Beyin Anjiyosu Nedir?

Beyindeki kan damarlarını, anevrizmalar ve ateroskleroz gibi anormallikler açısından incelemek için yapılan görüntüleme tekniğine beyin anjiosu denir

Beyin anjiyosu, beyindeki kan damarlarını, anevrizmalar (damar balonlaşması) ve ateroskleroz (damar sertliği) gibi anormallikler açısından incelemek için yapılan bir görüntüleme tekniğidir. Bu tekniğe aynı zamanda serebral anjiyografi de denmektedir. Bu prosedür kateter kullanımı ile teşhis ve tedavinin tek bir prosedürde aynı anda yapılmasını mümkün kılarken, beyindeki kan damarlarının çok detaylı, net ve doğru bir şekilde görüntülenmesini sağlar. Ayrıca bazı durumlarda bu durumla ilgili ameliyat ihtiyacını ortadan kaldırabilir.

Beyin anjiyosu, beyindeki kan damarlarının görüntülenmesini sağlamak için röntgen ve iyot içeren kontrast madde kullanılan, minimal invaziv (küçük kesilerle yapılan) tıbbi bir prosedürdür. Bu işlemde, deride küçük bir kesi açılarak kasık veya koldaki bir artere (atar damara) kateter adı verilen ince plastik bir tüp yerleştirilir. X ışını kılavuzluğunda kateter, incelenecek olan alana yönlendirilir. Kateter alana vardığında, tüp içinden kontrast madde enjekte edilir ve görüntüler iyonlaştırıcı radyasyon (x-ışınları) kullanılarak alınır.

Bu işlem ayrıca intra-arteriyel dijital çıkarma anjiyografisi (IADSA) olarak da adlandırılır. Bu ifade, görüntülerin X-ışını yerine elektronik olarak elde edilmesini ifade etmektedir. Beyin anjiyosunda alınan görüntüler elektronik olarak yönlendirilir, böylece kafatasının üstünde bulunan damarların görüntüsünü kapatan kemikler görüntüden çıkarılmış olunur. Bu sayede açığa çıkan damarların görüntüsü alınır.

Beyin anjiyosunda kullanılan ekipman, röntgen ekipmanı ile aynıdır. Kullanılan kateter neredeyse bir kurşun kalem ucundan daha küçüktür,   yaklaşık 1/8 inç çapında, uzun, ince bir plastik tüptür. Bu katater radyolog tarafından, genellikle kasıktaki bir artere iğne ile açılan küçük bir delikten yerleştirilir. X-ışını rehberliğinde boyundaki beyne kan sağlayan damarlara, ağrısız bir şekilde giriş yapılır. Prosedür sırasında kullanılabilecek diğer ekipmanlar arasında bir intravenöz hat (damar yolu), ultrason makinesi, kalp atışını ve basıncını izleyen cihazlar bulunur.

Beyin Anjiyosu Hangi Durumlarda Yapılır?

Beyinde bulunan kan damarlarındaki anormallikleri tespit etmek için uygulanan beyin anjiyosu pek çok durumun tespitinde kullanılan bir tekniktir. Kullanıldığı durumlar şu şekilde sıralanabilir;

  • Atardamar duvarının zayıflığından dolayı bir arterde gelişen bir anevrizma (damar balonlaşması), çıkıntı veya kese 
  • Ateroskleroz (damar sertliği) ve arterlerin daralmasında
  • Beyindeki normal kan akışını bozan genişlemiş kan damarlarının bir araya gelmesi olan arteriyovenöz malformasyon
  • Damar iltihabı olan vaskülitinin damarları daralttığı durumlarda
  • Beyin tümörü varlığında
  • Kan pıhtısı durumunda
  • Damar diseksiyonu olarak bilinen bir arterin duvarındaki balonlaşma
  • Felç durumunda

Ayrıca yukarıdaki sağlık koşulları haricinde şu durumlar da beyin anjiyosu yapılması gerekebilir;

  • Ameliyattan önce baş ve boyun arterlerinin (atar damarı) değerlendirilmesi gerektiğinde
  • Bir tümör söz konusu ise başın MRI veya BT'sinde görülen anormallikler hakkında ek bilgi sağlanmasında
  • Bir tümörün cerrahi olarak çıkarılması gibi diğer tıbbi tedavilere hazırlık aşamasında
  • Bir damar anormalliğinde uygulanacak minimal invaziv tedavisi için hazırlık aşamasında.

Beyin anjiyosu bunlarla birlikte bazı semptomların nedenini teşhis etmeye yardımcı olmak için de kullanılabilir. Örneğin:

Beyin Anjiyosu Nasıl Yapılır?

