?

Hamilelik sürecinde anne adaylarının en sık karşılaştığı ağrılar, bel bölgesi veya leğen kemiği (pelvis) çevresindeki kas ve eklemlerin geriliminden veya gevşemesinden dolayı meydana gelen ağrılardır. Hamilelikte bel ağrısı, damarsal, hormonal, biyomekanik veya farklı nedenlerle oluşabilirken, bu süreçte oluşan bel ağrısının anne adayları arasında görülme sıklığı yaklaşık %40-60 civarıdır. Bu ağrılar genellikle anne adaylarının günlük hayatlarını etkilemeyecek düzeyde seyrederken, bazı kişilerde hamilelikte şiddetli bel ağrısı görülebilir.

Yapılan araştırma sonuçlarına göre, bel çukuru fazla olan kadınların hamilelikte daha fazla bel ağrısına yatkın oldukları belirlenmiştir. Bu durumun ise hamilelikte kısa süre içerisinde alınan fazla kilolardan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Hamilelik sürecinde kandaki progesteron, östrojen ve relaksin hormon seviyelerinde yaşanan artış olabilir. 6 ve 7 haftalık gebelikte bel ağrısı relaksin hormon değerlerinin yükselmesi nedeniyle eklemlerin gevşemesine neden olurken, östrojen hormonun yükselmesi ise relaksinin hormonun etkisini arttırarak bel ağrısının oluşmasına katkıda bulunabilir.

Hamilelikte Bel Ağrısı Belirtileri Nelerdir?

Bebekle birlikte büyüyen rahim, büyük damarlara baskı yaparak metabolik ve iskemi bozukluklara neden olurken, bu durum gebelikte bel ağrısı yaşanmasına neden olabilir. Hamilelik döneminde görülen bel ağrılarının çoğunluğu hafif ve geçici olmakla birlikte günlük hayatı pek etkilemez.

Adet öncesi bel ağrısı hamilelik belirtisinde olduğu gibi herkeste aynı düzeyde görülmeyebilir, değişen bir durumdur. Kiminde bel ağrısı hamilelik belirtilerinin bir sonucu olarak ortaya çıkarken, kiminde bu yaşanmaz. Ayrıca 35, 36, 37, 38 ve 39 haftalık gebelikte bel ağrısı doğum sürecinin yaklaştığına dair bir işaret olabilirken, genelde doğum sonrası tamamen geçer.  

Her ne kadar bel ağrıları hamilelik süreciyle özleştirilse de bazı durumlarda görülen belirtiler uzmana danışılmasını gerektirebilir.

Uzmana danışılmasını gerektiren belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Çok şiddetli derecede yaşanan bel ağrıları,
• Birden başlayan ve gittikçe artan ağrılar,
• Ritmik olarak kasılmaların görüldüğü ağrılar,
• Bacaklarda kas güçsüzlüğü, uyuşma ve iğne batması şeklinde görülen belirtilerin eşlik ettiği ağrılar, 
• Beş ağrısı yanında idrar yaparken zorlanma ve yanma.

Rahimde görülen kasılmalar hamilelikte kas spazmı veya belde ağrı şeklinde kendini hissettirebilir. Bunun yanında hamilelikte bel ağrısı ve kanamaya eşlik eden başka belirtilerde varsa mutlaka uzmana danışılması gerektiren bir durumdur. Özellikle hamilelikte kahverengi leke ve bel ağrısı belirtileri görülüyorsa her ne kadar %1’lik bir kısmı ciddi sonuçlar doğursa da yine de uzmana danışılmasında fayda vardır. Ayrıca idrar yaparken yanma ve ateşin eşlik ettiği bel ağrıları idrar yollarında bir enfeksiyon olduğuna dair bir işaret olabileceğinden dolayı tedavi edilmesi gerekebilir.

Hamilelikte Bel Ağrısı Nedenleri Nelerdir?

Hamilelik sürecinde anne adaylarını psikolojik ve fiziksel olarak etkileyen birçok koşul gelişirken, bunların başında bel ağrıları gelir. Kişinin yaşam kalitesini ve uyku düzenini etkileyebilecek şiddette olabilecek bu bel ağrıları, tedavi edilmediğinde kronikleşebilir.

Hamilelikte karnın büyümesiyle birlikte artan omurga yükü postür değişikliği denen duruş bozukluğuna neden olurken, bu bel ağrılarına neden olabilir. Çünkü görülen bu postür bozukluğu, kemiklerde zorlanmaya sebep olarak eklem ve kaslarda ağrılar yaratır. Gebeliğin orta dönemleri olan 18, 19 ve 20 haftalık gebelikte bel ağrısı genelde en yoğun bel ağrısı görülen dönemken, bu ağrıların yoğunluğu bazı kişilerde 22, 23, 24 ve 25 haftalık gebelikte bel ağrısı şeklinde görülür.

