Sakal Kıran
Sakal kıran, kişinin sakallarında bazı bölgelerde oval veya yuvarlak şekillerde aniden dökülme durumu olup tedavisinde; ilaç, merhem, streoid enjeksiyon uygulamaları tercih edilir.
Sakal Kıran Nedir?
Sakal Kıran Hastalığı, tıbbi ismi “Alopesi Areata” olan bir hastalığın alt grubudur. Alopesi areata, saç, kaş, kirpik, sakal veya vücudun tüylü herhangi bir bölgesinde tüylerin aniden dökülmesiyle karakterize dermatolojik bir hastalıktır. Yuvarlak veya oval şekilde tüysüz alanlar oluşur. Genellikle genç yaşlarda görülür, erkeklerde görülme oranı kadınlardan fazladır.
Sakal kıran hastalığı, alopesi areatanın sakal ve bıyık bölgesinin bir bölümünde tüylerin aniden dökülmesiyle karakterize bir alt grubudur. Genç yaş erkeklerde sık görülür, 40 yaş üstü erkeklerde de görülebilir. Sakal bölgesinde tekrar sakal çıkabilir. Ancak kalıcı olarak tüylerin çıkmaması da söz konusu olabilir.
Yüz bölgesinin etkilenmesiyle kişinin dış görünüşü bozulabilir. Sosyal hayatında ve meslek yaşamında psikolojik sıkıntılar gelişebilir. Aşırı stresli olmak da bu hastalığın ilerlemesine neden olabilir.
Sakal kıran hastalığı bulaşıcı olmayan bir cilt hastalığıdır. Kişinin kendi bağışıklık sistemiyle alakalı bir durumdur. Sakal bölgesinde küçük bir alanda başlar ve tedavi edilmezse ilerleyebilir.
Kalıcı olarak tüylerin çıkmamasına neden olabilir. Bazı hastalarda ise kendiliğinden düzelebilir, etkilenen bölgenin büyüklüğü iyileşme sürecini etkileyebilir.
Sakal kıran hastalığını tamamen tedavi eden bir yöntem bulunmamaktadır. Sakalların tekrar çıkmasını hızlandıran veya sakal kaybının artmasını önleyebilen çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur.
Hastalığın ilerleyişi kesin olarak tahmin edilemez, bazı hastalarda tedaviyle kalıcı olarak düzelebilir veya kronikleşerek belli aralıklarla tekrarlayabilir. Erken tanı ve tedavi bu nedenle önemlidir, başarı oranını artırabilir.
Sakal Kıran Belirtileri Nelerdir?
Sakal kıran hastalığında en sık görülen belirti sakal bölgesinde yuvarlak veya oval şekilli tüylerin kaybıdır. Birkaç santim büyüklükte bir alanda görülmeye başlayabilir. Ani gelişmesi bu hastalığın ihtimalini artıran bir belirtidir.
Sakal kıranda görülebilen diğer belirtiler:
- Sakalda dökülme tek bir bölgede veya birden fazla alanda görülebilir.
- Sakalların döküldüğü alan keskin sınırlı olabilir.
- Tüylerin döküldüğü bölgede iltihap bulunmayabilir, cilt sağlıklı olabilir.
- Kişi sakallarının döküldüğünü yastığında veya kıyafetlerinde görüp fark edebilir.
- Yüze dokunduktan sonra sakallar dökülerek ele gelebilir.
- Yüzün yanlarında veya boyunda gelişen sakal kıran kişi tarafından görülmeyebilir, çevresindekilerin uyarması sonrası fark edebilir.
- Sakal kaybına eşlik edebilen saç dökülmesi, kaş ve kirpikte dökülme görülebilir.
- Ailede daha önce benzer şikayetlere sahip kişiler olabilir.
- Sakal kaybı, bazı hastalarda tüm sakal bölgesinde gelişebilir, nadiren bir grup hastada tüm vücutta tüylerin dökülmesi görülebilir.
- Sakal kıran sarı tüyler veya beyaz tüylerle tekrar çıkabilir, daha sonra tekrar dökülebilir.
Bu belirtilerin erken fark edilmesi hastalığın ilerlememesi için önemlidir.
Sakal Kıran Nedenleri Nelerdir?
Sakal kıran hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Vücudun bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir sorunun neden olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi normal koşullarda sadece yabancı hücrelere karşı vücudu savunur.
Bu hastalıkta ise bağışıklık sistemi hücrelerinin kıl köklerine saldırması söz konusudur. Bu saldırının nedeni ise bilinmemektedir. Kıl köklerine saldırmasıyla kıl uzaması durur ve kıllar dökülmeye başlar.