Beyin anjiyosu, ortalama 15-30 dakika arasında tamamlanmaktadır. İşlemin hazırlık aşamasında ve sonrasında dikkat edilmesi gereken bazı koşullar bulunmaktadır. Bunları bilmek bu işlemin gerçekleştirileceği kişideki kaygı ve endişe gibi duygu durumun yaşanmasının önüne geçerken, olası bir komplikasyon geliştirme riskini de azaltabilir.

Prosedür Öncesi Hazırlık Aşaması

Beyin anjiyosu öncesinde yapılması gereken bazı hazırlıklar olası bir komplikasyon riskini önlerken, işlemin başarılı olmasında önemlidir.  Beyin anjiyosu öncesi yapılması gerekenler şu şekilde sıralanır:

  • Öncelikle kişinin kullandığı bitkisel takviyeler ve ilaçlar varsa doktora bilgi verilmelidir. 
  • Kişinin özellikle anestezi veya kontrast maddelere karşı alerji durumu varsa önceden belirtmesi gerekir.
  • Prosedürden önce nonsteroid antiinflamatuar (Ağrı, ateş, iltihap önleyici) ilaçlar veya kan sulandırıcılar alınıyorsa ara verilmelidir. 
  • İşlem yapılacak kişinin son geçirdiği hastalık ve kronik durumlar varsa bunlar hakkında bilgi verilmesi gerekir. 
  • Şayet işlem sırasında kişiye sakinleştirici verilecekse, işlemden önce dört ila sekiz saat önce hiçbir şey yenmemesi veya içilmemesi istenebilir. 
  • Kadınlarda uygulanacak beyin anjiyosunda, kişinin hamile olma ihtimali varsa işlemi uygulayacak olan uzmana bilgi vermeleri önemlidir. Çünkü birçok görüntüleme testi fetüsün radyasyona maruz kalmaması için hamilelik sırasında yapılmaz. Fakat eğer bu işlemin yapılması zorunlu ise, bebeğin radyasyona maruz kalmasını en aza indirmek için önlemler alınarak uygulanması tercih edilebilir. 
  • Kişi bebek emziriyorsa, nasıl davranması konusunda radyologdan bilgi almalıdır. Çünkü vücudundaki kontrast madde (tıbbi görüntüleme kullanılan radyasyon içeren madde) ancak testten yaklaşık 24 saat sonra temizlenir ve bu dönemden sonra emzirmeye devam edebilir. Bu bilgilerin edinilmesi, bebeğe verilmek üzere önceden anne sütünün pompalanması ve kullanıma hazır bulundurulmasına sağlar.
  • Böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını ve kanın normal şekilde pıhtılaşıp pıhtılaşmadığını belirlemek için kan testi yapılabilir. 
  • İşlem sonrası iyileşme süresi birkaç saat sürebileceğinden dolayı işlem başlamadan önce mesanenin boşaltması gerekebilir.

Prosedür Sırasında

Beyin anjiyosu genellikle ayakta tedavi bazında yapılır ancak bazı hastaların sağlık koşulları ve işlem sonrası durumuna göre işlemden sonra hastaneye yatırılması gerekebilir. Bunun için bir hazırlık yapılması gerekebileceğinden dolayı işlem öncesi uzmandan bilgi alması yararlıdır.

Beyin anjiyosu uygulanırken belirli işlem adımları takip edilir, bu adımlar şu şekilde sıralanabilir:

  • Beyin anjiyosu prosedürüne başlamadan önce, öncelikle el veya koldaki bir damara intravenöz (IV) bir hat (damar yolu) yerleştirilerek sakinleştirici ilaç verilir. Bu işlem yapılırken genellikle orta derecede sedasyon (tüm reflekslerinin korunarak sağlanan uyku hali) kullanılır. Gerekli görülmesi halinde genel anestezi yapılarak işleme başlanabilir. 
  • Kişinin kalp atış hızı ve kan basıncını izlemek için vücuduna izleme cihazları takılır.
  • Hasta prosedür masasına yatırılarak, başı işlem sırasında hareket ettirmemesi için bir kayış, bant veya köpük başlık kullanılarak sabitlenir. 
  • Kateterin yerleştirileceği vücut bölgesi sterilize edilerek, cerrahi bir örtü ile kapatılır ve bölge lokal anestezi ile uyuşturulduktan sonra, çok küçük bir cilt kesiği yapılır. Kesi öncesi anestezi ilaç sürülen alanda uyuşmadan önce kısa süreli bir yanma ve batma hissi oluşabilir, bu gayet doğaldır.
  • Beyin anjiyosunda X ışının rehberliğinde ince, uzun, içi boş plastik bir tüp olan katater, bir iğne yardımı ile açılmış bulunan küçük bir delikten kan damarına sokularak incelenmek istenen bölüme yönlendirilmektedir. 
  • Kontrast madde daha sonra kateterden enjekte edilir. Kontrast maddeyi hassas bir hız ve hacimde vermek için güç enjektörü adı verilen özel bir makine kullanılır. Enjektör bu amaçla katetere takılır, sonra kontrast madde incelenecek kan damarlarına ulaştığında birkaç set görüntü alınır. 
  • İşlem tamamlandığında kateter çıkarılır ve herhangi bir kanama riskini önlemek için bu bölgeye 10-20 dk. Arası basınç uygulanır. Bu elle veya atardamarın içindeki küçük deliğin kapanması için özel bir klemp (kesilen damarı sıkıştırmaya yarayan cerrahi pense) ile uygulanabilir. 
  • Beyin anjiyosu sonrası bazı durumlarda arterdeki küçük deliği kapatmak için bir kapatma cihazı kullanabilir veya dikiş atılabilir. Eğer radyolog bir damar kapama cihazının yerleştirilebileceğini belirlerse, kateter çıkarılırken küçük bir tıpa takılır. Bu tıpa işlemden sonra kişinin düz yatması için gerektiği zamanı kısaltır.
  • Tıpa takılmadığı durumlarda derideki minik açıklık bir pansumanla kapatılır. 
  • Kişi taburcu olmadan önce damar yolu (IV) hattı çıkarılır. 