Hamilelikte şiddetli bel ağrısı nedenleri arasında en yaygın olanlar şu şekilde sıralanabilir:

• Gebelik hormonlarının artmasından dolayı bel eklemlerinin gevşemesi,
• Stres,
• Çok fazla kilo alma,
• Hamileliğe bağlı duruş değişiklikleri veya bozuklukları,
• Kas ayrılması,
• Rahmin ağırlaşmasından dolayı vücudun ağırlık merkezinin öne doğru çekmesi,
• Postür bozuklukları,
• Bel fıtığı.

Hamilelikte Bel Ağrısı Teşhisi

Hamilelik süresi boyunca görülen bel ağrılarının teşhisinde, öncelikle hastalık öyküsü alınır. Çünkü hamilelikte ilk aylarda bel ağrısı görüldüğünde hormon değişimlerinden kaynaklanabilirken, eşlik eden başka şikayetler varsa düşük tehlikesi içerebilir.

Hamileliğin son ayında bel ağrısı görüldüğünde ise erken doğumun bir işareti olabilir. Hamilelikte sırt ve bel ağrısı görülmesinin aylara göre farklı nedenleri olabileceğinden dolayı teşhisin hastalık öyküsüne göre yapılması gerekir.

Hamilelikte bel ağrısı teşhisi aşağıdaki gibi yapılmaktadır:

Nörolojik muayene: Hamileliğin 6 ayında bel ağrısı görüldüğünde bu bir bel fıtığı belirtisi olabileceği gibi sadece hamilelik kaynaklı omurgaya binen yükten de kaynaklanabilir. Gebelikte bel fıtığı tanısı koymak için nörolojik testler uygulanırken, bu testler merkezi sinir sistemi fonksiyon testi, kas gücü ve denge testleri gibi testleri içerir. 

Görüntüleme testleri: Bel ağrılarının hamilelik kaynaklı olmadığı düşünülüyorsa, kesin tanı koymak için MR gibi hamilelikte zararlı olmayan görüntüleme testleri uygulanır.

Hamilelikte Bel Ağrısı Tedavisi

Hamileliğin son günlerinde bel ağrısı görüldüğünde bu genellikle doğum ile birlikte düzelirken, yaklaşık olarak 7 aylık hamilelikte bel ağrısı yaşandığında, bunun tedavi edilmesi gerekebilir. Yapılan teşhise göre hamilelik ayı göz önünde bulundurularak bir tedavi planı başlatılırken, bu ağrıların günlük hayata olan olumsuz etkileri azaltılabilir.

Bu süreçte yaşanan bel ağrılarında uygulanan tedavi prosedür adımları şu şekilde sıralanabilir;

• Egzersizler: Egzersiz yapılması kasları güçlendirirken, vücudun esnekliğini de artırarak, omurgaya binen stresi azaltabilir. Bisiklet, yüzme ve yürüyüş gibi hafif egzersizler, ayrıca fizyoterapist tarafından tavsiye edilen hamilelikte bel ağrısı için egzersizler de uygulanabilir.
• Fizik tedavi: Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde yaşanan fiziki sorunlar bebeğin büyümesine, kilosuna, tekil veya çoğul gebeliğe bağlı olarak şiddetleri de değişir. Bu yüzden tekil gebeliklere göre ikiz gebelikte bel ağrısı, kramplar, sırt ağrıları veya yorgunluk daha fazla görülür. Hamilelik sürecinin daha rahat geçmesi için anne adayları evde fizik tedavi uygulayarak rahatlayabilirler. Ayrıca evde fizik tedavi uygulaması mesane problemleri, bel ağrısı veya sırt ağrısı gibi hamilelikte yaygın görülen rahatsızlıkların tedavisinde de uygulanır. 

Bu egzersizler hamilelik sürecinin daha rahat geçmesi ve doğumu kolaylaştırmak için yararlı olabilir. Fizik tedavi özellikle şiddetli bel ağrısı yaşayan anne adaylarının, bacaklarında uyuşma ve yanma gibi şikayetleri olduğunda önerilen bir uygulamadır. 

• Soğuk kompres uygulaması: Hamilelikte bazı bel ağrısı vakalarında ödem de oluşabilir. Bu gibi durumlarda bel bölgesine yaklaşık 15-20 dakika buz uygulanması, ağrının azaltılmasına yardımcı olabilir.
• Diyet: Hamilelikte bel ağrısı şikayeti yüksek kilolardan dolayı oluşmuş ise bebeğe zarar vermeyecek şekilde diyet programı uygulanabilir. Bu yüzden annenin ve bebeğin sağlık durumu esas alınarak uzman diyetisyen gözetimde beslenme listesi oluşturulabilir.
• Akupunktur tedavisi: Hamilelik sürecinde uygulanması güvenli kabul edilen akupunktur tedavisi, bel ağrılarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Ancak uzman tarafından uygulanması tavsiye edilir.
• Tens tedavisi: Elektrik akımı içeren elektrotların beldeki ağrı merkezlerine yerleştirilmesi şeklinde uygulanan tens, bir tür fizik tedavi yöntemidir. Hamilelik sürecinde uygulanması güvenli kabul edilen bu fizik tedavi, bir uzman tarafından uygulandığında şikâyetlerin azaltılmasına yardımcı olabilir. 