Çeşitli etkenler sakal kıran hastalığının gelişmesinde rol oynamaktadır.
Bunlardan bazıları:
- Genetik: Ailede sakal kıran veya saç kıran öyküsünün olması erkeklerde bu hastalığın görülme oranını artırabilir.
- Alerjik Hastalıklar: Alerjide vücudun çeşitli etkenlere karşı anormal yanıtı söz konusudur. Sakal kıran hastalığında da benzer tepki gelişir. Kişinin alerjik hastalıklara sahip olması bu nedenle riski artırır. Egzama, alerjik astım, saman nezlesi gibi hastalıklara sahip kişilerde sakal kıran görülme sıklığı da artabilir.
- Vitiligo: Deride renk pigmentlerinin kaybıyla karakterize bir hastalıktır. Yüzde veya vücudun herhangi bir bölgesinde beyaz yamalar şeklinde görülebilir.
- Stres: Vücudun bağışıklık sistemini etkileyerek vücut direncini düşürebilir. Sakal kıran ve çeşitli hastalıklar bu zeminde gelişebilir. Anksiyete ve depresyon da stresi artırarak buna neden olabilir.
- Vitamin, mineral eksiklikleri: Kıl köklerinin yetersiz beslenmesi bu hastalığın gelişmesine etki edebilir. Çinko, demir, folik asit, D ve B vitaminlerinin (Biotin ve B12) eksikliği kıllarda zayıflama ve dökülmeye neden olabilir.
- Düzensiz ve dengesiz beslenme: Vücudun ihtiyacı olan gıdaların tüketilmemesi hücrelerin yeterince beslenememesine neden olur. Kıl kökleri de bu durumdan etkilenebilir.
- Kemoterapi ve Radyasyon Terapileri: Bağışıklık hücrelerinin baskılanmasını hedefleyen bu tedaviler sonrası saç ve sakalda dökülmeler gelişebilir.
- Tiroid Hastalığı: Özellikle kronik tiroid hastalığı olanlarda vücutta gelişen iltihabi olaylar bu hastalığın gelişmesine neden olabilir.
- Addison Hastalığı: Böbrek üstü bezlerinin yetersizliğiyle gelişen bir hastalıktır. Vücutta kortizon hormonu az üretilir.
- Diyabet (Şeker Hastalığı): Vücutta insülin hormonunun yeterince üretilememesi veya üretilen insülin hormonunun kullanılmaması sonucu gelişen bir hastalıktır.
- Lupus: Bağışıklık sisteminden kaynaklanan ve vücutta birçok sistemi etkileyen bir hastalıktır. Genelde orta yaş kadınlarda görülür. Erkeklerde nadiren görülür. Sakal kıran hastalığı da anormal çalışan bağışıklık sistemi sonucunda gelişebilir.
Sakal Kıran Teşhisi
Sakal kıran hastalığı genellikle tipik bir dökülmeyle belirti verir, tanısı bazen bu dökülmenin görülmesiyle bile konulabilir. Bazı hastalarda mantar enfeksiyonları asıl neden olabilir, bu hastalığı tanıda atlamamak için mutlaka hasta muayene edilmelidir.
Tanı koymada izlenen yöntemler:
Tıbbi Geçmiş
İlk olarak hastadan tıbbi öykü alınmalıdır. Sakalda dökülmelerin nasıl başladığı, ne zaman başladığı, eşlik eden diğer bölgelerdeki dökülmeler sorulmalıdır. Mevcut kronik hastalıkları ve alerjik rahatsızlıkları varsa not edilmelidir.
Sakal kıran hastalığına daha önce yakalanmış olması ve ailede benzer öyküye sahip birinin olup olmadığı da tanı koymaya yardımcı sorulardır. Beslenme düzeni ve günlük yaşamındaki stres durumu da öğrenilmelidir.
Fizik Muayene
Tıbbi öykü alındıktan sonra cilt ve kılların incelenmesi gerekir.
Genel olarak dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Sakal dökülmesinin derecesine bakılmalı ve bölgelerin sayısı not edilmelidir.
- Dökülen bölgede ciltte gelişen olası lezyonların varlığı dikkate alınmalıdır. Sakal Kıran Hastalığında cilt sağlıklıdır, iltihap genelde beklenmez. Ciltte kabuklanma benzeri sertlikler görülebilir.
- Sakal bölgesi dışında vücutta varsa dökülmelerin olduğu bölgeler de muayene edilmelidir.
- Hekim gerekli gördüğünde kılları mikroskopla inceleyebilir.
- Bazı durumlarda biyopsi gerekebilir, deriden küçük bir parça alınabilir.
Kan Testi
Bağışıklık sistemi etkili olduğundan bazı kan testlerine ihtiyaç duyulabilir.