Bu prosedür genellikle 15 ila 30 dk. İçinde tamamlanırken, yapılan hazırlık durumuna ve işlemin mahiyetine göre ve beyin anjiyosu sonrası bakım da dahil daha uzun sürebilir.

Prosedür Sonrasında

Beyin anjiyosu esnasında anestezi için damar yoluna ilaç enjekte edildiğinde kesi yeri başta olmak üzere vücutta sıkışma hissedilir. Kontrast maddenin vücuda girmesi ile ısınma hissi oluşur ancak kısa süre içinde kaybolur.

İşlem sonrasında kişi taburcu edilmeden önce, birkaç saat anestezi etkisinin geçmesi ve kesi bölgesinde kanama olmaması için izleme odasında takip edilmesi gerekir. Bu esnada, kateter kasık bölgesine yerleştirildiyse, bacağını ne kadar süreyle düz tutması gerektiğine dair özel talimatlar verilebilir. Ayrıca ağrı ve şişliği gidermek için kateterin yerleştirildiği bölgeye buz uygulanabilir. Beyin anjiyosundan sonra yapılan muayeneden hemen sonra kişi normal şekilde yeme içmeye devam edebilirken, diğer normal aktiviteleri için 12 saatin geçmesini beklemek zorundadır.

Beyin Anjiyosu Komplikasyonları

Beyin anjiyosu sonrası bazı komplikasyonlar gelişebilirken olası durumlarda hemen sağlık kuruluşlarına başvurulması gereklidir. Beyin anjiyosu sonrası olası komplikasyon şu şekilde sıralanabilir:

  • Kesi bölgesinde oluşan kanama
  • Yüz veya bacak kaslarında güçsüzlük veya uyuşma
  • Konuşma bozukluğu
  • Görme problemleri
  • Kateter bölgesinde enfeksiyon belirtileri
  • Baş dönmesi
  • Göğüs ağrısı
  • Nefes almada zorluk
  • Ciltte sebepsiz döküntü
  • Kesinin yapıldığı ekstremiteyi (uzvu) kullanmada zorluk

İşlem sonrasında takip muayeneleri yapılır. Takip muayeneleri, anormalliğin durumunu ve işlemin başarısını görüntülemek için uygulanır.

Beyin Anjiyosu Faydaları ve Riskler Nelerdir?

Beyin anjiyosu prosedürünün kendine has faydaları ve riskleri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

Beyin Anjiyosu Faydaları

  • Anjiyo bir ameliyat ihtiyacını ortadan kaldırabilirken şayet ameliyat yapılması gerekiyorsa, daha doğru bir şekilde yapılabilmesini sağlamaktadır.
  • Beyin anjiyosu, cerrahiye gerek kalmadan beyindeki kan damarlarının çok ayrıntılı, net ve doğru bir şekilde görüntülenmesine imkân tanır.
  • Beyin anjiyosundan elde edilen sonuçlar, karotis Doppler ultrason (Boyundaki beyni besleyen ana damarların görüntülenmesi) veya kan damarlarının diğer invazif olmayan görüntülemelerinde elde edilen sonuçlara göre daha doğru ve net sonuçlar verir.
  • Kateter kullanımı, teşhis ve tedaviyi tek bir prosedürde birleştirmeyi mümkün kılar.
  • Az miktarda olan radyasyon, işlemden sonra hastanın vücudunda kalmaz.
  • Bu işlemde tanının konması için gerekli olan X ışınlarının genellikle yan etkisi azdır.

