Psikodrama Nedir?

Psikodrama; grup psikoterapisinin orijinal hali olarak tanımlanmaktadır. Bunun nedeni psikodramanın, grup terapisi ve grup psikoterapisi ifadelerini ilk tanıtan Jacob Levy Moreno tarafından geliştirilmiş olmasıdır. İsmini Yunanca ruh anlamına gelen psyche ve eylem anlamına gelen drama sözcüklerinin birleşmesinden adı alan bu terapi yöntemi, eylem yöntemleriyle çalışmak isteyen herkes için uygun bir terapi olarak gösterilmektedir.

Deneyimsel bir terapi biçimi olan psikodrama, kişilerin sorunlarını rol oynama eylemi ile keşfetmelerine olanak tanıyan bir terapi tekniğidir. Bu yaklaşım, danışanların güvenli, rahat olabilecekleri bir grup ortamında duygusal kaygılarını, çatışmalarını veya diğer zorluk alanlarını keşfetmek için grup dinamiklerinin kullanılarak rol oynanmasını içerir. Bu amaç doğrultusunda kurulan gruba psikodrama yaşantı grubu denir.

Psikodrama terapisinde, danışan kişinin durumunu keşfetmek için grubun enerjisinden yararlanır. Bu, şekilde kişinin geçmiş deneyimlerinin bulunduğu zamandaki duygu, düşünce ve davranışlarını nasıl etkilediği ve şekillendirdiği tespit edilir. Olayların önemi ve anlamı daha net bir şekilde anlaşılır. Hayal gücü ve grubun desteğini kullanarak, ifade edilmeyen düşünce ve duygular serbest bırakılırken, geçmiş daha geniş bir perspektiften incelenebilir.

Bunun yanında Psikodrama, bir grup içinde veya bireysel olarak terapi ve kişisel gelişim için kullanılabilirken, çiftler arasındaki sorunlara yönelik aile terapisine de faydalı olabilir. Bu terapi yöntemi dünya çapında yaygın bir şekilde uygulanmakta olan popüler bir terapi tekniğidir.

Psikodramanın Amacı

Moreno psikodrama için gerçeğin dramatik yöntemle bilimsel keşfi denilebilir ve yaratıcılık yanında kendiliğindenlik ilkelerine dayanmaktadır. Danışanlarda bilişsel, duygusal ve davranışsal tepkileri uyandırmak için sosyometri ve psikodrama grup dinamikleri yanında rol teorisi birleştirilir. Bu şekilde kişinin yaşam içinde başkalarıyla iletişime girme yolları belirlenerek,  yaşamlarında zorluklar yaratan veya değişimi kısıtlayan faktörler tespit edilir.

Psikodrama yoluyla, tedavi gören kişiler, geçmiş, şimdiki zaman veya gelecekteki olayları keşfetmek için eylem yöntemlerini kullandıkça, dil ve perspektif kullanımlarını sıklıkla geliştirebilirler. Kişilerin kendilerini ve içinde bulunduğu koşulları dışarıdan izlemelerine yardımcı olabilmesi sayesinde, kişinin yaşadığı zorlukların ana nedenleri ne olursa olsun, yeni çözümler geliştirmeleri amacıyla uygulanır.

Psikodrama Terapisi Kullanım Alanları 

Ruh sağlığı sorunlarının çoğunun, psikodrama grup terapisi ile çözülebilmesi mümkündür. Bu terapinin faydalı olabileceği sorunlar arasında şunlar gösterilebilir:

• Depresyon
• Fobiler
• Travma sonrası stres sendromu
• Yeme bozuklukları
• Kendi kendine zarar verme dürtüsü
• Alkol ve uyuşturucu kullanımı
• İlişki sorunları
• Aile sorunları

Ayrıca terapistler şu durumlarda da uygulanabilir olduğunu belirtmektedirler;

• Bağımlılık
• Travma
• Otizm
• Evlat edinme veya bağlanma sorunları yaşandığında