Kanda bakılabilecek bazı değerler:
- Özel antikorlar
- Enfeksiyon belirteçleri
- Tiroid hormon düzeyi
- Testesteron hormon seviyesi
- FSH, LH düzeyi
- Demir ve vitamin seviyesine bakılabilir.
Gerekli inceleme ve test sonuçları sonrasında hekim sakal kıran hastalığı tanısına kolaylıkla ulaşabilir.
Kan değerleri eşlik eden kronik bir hastalığın da tanı konulmasını veya takip edilmesini sağlayabilir. Erken tanı ve tedaviye başlanmasıyla sakal kıranın ilerlemesi durdurulabilir.
Sakal Kıran Tedavisi
Sakal kıran hastalığının net ve etkin bir tedavisi henüz bulunmamaktadır. Mevcut tedavi yöntemleri hastalığın ilerleyişini durdurabilir, şikayetlerin şiddetini azaltabilir. Sakal kıranın tekrar gelişmesini önleyemez.
Hastalık belirli risk faktörlerine sahip kişilerde tekrarlayabilir. Genetik faktörler etkili olduğundan bazı hastalarda kendiliğinden iyileşme gözlenebilir.
Alopesi Areata tedavisinde kullanılan ilaçlar, sakal kıran hastalığında da tercih edilebilir. Tedavide ilaçlar, steroid enjeksiyonlar, merhemler tercih edilebilir. Alternatif tedavi yöntemleri de mevcuttur. Fakat klinik çalışmalarla yeterli kanıt sağlanmadığından önerilmemektedir.
Sakal kıran hastalığında kullanılan tedaviler:
- Topikal Tedavi: Bölgesel olarak cilde sürülen ilaçlarla yapılan tedavidir. Kıl köklerinin gelişimini uyarabilir ve sakalın tekrar çıkmasını sağlayabilir. Ayrıca ciltte oluşan inflamasyonun iyileşmesinde de etkilidir. Çeşitli etken maddeler içerebilirler, genellikle steroid etken maddeli ilaçlar reçete edilir. Günde birkaç kez sakal kıran merhemi, jel, köpük veya losyon formları kullanılabilir.
- Steroid Enjeksiyonu: Kılların döküldüğü bölgelere steroid içeren enjeksiyonlar uygulanabilir. Genellikle kortizon iğneleri tercih edilir. Sakal kıran Kortizon iğneleri girişimsel bir işlemdir ve belirli aralıklarla uygulanması gerekir. Yeni sakal dökülmelerine engel olmayabilir.
- Ağızdan İlaç Tedavisi: Şiddetli sakal veya saç dökülmelerinde kullanılabilen bir yöntemdir. Kortizon etken maddeli ilaçlar reçete edilebilir, yan etkileri nedeniyle doz ayarlaması dikkatli yapılmalıdır. Testosteronun aktifleşmesini önleyerek erkek tipi saç ve kıl dökülmesini engelleyen bazı ilaçlar da tercih edilebilir. Bazı immünsupresif (bağışıklığı baskılayıcı) ilaçlar da denenebilir, ciddi yan etkileri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
- SADBE: SADBE etken maddenin kısaltılmış adı (Skuarik Asit Di Butil Ester) olup, özel oranda hazırlanan karışım bir ilaçtır. Saç kıran, sakal kıran veya kaş dökülmesi tedavisinde sık tercih edilmektedir. 1 ila 4 ay arasında etki etmeye başlayabilir. Uzun süre etki göstermediğinde bırakılması gerekir.
- Fototerapi: Bir tür radyasyon tedavisi olan fototerapi tercih edilebilir. Ultraviyole ışınlar kullanılır.
- Diyet: Vitamin ve mineral eksikliği düşünülen hastalarda çinko, demir, folik asit, D ve B vitamini diyete eklenebilir. Kan düzeyi çok düşük olanlarda ilaç formları kullanılabilir.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Yüz bölgesiyle sık oynanmaması, sakal kıllarının koparılmaması gerekir. Stres yapan nedenlerden uzak durmak da tekrarlamaması açısından hastaya önerilmelidir.
Sakal Kıran Tedavi Edilmezse
Sakal kıran erken tedavi edilmesi gereken önemli bir cilt hastalığıdır. Tedavi edilmeyen veya tedavisi geciken hastalarda dökülmeler ilerleyebilir.
Kalıcı olarak sakal çıkmamasına neden olabilir. Düzenli tedavi kıl foliküllerini güçlendirerek hastalığın tekrarlamasını azaltabilir.
Sakal Kırana Ne İyi Gelir?
Bu hastalığın gelişmesinde stres önemli bir rol oynar. Stresten uzak durulması vücudun bağışıklık sistemine de yardımcı olur.
