Kalsiyum

Kalsiyum Nedir?

Kalsiyum, vücutta en çok bulunan ve en önemli minerallerden biridir. Kemik ve diş oluşumu, yoğunluğu ve bakımı için önemli bir yere sahiptir. Kasların, sinirlerin ve kalbin düzgün çalışmasında etkilidir. Kalsiyumun yaklaşık %99’u kemiklerde ve dişlerde kompleks halde bulunurken, kalan %1’lik kısmı kanda, kaslarda ve diğer dokularda bulunur.

Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde kalsiyum yüksek kemik kütlesine ulaşmada temel bir role sahiptir. Yetişkinlik döneminde kalsiyum alımı ise yaşa bağlı kemik kaybı seviyesini olumlu yönde etkilemeye yardımcı olur. Vücutta kalsiyum dengesini değiştiren semptomlara karşın kalsiyum testi yapılarak kemiklerin, kalbin, sinirlerin, böbreklerin ve dişlerin durumunun taranması, teşhis edilmesi veya izlenmesi amaçlanır.

Kalsiyum Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Kanda kalsiyum serum testi (toplam kalsiyum miktarı) normal değerleri 8.6-10.3 mg/dL (2.2-2.6 mmol/L) olarak belirlenmiştir. İyonize kalsiyum (kanda serbest kalsiyum miktarı) testi normal değerleri ise 4.4-5.6 mg/dL (1.1-1.4 mmol/L)’dir. Normal kalsiyum değerinin altında ve üstünde seviyeler bazı problemlerle ilişkilendirilir.

Kalsiyum Nasıl Ölçülür?

Kalsiyum eksikliği ve yüksekliği tanısı, kan testi ile değerlendirilir. Anormal bir toplam kalsiyum sonucu elde edildiğinde, alt yattan sorunu teşhis etmeye yardımcı olmak için iyonize kalsiyum, idrarda kalsiyum, fosfor, D vitamini, paratiroid hormonu (PTH) ve magnezyum gibi ek testler yapılır.

İdrarda kalsiyum testine böbreklerin normal çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için, iyonize kalsiyum testine ise toplam kalsiyum testinin sonucunu etkileyebilecek kan transfüzyonu veya intravenöz sıvılar alan, düşük albümin gibi kan proteini anormallikleri olan veya ameliyat geçiren hastalara teşhis koymak için başvurulur.

Hamilelikte Kalsiyum Değerleri Nasıl Olmalı?

Gebelik ve emzirme, kalsiyum ihtiyacının yüksek olduğu dönemlerdir. Yeni doğmuş bir bebeğin iskeleti yaklaşık 20-30 gr kalsiyum içerir. Fetal iskelet büyümesinin büyük kısmı gebeliğin ortasından itibaren ve maksimum kalsiyum birikimi ise üçüncü trimesterde gerçekleşir.

Hamilelik sırasında kalsiyum alımındaki bir eksikliğin olması; kemik metabolizmasını etkileyebilir, hipertansif bozukluklara neden olabilir veya fetal büyümeyi olumsuz etkileyebilir. Hipertansif bozukluklar; preeklampsi, eklampsi ve gebeliğe bağlı hipertansiyon gibi kalsiyum metabolizması bozuklukları ile ilişkilidir.

Normalde yetişkin bir bireyin günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 mg yani 1 gr iken gebelikte bebeğin kalsiyum ihtiyacı da anneden karşılandığı için annenin ihtiyacı olan kalsiyum miktarı artar. Gebelikte kalsiyum ihtiyacı 1200-1500 mg kadar artabilir.

Bebeklikte Kalsiyum Değerleri Nasıl Olmalı?

Yetişkinlere göre büyüyen ve gelişme çağındaki çocuklar için kalsiyum daha da önemlidir. Kalsiyum, yaşam için gerekli olan güçlü, sağlıklı kemikler ve dişler için temel yapı taşı olan bir mineraldir. Aynı zamanda enerji üretimine, hormon salınımına ve bağışıklık sisteminin korunmasına da katkıda bulunur. Çocuklarda olması beklenen toplam kalsiyum değerleri 8.8-10.8 mg/dL ise arasındadır.

Kemik büyümesi en çok çocukluk ve ergenlik döneminde aktif olduğundan, bu dönemler kalsiyuma en çok ihtiyaç duyulan zamandır. Büyümeyle birlikte sonraki yaşamlarında sağlıklı kemiklerin temellerini çocukluk döneminde atarlar. Çocuklukta gelişen kemik kütlesi ne kadar yüksekse, yaşamın ilerleyen dönemlerinde kötü kemik sağlığı riski o kadar düşük olur.

