Amok Hastalığı

Amok Hastalığı Nedir?

Amok kelimesi, kelime anlamı olarak Orta Asya dillerinde ve kültüründe öldüren, cani, cinnet ve gözü kara olan kimse anlamlarını taşımaktadır. Amok Hastalığı olarak bilinen psikiyatrik rahatsızlık Dünya üzerinde endemik olarak yani belirli bir bölgede görülen hastalıklar kategorisinde yer almaktadır. Hastalığa tıbbi olarak Amok hastalığı denilse de özellikle orta asya devletlerindeki dillerde hastalığa mengamuk hastalığı veya yine dünya genelinde yaygın bir kullanım olarak Running Amok (Amok Koşucusu) adı da verilmektedir.

Amok Hastalığı özellikle Endonezya, Malezya, Porto Riko, Güneydoğu Asya, Filipinler, Vietnam, Papua Yeni Gine ve çevresindeki ülkelerde görülmektedir. Amok Hastalığı oldukça nadir görülen bir psikiyatrik hastalıktır. Yine de belirli bir bölgede görülmesi nedeniyle Amok Hastalığı tıp dünyasında kültüre bağlı bir psikiyatrik rahatsızlık olarak kabul edilmektedir. Endonezya, Malezya, Porto Riko, Güneydoğu Asya, Filipinler, Vietnam, Papua Yeni Gine gibi ülkelerdeki yaşam zorluğu ve iklimsel güçlüklerin kişilerin bu duruma gelecek psikiyatrik altyapıyı oluşturmasında altyapı oluşturduğu düşünülmektedir.

Amok Hastalığı temel olarak kişinin çevresindeki kişilere ve kendine zarar vermesi ile kendini belli etmektedir. Amok Hastalığı daha önceden belirti vermeksizin kişinin kendini ani olarak kaybetmesi, istemsiz hareketlerde bulunması, saldırgan tavırlar sergilemesi ve şuur kaybına yol açabilmektedir. Amok Hastalığı’na sahip olan birey kendine ve çevresindeki herkese zarar verme ihtimali bulunduğu için bir risk faktörü oluşturmaktadır.

Amok Hastalığı ölümcül bir hastalık olduğu için şüphe duyulması varlığında derhal en yakın sağlık kuruluşuna ve kolluk kuvvetlerine haber verilerek kişinin psikiyatrik destek alması sağlanmalı ve çevresindekilerin ve hastanın güvenliği sağlanmalıdır. Amok Hastalığı öncelikle hafif somut belirtilerle başlamakta ve sonra kişinin cinnet geçirme benzeri bir saldırganlık sergilemesiyle genellikle adli bir durum halini de almaktadır. Nadir görülüyor olması Amok Hastalığı hastalığının tanı almasını güçleştirmekte ve hastaların yardım almaksızın kaybedilmesine neden olabilmektedir.

Amok Hastalığı kendi hayatı ve çevresindeki herkesin hayatı açısında risk oluşturabilmekte olan hasta grubuna sahip bir hastalıktır. Tıbbi yardımın geciktirilmemesi, hayati ve adli açıdan önem taşımaktadır.

Amok Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Amok Hastalığı temel olarak kişinin çevresindeki kişilere ve kendine zarar vermesi ile kendini belli etmektedir. Amok Hastalığı daha önceden belirti vermeksizin kişinin kendini ani olarak kaybetmesi, istemsiz hareketlerde bulunması, saldırgan tavırlar sergilemesi ve şuur kaybına yol açabilmektedir. Amok Hastalığı’na sahip olan birey kendine ve çevresindeki herkese zarar verme ihtimali bulunduğu için bir risk faktörü oluşturmaktadır.