Beyin Anjiyosu Riskleri

  • Radyasyon seviyesi her ne kadar düşük olsa da, maruz kalınacağından dolayı ilerde çok çok az bir kanser riski vardır. 
  • Kontrast madde enjekte edildiğinde çok küçük de olsa, alerjik bir reaksiyon gelişebilir. 
  • Kadınlar, hamile olma ihtimalleri var ise uzmana haber vermeleri gerekir, çünkü fetüs radyasyona maruz kalabilir.
  • Emzirme durumu söz konusu ise,emzirmeye ara verilmeli ve kontrast madde uygulamasından ancak 24 saat sonra devam edilmelidir.
  • Kişinin şeker hastalığı veya böbrek hastalığı varsa, kontrast madde nedeniyle böbrekler zarar görebilir. Sıklıkla, böbrekler beş ile yedi gün içerisinde eski haline dönerler.
  • Kan damarına kateter yerleştirilmesi damarda hasar, delinme yerinde morarma veya kanama ve enfeksiyon gibi belirli riskler taşıyabilir.
  • Kanın, kateterin ucu çevresinde pıhtılaşması, arteri tıkaması ve damarı yeniden açmak için ameliyatı gerekli kılması gibi riskler içerir.
  • Kateter, şayet damar duvarından kan akışını engelleyen plağı (bir madde birikiminden oluşan ince tabaka) çıkarırsa, bu prosedürde felç riski vardır. Fakat bu risk çok azdır.
  • Nadiren de olsa, kateterin arteri delmesi sonucu iç kanama yaşanabilir. Aynı zamanda, kateter ucunun, olası bir plağı arterin iç kaplamasından ayırması sonucu kan damarından aşağı doğru sürüklemesi ve bir bloğa neden olması da mümkündür. Çocukların arterlerinde genellikle plak olmadığı göz önüne alındığında, böyle bir komplikasyon riski sadece yetişkinlerde vardır.
Makaleyi faydalı buldun mu?
3
0
Makeleyi Paylaşın

Beyin Anjiyosu ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Beyin anjiyosu ne kadar sürer?

Komplikasyon olmaksızın, beyin anjiyosunun gerçekleştirilmesi yaklaşık 15 ila 30 dakika arasında sürer. Fakat olası bir komplikasyon ve kanama riskine karşı 6 saat izleme yapılması gerekirken, tam iyileşme yaklaşık bir hafta sürer.

Dr. Deniz Gölgeli

Beyin anjiyosu ölüm riski var mıdır?

Anjiyo minimal invaziv bir prosedür olarak kabul edilir fakat az da olsa ölüm riski bulunmaktadır. Çok küçük bir olasılık da olsa, yapılan işlem sonrasında beyin damarlarında yer alan anevrizmalarda (damar balonlaşması) patlama gerçekleşme durumunda koma hatta ölüm riski içerebilir.

Dr. Deniz Gölgeli

Beyin anjiyosunda sınırlamalar nelerdir?

Böbrek sorunları olan bireylerde genellikle bu prosedürün uygulanması tercih edilmemektedir. Bunun yanında İyot içeren x-ışını kontrast maddelerine karşı daha önce alerjik reaksiyonları olan hastalar, benzer kontrast maddelere ikinci bir reaksiyon gösterme riski altındadır.

Dr. Deniz Gölgeli

Beyin anjiyosu anında radyasyona maruz kalma seviyesi nasıl azaltılabilir?

Yapılacak beyin anjiyosunda, maruz kalınacak radyasyon oranını azaltmak için; en iyi görüntüleri almayı mümkün kılacak en düşük radyasyon dozunun dikkatlice seçilmesi gerekir. Bu doğrultu da, ulusal ve uluslararası radyoloji koruma kuruluşları, radyologların teknik standartlarını düzenli olarak kontrol etmekte ve güncellemektedirler. Günümüzde yeni teknoloji röntgen sistemlerinde bulunan doz kontrol yöntemleri sayesinde başıboş saçılan radyasyon miktarı minumum seviyelere düşürülmektedir.  Bu yeni teknoloji sayesinde görüntülenme yapılmayan vücut bölümleri daha az radyasyona maruz kalmaktadır. Çocuklarda veya genç yetişkinlerde beyin anjiyosu yapılırken, pelvis altına bir kurşun örtü yerleştirilerek yumurtalıklara ve testislere olası ulaşabilecek radyasyon miktarı en aza indirilmeye özen gösterilir.

Dr. Deniz Gölgeli

Beyin anjiyosu yapılacak kişinin kontrast maddeye alerjisi varsa uygulama nasıl yapılır?

Kişinin kontrast maddesine karşı alerji geçmişi varsa, radyolog alerjik reaksiyon riskini azaltmak için beyin anjiyosu işleminden 24 saat önce özel ilaçlar almasını tavsiye edebilir.

Dr. Deniz Gölgeli