Kalsiyum Eksikliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kandaki normal kalsiyum seviyesinin altında olmasıyla görülen kalsiyum eksikliğine hipokalsemi adı verilmektedir. Kalsiyum eksikliğine çocukluk döneminde uzun süre düşük kalsiyum alımı, kalsiyum emilimini azaltabilecek ilaçlar, kalsiyum yönünden zengin yiyecek tüketmeme, kadınlarda hormonal değişiklikler veya bazı genetik faktörler neden olabilir. Kalsiyum eksikliği ile ilişkilendirilebilecek durumlar ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Hipoparatiroidizm (yetersiz aktif paratiroid bezi)
• Böbrek yetmezliği
• Pankreatit (akut pankreas iltihabı)
• Magnezyum eksikliği
• Fosfor seviyelerinde artış
• D vitamini seviyelerinde azalma
• Kötü beslenme
• Karaciğer hastalığı
• Alkolizm

Kalsiyum Eksikliği Belirtileri

Vücutta kalsiyum eksikliği yavaşça gerçekleştiğinde hiçbir belirti göstermeyebilir. Bu süreçte yetersiz beslenme veya eksikliğe neden olan durumlara bağlı olarak değerlerdeki düşüş arttıkça belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Kalsiyum eksikliği belirtileri şunlardır:

• Karın krampları
• Kas krampları
• Parmaklarda karıncalanma
• Kafa karışıklığı veya hafıza kaybı
• Depresyon
• Kemiklerde kolay hasar
• Depresyon 

Kalsiyum Eksikliği Tedavisi

Kalsiyum eksikliği tedavisi için kişiye kalsiyum bazlı ilaç takviyeleri reçete edilebilir. Bu takviyeler tablet veya sıvı formda olabilir. Kalsiyum eksikliğinin seviyesine bağlı olarak kalsiyum takviyesi enjeksiyon yoluyla da verilebilir. Bu süreçte hastalar kalsiyum seviyelerini kontrol etmek için 1-3 aylık periyotlarla takibe alınırlar.

Kalsiyum Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Kalsiyum eksikliğinin giderilebilmesi için kişinin kalsiyum kaynağı içeren besin tüketimi yapması önemlidir. Kalsiyum bakımından zengin besinler arasında süt ve süt ürünleri, lifli yeşil sebzeler (lahana, brokoli gibi), balık, badem, susam, pekmez, kuru fasulye ve mercimek sayılabilir.

Kalsiyum Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kalsiyum eksikliği tedavi edilmediğinde anormal kalp atışı, göz hasarı veya osteoporoz (kemik yıkımı) gibi komplikasyonlar gelişebilir. Osteoporoz oluşması halinde kişide omurga gibi kemik kırıkları oluşabilir, hasta yürümede zorlanabilir veya sakat kalabilir. Kalsiyum eksikliğinin tedavi edilmemesi ölüm riskini de beraberinde getirebilir. Vücudun verimli olarak kalsiyumu emmesine ve kasları destekleyerek kemikleri korumasına yardımcı olması için D vitamini içeren besinlerin tüketilmesi de önemlidir.

Kalsiyum Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kanda, normalden daha yüksek kalsiyum seviyesi bulunması durumu hiperkalsemi olarak adlandırılır. Yüksek kalsiyum değerlerine neden olan durumlar ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Hiperparatiroidizm (paratiroid bezi fonksiyonunda artış)
• Kanserler
• Hipotiroidizm (tiroid bezi fonksiyonunda azalma)
• Böbrek veya böbrek üstü bezi yetmezliği
• Uzun süre hareketsiz kalmak
• Takviye yoluyla çok fazla D vitamini veya kalsiyum almak
• Akciğer hastalıkları

Kalsiyum Yüksekliği Belirtileri

Uzun süreli yüksek dozlarda alınan kalsiyum, kan damarlarında birikebilir ve kalp sorunlarına neden olabilir. Kalsiyum ayrıca demir ve çinko gibi diğer minerallerin de emilimini olumsuz etkileyebilir. Bu gibi durumların da etkisiyle kalsiyum yüksekliğinden şüphelenilmesine neden olabilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• İştahta azalma
• Kabızlık
• Karın ağrısı
• Halsizlik veya yorgunluk
• Daha sık idrara çıkma
• Aşırı susuzluk 
• Mide bulantısı veya kusma
• Kemik ağrısı

Kalsiyum Yüksekliği Tedavisi

Hafif derecede kalsiyum yüksekliğinde tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir. Bu aşamada doğru beslenme ile ilgili hekim tavsiyelerine uymak önemlidir. Orta ve şiddetli kalsiyum yüksekliği olması halinde ise kemikler ve böbreklerin zarar görmemesi için tedaviye başlanır. Kalsiyum yüksekliğine anormal paratiroid bezi aktivitesi olması durumunda, ameliyat gerekebilir. Hastada kalsiyum yüksekliğine kanser neden olduğunda ise en iyi tedavi seçeneklerine hasta ile birlikte karar verilir.

Kalsiyum Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Kalsiyum yüksekliğini düşürmek, böbrek ve kemik sağlığını korumak için sağlıklı yaşam tarzı benimsemek önemlidir. Kalsiyum yüksekliği teşhisi konulan kişilerin bol su içmesi önerilir. Kemik kaybını hızlandıracağından sigaranın bırakılması tavsiye edilir. Kemikleri güçlü tutmak için kuvvet antrenmanı ve fiziksel egzersizler yapılabilir.

Kalsiyum Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kalsiyum yüksekliği tedavi edilmediğinde zamanla böbrek taşlarına ve böbrek hasarına neden olabilir. Hiperkalsemi, kafa karışıklığı veya demans gibi durumların gelişmesini tetikleyebilir. Ciddi kalsiyum yüksekliği vakalarında yaşamı tehdit eden koma gelişmesi muhtemeldir.