Hamilelikte Bel Ağrısı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hamilelikte bel ağrısı hamileliğe özgü olabileceği gibi bel fıtığından kaynaklanabilirken, tedavi edilmediği veya gerekli önlemler alınmadığı takdirde anne adayının günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Çünkü sinirler baskı gördüğünden zamanla işlevselliklerini yitirebilirler. Sinir zararına göre bacaklarda halsizlik, idrar veya gaita yaparken zorluk, felç gibi daha ciddi ve kalıcı rahatsızlıklar meydana gelebilir. Bu rahatsızlıklarda herhangi bir ilaç, fizik tedavi veya cerrahi yöntemle dahi iyileşme görülmez.

Hamilelikte Bel Ağrısına Ne İyi Gelir?

Anne adayının hamileliğinden önce ideal kilosunda olmasının yanında sırt ve karın kaslarının da kuvvetli olması, hamilelikte bel ağrısı yaşama olasılığını azaltır. Ancak bazı hamilelerde relaksin hormonu daha fazla salgılandığından, bu bel ağrısını artırır. Yaşanan bu bel ağrılarını bazı uygulamalar ve alışkanlıklarla iyileştirmek mümkündür.   

Hamilelikte bel ağrısına iyi gelen şeyler şu şekilde sıralanabilir:

• Fazla kilo almamaya dikkat edilmelidir,
• Kalsiyum ve D vitamini alımına titizlik gösterilmelidir,
• Sık sık yürüyüş yapılmalıdır,
• Otururken sık pozisyon değiştirilmelidir,
• Otururken bel yastığı kullanılmalıdır,
• Yan yatılmalı ve karın yastıkla desteklenmelidir,
• Bel ve kalçayı yoran hareketlerden kaçınılmalıdır,
• Uzun süre ayakta kalınmamalıdır,
• Yüksek topuklu ayakkabılar giyilmemelidir,
• Sık sık dinlenilmelidir,
• Masaj yaptırılmalıdır,
• Günde birkaç defa belli aralıklarla soğuk veya sıcak kompleks uygulanmalıdır,
• Nefes ve gevşeme egzersizleri yapılmalıdır,
• Stresli ortamlardan uzak durulmalıdır.

Hamilelikte Bel Ağrısına Ne İyi Gelmez?

Hamilelik sürecinde anne adaylarının vücut yapılarına göre, yaklaşık 10-15 kilo almaları gerekirken, ideal kiloya göre daha fazla kilo almaları, bel ağrılarının artmasına neden olabilir. Ayrıca hamilelerin karın bölgeleri büyüdükçe, merkezi dengeleri değiştiğinden dolayı ayakta veya otururken kambur durmaları durumunda bu durum omurgalarının eğilmesine neden olurken, bel bölgesine baskıyı arttırabilir. Bunun yanında uzun süreli ayakta kalınması, ağır kaldırma, uzun süre uygunsuz pozisyonda kalma gibi faktörler bel ağrısını artırabilir.

Hamilelikte Bel Ağrısına Ameliyatı

Hamilelik sürecinde görülen bel ağrılarında, çok acil ve özel bir durum olmadığı sürece ameliyat yapılması tercih edilmez. Diyet, kilo takibi ve egzersizler ile ağrılarda bir azalma yaşanmıyorsa ameliyat yapılması gerekebilir. Çünkü artan bel ve bacak ağrıları erken doğum riski içerebilir. Bunun için cerrahi işlem yapılırken epidural anestezi veya spinal girişim uygulanırken, bu şekilde bel fıtığı ameliyatı yapılmış çok sayıda vaka çalışması vardır.

Hamilelikte Bel Ağrısı için Hangi Doktora Gidilir?

12, 13, 14, 15 ve 16 haftalık gebelikte bel ağrısı görüldüğünde, şayet dinlendikten sonra geçiyorsa ve kanama, idrar yaparken yanma, ateş gibi başka belirtiler eşlik etmiyorsa, endişelenmeye gerek yoktur.

Hamilelik sürecinde bel bölgesine binen yük arttığı için bu süreçte bel fıtığı olma ihtimali de yükseltir. Özellikle hamileliğin son üç ayında atardamar ve toplardamarlara uterusun baskısı artıp ve bacak ağrıları gelişebilirken, bunlar dolaşım bozukluğuna neden olabilir. Üreterler üzerine daha fazla baskı uygulayan uterus, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek ağrılar gelişmesine neden olabilir.

Bu yüzden 27, 28, 29 ve 30 haftalık gebelikte bel ağrısı yaşandığında ihmal edilmemelidir. İlk etapta kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurulması gerekmektedir. 31, 32, 33 ve 34 haftalık gebelikte bel ağrısı erken dönem doğum belirtileri olabileceğinden, yakından izlenmesi gerekir. Bel ağrısını azaltmak için fizyoterapi bölümüne yönlendirme yapılabilmektedir.