Psikodramanın Faydaları

Psikodrama, gruptaki katılımcıların aktif, gerçek zamanlı bir ortamda düşünce, duygu ve davranışlarını deneyimlemesine fırsat tanıyan çok güçlü bir terapi olabilir. Bu güçlü terapinin faydaları şu şekilde sıralanabilir;

• Bu tür kapalı terapi, danışanların ilişkilerini ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Çünkü bu terapiye katılanlar, mevcut durumlarını ve ilişkilerini iyileştirmek için iletişim becerilerini nasıl geliştireceklerini öğrenirler.  
• Psikodrama yaşantı grubu üyeleri, güvenlerini ve refahlarını geri kazanırken keder ve kayıpların üstesinden gelmeyi de öğrenirler.
• Terapötik grup ortamı, katılımcıların duygularını ve düşüncelerini ifade etmeleri için güvenli ve destekleyici bir ortam sağlar.
• Grup üyeleri, öğrenme ve yaşam becerilerini geliştirmeye ek olarak, yeni düşünme, hareket etme ve tepki verme yollarını deneme fırsatına erişirler.

Psikodrama Sınırlamaları ve Dezavantajları

Psikodrama terapisinin belirlenen bazı sınırlamaları ve dezavantajları bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

Etkinliği konusunda bilimsel kanıtlar yoktur.

Uygulamalarının etkinliği tipik olarak seansa katılan danışanların deneyimlerini paylaştıkları anekdotlardan öğrenilebilir. Bununla birlikte, bugüne kadar psikodramanın etkisini destekleyen çok az deneysel araştırma vardır. Geçtiğimiz on yılda, psikodramanın katılımcıların yaşamlarındaki değişimi motive etmedeki etkinliğini gösteren deneysel araştırmalar yapılması yönünde ilerlemeler kaydedilmiştir. Psikodrama alanındaki güncel araştırmalar, grup güveni ve bu güven duygusunun etkisine ve paylaşım aşamasının etkililiğine odaklanmaktadır. 

Grup oluşturmak uzun zaman alır.

Psikodrama güven duygusuna büyük önem verdiğinden, danışmanlar genellikle grup üyelerini terapi öncesinde tarar ve hazırlarlar. Ön taramanın amacı, psikodrama ve her tür grup psikoterapisi için önemlidir çünkü bu, grup üyelerinin hassas konularda çalışmaya açık olmasını sağlar. Bir kişinin psikodrama yöntemine hazır olmadığına karar verilirse, terapist etik olarak bu kişiyi bireysel terapi için yönlendirmekle yükümlüdür. Bu durum, bir gruba en iyi uyacak bireyleri seçmeyi, danışman için zaman alıcı bir süreç haline getirir.

Güven oluşturma süreci zorlu olabilir.

Psikodramanın deneyimsel bileşeni, grup üyelerinin yaşamlarının çeşitli yönlerini, özellikle de endişelerini ve zorluklarını kendiliğinden açıklayabilmeleri için uzun bir ısınma süresi gerektirebilir. Güven oluşturma sürecini kolaylaştırmak ve dramatik sahneye rehberlik etmeye geçiş için, danışmanların tipik olarak özel becerileri aynı anda kullanmaları gerekir. 

Gizlilikte sorun yaşanabilir.

Psikodrama eğer bir grup içerisinde yapılacaksa, terapistin gizliliği grup üyeleriyle görüşmesi ve garantiye alması çok önemlidir. Grup psikodrama deneyiminin başlangıcında, her grup üyesi bir gizlilik sözleşmesi imzalar. Bununla birlikte, bir grup üyesinin gizliliği ihlal etmesi durumunda şu anda herhangi bir yaptırım yoktur. Bir grup üyesi grup bilgilerini ifşa ederse, tipik olarak danışman, o kişiyi grupta tutmaya veya başka bir programa veya terapiste yönlendirmeye karar vermek için bir grup toplantısı düzenler. Gizliliğe yönelik herhangi bir tehdit, grup içindeki güvenliği etkileyebilir. Bu da dahil olanlar için psikodramanın etkililiğini daha da engelleyebilir. 