• Şuur bulanıklığı ve bilinç fonksiyonlarında bozulmalar, kişinin bulunduğu yeri, zamanı ve çevresindeki insanları tanımakta güçlük çekmesi Amok Hastalığı’nda görülebilmekte olan bir durumdur.
• Saldırgan tavırlar sergileme, özellikle çevresindeki eşyalara hiddetle zara verme, kaza yapma ve kazaya sebebiyet verme gibi maddi ve can kaybına yol açabilecek hareketlerde bulunma Amok Hastalığı sırasında görülebilmektedir.
• Huzursuz duygu durum özellikle cinnet geçirme benzeri dönem öncesi Amok Hastalığı belirtisi olarak hastalarda görülebilmekte olan bir durumdur.
• Öfke nöbetleri Amok Hastalığı’na olan yatkınlığı gösterebilmektedir.
• Bilinç kaybı Amok Hastalığı hastalarında cinnet geçirme veya bir kişiye/eşyaya zarar verme sonrasında baygınlık şeklinde görülebilmekte olan bir durumdur.
• Çevresine zarar verme Amok Hastalığı hastalarında sık görülen bir durumdur. Tanı koymada yardımcıdır.
• İnsan öldürme isteği Amok Hastalığı hastaları genellikle bir veya birden fazla cinayeti tasarlamadan aniden gerçekleştirmektedirler.
• İntihar düşünceleri Amok Hastalığı hastalarında aniden kendini öldürme şeklinde görülebilmektedir.

Amok Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Amok Hastalığının gelişmesine neden olan genetik, çevresel veya organik bir sebep bulunamamıştır. Ancak psikiyatrik açıdan Amok Hastalığı yapabilecek durumlar genellikle kültürel, sosyal ve çevresel etkilerle özetlenmektedir. 

Amok Hastalığı dünya geneline yayılmadığı gibi en zorlu yaşam şartlarının olduğu bölgelerde yoğunlaşmıştır.

• Zor yaşam koşulları altında yetişmiş olmak Amok Hastalığı için bir risk faktörüdür.
• Kültüründe ve yetiştiği bölgede Amok Hastalığı olması kişilerde Amok Hastalığı gelişme riskini artırmaktadır.
• Var olan diğer psikiyatrik rahatsızlıklar (şizofreni, manik-depresif hastalık ve bipolarlık, vb) Amok Hastalığı için zemin hazırlayabilmektedir.
• Geçirilmiş ağır depresyon öyküsü Amok Hastalığı için bir risk faktörü kabul edilebilir.
• Erkek cinsiyet Amok Hastalığı için bir risk faktörüdür. Genç erişkin ve erişkin erkeklerin Amok Hastalığına yakalanma riskleri kadınlara oranla çok daha yüksektir.

Amok Hastalığı Teşhisi

Amok Hastalığı genellikle cinnet atağı, kendine veya çevresindekilere zarar verme eylemi sonucunda kendinden geçme vb. şikayetler görülmesinin ardından teşhise yöneltmektedir. Amok Hastalığı açısından teşhis koymada psikolojik ve psikiyatrik ruh sağlığı muayenesi önem taşımaktadır. 

Psikolojik ve psikiyatrik ruh muayenesi hastanın hekimlerine ve kendine zarar vermemesi adına gerekli önlemler alındıktan sonra grupla, tek hekimle, hekim heyetiyle veya psikolog eşliğinde yapılabilmektedir. Hastalar kendileri başvurmuş veya risk faktörleri hissedilerek hasta yakınları tarafından getirilmiş olabilmektedir. Amok Hastalığı teşhisi için gerekli ruhsal muayenelerin tamamlanabilmesi için ve hastanın kendine ve çevresindeki insanlara zarar vermemesi adına hastanın hastaneye yatırılması aracılığıyla yapılabilmektedir. Muayeneler sonrası hekimlerin kararı ile tanı konulmaktadır.

Amok Hastalığı Tedavisi

Amok Hastalığı tedavisinde uzun ve zorlu bir süreç hastayı beklemektedir. Öncelikle genellikle Amok Hastalığı varlığında eşlik ettiği düşünülen diğer psikiyatrik rahatsızlıklara odaklanılmaktadır. Bipolar bozukluk ve şizofreni tipleri Amok Hastalığına en sık eşlik eden psikiyatrik rahatsızlıklardır. Bunların iyileştirilmesinde bu hastalıklara yönelik ilaç tedavileri önerilebilir.

• Psikoterapi ile Amok Hastalığı kontrol altına alınabilmektedir. Psikoterapi hastanede yatarak ve taburculuk sonrasında da uzun dönem takip ile devam edilmesi gereken bir süreci kapsayabilmektedir.
• Yatarak tedavi: Amok Hastalığı varlığı veya şüphesinde yaklaşık altı ile sekiz hafta arasında hastanelerin ruh sağlığı ve hastalıkları, psikiyatri servislerinde yatarak tedavi uygulanabilmektedir. Bu tedavilerde hastanın eşlik eden psikiyatrik hastalıklarına yönelik uygulanacak tedavileri yanı sıra hastanın sosyal hayata dönebilmesine yönelik grup ve bireysel psikoterapiler uygulanmaktadır. 