Psikodrama Nasıl Uygulanır?

Psikodrama yaşantı grubunda katılımcılardan, terapistin rehberliğinde belirli sahneleri veya geçmiş deneyimleri yeniden canlandırmaları istenir. Terapist, derin eylem yöntemlerini kullanır ve gruptan, grubun keşfetmesi için sorunları belirlemesini ister. Bunun yanında grubun sorunları nasıl düzelteceğini öğrenmesine yardımcı olacak diğer tedavi yöntemlerini de kullanabilir.

Kişilerin oynadıkları sahneler geçmiş durumlara, rüyalara veya gelecekteki bir olay için hazırlıklara göre olabilir. Terapist, gruba bazı ısınma egzersizlerinde rehberlik ederek başlar. Ana egzersize başlamaya hazır olduklarında, terapist grubun ana unsurlarını veya sorunlarını temsil edecek bir başkahraman seçilir. Gruptaki diğer üyeler veya izleyicilerde kahramanın rolüne eşlik ederek sahneyi geliştirirler. Bu noktada grup üyelerinin görevi ve rolleri, danışana destek sunmak, temeldeki inançları ortaya çıkarmak ve sorunları su yüzüne çıkarmaktır.

Psikodrama grup terapisinde belirlenen sahne oynandıktan sonra, tüm katılımcılara önceki bir travma veya sıkıntı döneminde ifade edemedikleri duygularını fark etmeleri ve ifade etme fırsatı verilir. Bu sırada grup, o sırada onları ifade edebilselerdi gerçek duygularının ve tepkilerinin ne olacağını tartışılmaktadır.

Psikodrama Teknikleri

Psikodrama terapisinde bir oturum tipik olarak üç aşamada yürütülür: ısınma aşaması, eylem aşaması ve paylaşım aşaması. Rol ve drama temelli oyun yoluyla, ana karakter ve diğer katılımcılar geçmiş konular, mevcut zorluklar ve gelecekteki olasılıklar hakkında iç görü geliştirirler. Psikoterapi teknikleri şu şekilde sıralanabilir;

Isınma Aşaması

Isınma aşamasının amacı, üyeler arasında güven ve uyum duygusunu oluşturmaktır. Çünkü grup üyeleri arasında güven olmadan, sorunların veya çatışmaları rahat bir şekilde yansıtılması mümkün değildir. Isınmada sıklıkla kullanılan bir teknik, grup üyelerinin kendilerini tanıtmak için belirli bir rolü üstlendiği rol sunumudur. Psikodramada, grubun üyeleri genellikle diğer üyelerin yaşamlarında rol alacağından, bu teknik birbirlerini tanımada önemlidir. Üyeler birbirlerini tanıdıkça, bir üye psikodrama kahramanı veya psikodramanın ana odağı olarak hareket etmeye gönüllü olabilirler. 

Eylem Aşaması

Eylem aşamasında, kahraman, terapistin yardımıyla mevcut yaşamındaki önemli olaylara dayanan bir sahne yaratır. Terapist seansı yönetirken, bazı grup üyeleri yardımcı oyuncular veya kahramanın hayatından bireyler olarak rol oynarlar. Grup üyelerinin geri kalanı ise seyirci olarak izlerler.

Psikodrama terapistleri grubu yönlendirmek için aşağıdaki teknikleri kullanır.

• Rolü tersine çevirme tekniği: Kahraman kendi rolünden çıkar ve hayatında önemli bir kişinin rolünü canlandırır. Bu eylem, kahramanın diğer kişinin rolünü anlamasına ve terapistin ilişki dinamiklerini daha iyi anlamasına yardımcı olabilir. Bunu yapmak, kahramanın empatisini artırmaya da yardımcı olur.
• Yansıtma tekniği: Grup üyeleri kahramanın olayını canlandırırken kahraman bir adım geri çekilir. Bu, sahne hakkındaki duygularından uzak hissedenlerin farklı bir bakış açısı kazanmasına yardımcı olabilir.
• İkiye katlama tekniği: Bir grup üyesi, kahramanın düşündüğü veya hissettiğine inandığını yüksek sesle ifade ederek kahramanın davranış ve eylemlerini kopyalar. Bu şekilde, kahramana saldırgan olmayan bir şekilde meydan okuyabilir.
• Kendine kendine konuşma(Soliloquy): Kahraman, içsel düşünceleri ve duyguları izleyiciyle ilişkilendirir. Bu, bir grup üyesiyle konuşma veya terapistin teşvikiyle yapılabilir. 

Paylaşım Aşaması

Paylaşım aşaması, eylem aşamasında meydana gelen olaylar hakkında grubun tartışmasına olanak sağlayan bir süreçtir. Bu esnada izleyenler, diğer konuların yanı sıra düşüncelerinin veya gözlemlerinin, başkalarıyla etkileşim veya ilişki kurma yolları üzerindeki etkilerinin nasıl olabileceğini düşünebilir. 

Çocuk Psikodrama Uygulamaları

Psikodrama, çocukların problem çözme becerilerini geliştirmelerine, yeni davranışları ve rolleri denemelerine yardımcı olan doğal, güçlü ve eğlenceli bir yöntemdir.  Psikodrama ile sahnelenen rol, sınıfta ve oyun alanında ortaya çıkabilecek kavga, zorbalık ve hoşgörüsüzlük gibi sosyal sorunları ele almak için kullanılabilir.  Ayrıca, istismara maruz kalındığında yaşanan travma, ebeveynlerin ölümü veya boşanması vb. Gibi danışmanlık ve terapi gruplarında sıklıkla ele alınan konuları ele almak için de kullanılabilir. Bundan dolayı çocuk psikodrama terapisi, çocukların sosyal becerilerini geliştirme ve problem çözmeyi öğretmeleri için yararlı bir araçtır.

Psikodrama ile Drama Terapisi Arasındaki Farklar 

Hem psikodrama hem de drama terapisi, drama ve tiyatro tekniklerini kullanırken, her ikisi de bireysel ve grup ortamlarında uygulanabilir. Bununla birlikte, birkaç önemli farklılık vardır.  Bu farklar şu şekilde sıralanabilir:

Çalışma Şekli Olarak: Psikodrama, belirli bir sorunu olan bir kahramanı tanımlar. Terapist, grup enerjilerini ve yaratıcılığını kullanırken, psikodrama boyunca bu soruna odaklanmalarını sağlayarak doğrudan ana karakterle çalışır. Dramaterapi ise danışan için uygun ve yararlı olduğunda ana karaktere odaklanılmadan çalışılabilir. Bu, danışanların endişelerini farklı bir açıdan algılamalarını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

Teknik Olarak: Teknik olarak Psikodrama, doğrudan kahramanın hikayesiyle çalışır ve gerektiğinde başka teknikleri kullanır. Dramaterapi, danışanın daha eğlenceli olmasına ve meselesini daha az utançla keşfetmesine yardımcı olan evrensel bir temayı tanımlamak için sıklıkla metafor, bir efsane veya hikaye (uzaklaşma teknikleri) tekniklerini kullanır.

Sonuç Olarak: Sonucuna bakıldığında psikodrama, seansın sonunda bir çözüme veya olası bir çözüme sahip olmayı hedefler. Dramaterapi ise genellikle danışanı yeni bilgilerle ve seansın sonunda ikilemle ilgili farklı bir görüşle bırakır. Ve danışanın bu ikilemi daha derinlemesine düşünmesini sağlar.

Yönetmelik olarak: Yönetmelik olarak bakıldığında dünya genelinde; Psikodrama yasal olarak korunmamaktadır, ancak bir tür psikoterapi olarak kabul edilmektedir. Dramaterapi ise yasal olarak Sağlık ve Bakım Meslekleri Konseyi (HCPC) tarafından korunmaktadır, yani drama terapistlerinin drama terapisti olarak adlandırılmaları için HCPC'ye kaydolmaları gerekir.