Amok Hastalığı Tedavi Edilmezse

Amok Hastalığı tedavi edilmezse özellikle tek atak ile kişinin önce çevresindekilere sonra rastgele kişilere ve en son kendine zarar vermesi ile ölmesi veya ciddi yaralanmalar ile sonuçlanabilmektedir. Amok Hastalığı sırasında en çok korkulan durum olarak kişiler atak anında cinnet geçirmekte ve kesici delici alet veya silah yardımıyla insanlarda ve kendinde öldürücü yaralanmalara sebep olabilmektedir.

Amok Hastalığına Ne İyi Gelir?

Hastanın yalnız olmadığını, yanında olunduğunu hissetmesi. Mümkünse hastanın üzerindeki sosyal yüklerin azaltılmaya çalışılması, sosyal destek sağlanması Amok Hastalığı tedavisi sırasında hastalara iyi gelmektedir. Kişinin eğer madde, alkol, vb kötü kullanım bağımlılıkları varsa bunlarla muhakkak savaşılmalı ve gerekli profesyonel destek ayrıca alınmalıdır. Bağımlılıklarla mücadele ve sosyal destek Amok Hastalığına sahip kişilerde stresi azaltarak sosyal hayata uyumu kolaylaştırabilmektedir. 

Hastalara balık, deniz ürünleri tüketilmesi omega üç almaları açısından önerilmektedir. Aynı zamanda hastaların omega altı içerek ayçiçeği, mısır ve susam tüketmeleri, folik asit takviyesi, kuru fasülye, nohut gibi bitkisel proteinden zengin baklagiller ve b6 vitamini alabilmeleri için tavuk ve mantar önerilmektedir.

Amok Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Hastalara alkol, sigara, kahve, et ve şekerden uzak durmaları önerilmektedir. Uyku düzensizliğinden kaçınmak, az ve fazla uykudan kaçınmak oldukça önem göstermektedir. Amok Hastalığı hastaların stresli iş ortamı, düzensiz sosyal hayat, suç işleme ihtimali yüksek olan sosyal çevreden uzak durması önerilmektedir. Amok Hastalığı sırasında kişinin hem fiziksel hem ruhen hem de sosyal açıdan yalnız bırakılmasından kaçınılması gerekmektedir. 

Amok Hastalığı İlaçları

Antidepresan grubu ilaçlar Amok Hastalığı sırasında kişide tercih edilebilen grup ilaçlardır. Ancak hiç bir grup ilaç bu hastalığı veya durumu tamamen önleyememektedir. Sürecin psikoterapi, psikiyatrik destek, yatarak tedavi ve sosyal destek ile birlikte ele alınması gerekmektedir.

• SSRI (Seçici  Serotonin Geri Alım İnhibitörleri): Fluoksatin, Sitalopram, Essitalopram grubu ilaçlar Amok Hastalığı için kullanılabilmektedir.
• SNRI (Seretonin Noradrenalin Geri Alım İnhibitörleri): Venlafaksin, Dloksetin, Milnasipran içeren ilaçlar  Amok Hastalığı tedavisi için önerilebilmektedir.
• MAO inhibitörleri (Mono Amin Oksidaz İnhibitörleri) Amok Hastalığı tedavisinde tercih edilebilmektedir.
• Trisiklik Antidepresanlar da Amok Hastalığı sırasında tedavide kullanılabilen antidepresan ilaçlardandır.

Amok Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Amok Hastalığı genellikle kendine ve çevresindeki insanlara zarar verdikten sonra tanı alan bir hastalıktır bu nedenle bu zarar verme evresinden önce yakalanarak tedavi sürecine başlanması hedef alınmaktadır. 

Amok Hastalığı için özellikle geçirilmiş derin depresif hastalıklar ve var olan zorlu yaşam koşulları olan kişilerde dikkatli olunması önerilmektedir. Kişinin kendi doktora gitme isteği olmayabilir veya kişi sürecin farkında olmayabilir. Amok Hastalığı için gidilmesi gereken Ruh Sağlığı ve Hastalıkları hastanesi veya hastanelerin Psikiyatri Ruh Sağlığı ve Hastalıkları bölümüdür.