Beslenmede çinko, demir ve B vitamini içeren gıdaların alınması da tedaviyi destekleyicidir. Mevcut alerjik ve kronik hastalıkların kontrol altına alınması tedaviye yardımcıdır.
Sakal kıran sarımsak, soğan suyu, Hindistan cevizi yağı, lavanta yağı, yüz masajları ve yeşil çay gibi alternatif yöntemlerle hastalar tarafından tedavi edilmeye çalışılabilir. Bu yöntemlerin etkinliği klinik çalışmalarla yeterli kanıt değeri kazanmamıştır. İlaçtan daha etkili olması düşük bir ihtimaldir.
Hekim tavsiyesi olmayan yöntemlere asla başvurulmamalıdır. Ek vitamin veya bitkisel bir destek tedavi hekime haber verilmeden başlanmamalıdır.
Sakal Kırana Ne İyi Gelmez?
- Sakal kıran hastalığının gelişimi çeşitli otoimmün hastalıklar varlığında hızlanır.
- Alerjik rahatsızlıkların ve bağışıklık sisteminin etkilendiği hastalıkların kontrol altına alınmaması süreci kötü etkiler.
- Stresli yaşam, düzensiz ve dengesiz beslenme de olumsuz etkileyen durumlardır.
Sakal Kıran İlaçları
Çeşitli ilaç etken maddeleri sakal kıran tedavisinde kullanılır. Bu ilaçların düzenli ve önerilen dozun dışına çıkılmadan kullanılması gerekir. Aksi takdirde cilde faydadan çok zarar verebilir.
Kullanılan ilaç etken maddeleri:
Minoksidil: Erkeklerde saç kıran veya sakal kıran tedavisinde kullanılan ilaç etken maddesidir. Bölgesel olarak kıl foliküllerini uyaran bir ilaçtır. Püskürtme şeklinde cilde uygulanabilir. Saç dökülmesini önleyici özelliği vardır. Kadınlarda özellikle gebelerde kullanımı kesinlikle önerilmemektedir.
- Yan etki: Kaşıntı, ciltte kuruluk, pullanma, ciltte tahriş, kabuklanma
Klobetazol: Topikal olarak uygulanan bir ilaçtır ve steroid ilaç grubunun bir üyesidir. Ciltteki inflamasyonun azalmasına yardımcı olur. Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltabilir.
- Yan etki: Uygulama yerinde döküntü, yanma, alerjik reaksiyon
SADBE: Skuarik asit dibutil ester etken maddesidir. Roll-on şeklinde kullanılabilir, cildi ıslatır. Bölgesel kanlanmayı da artırarak kıl köklerinin beslenmesini sağlar. Cilde günde 2-3 kez uygulanabilir. Uzun süre kullanıma rağmen düzelme görülmeyen hastalarda tedaviye son verilmelidir. Genellikle olumlu sonuçlar vermektedir.
- Yan etki: Ciltte tahriş, alerjik reaksiyonlar
Finasterid: Genel olarak saç dökülmesi tedavisinde sistemik formda kullanılan bir ilaçtır. Vücuttaki fazla miktarda Testosteronun neden olduğu dökülmeleri hormonu inaktif ederek durdurabilir. Sakal Kıranın sistemik tedavisinde de tercih edilebilir ancak asıl etkisi saçlarda görülür.
- Yan etki: Testosteron azalmasına bağlı libido azalması
Çinko Glukonat: Mineral desteği için tercih edilebilir. Çeşitli sindirim problemleri gelişebilir, yemeklerden sonra alınması önerilir.
Kortikosteroid: Enjeksiyon veya merhem formunda cilt hastalıklarında kullanılan etken maddedir. Kıllanma artışı yaparak sakal çıkmasına yardımcı olabilir. Doz ayarlaması ve tedavinin düzenli yapılması gerekir. Aylık enjeksiyonlar şeklinde uygulanabilir.
- Yan etki: Deride çatlak, kolay morarma, yara iyileşmesinde gecikme, yüzde kızarıklık
Metotreksat: Çok nadiren bağışıklığı baskılamak için kullanılabilir. İmmün yanıtı bloke ederek kıl foliküllerine yapılan saldırıyı durdurabilir. Ciddi yan etkileri olduğundan dikkatli kullanılmalıdır.
- Yan etki: Kan hücre sayısında azalma, deride döküntü, bitkinlik, alerjik reaksiyonlar
Sakal Kıran için Hangi Doktora Gidilir?
Sakal kıran hastalığı dermatolojik bir rahatsızlıktır. Saç kıran hastalığı için Cildiye Bölümüne (Dermatoloji) başvurulması gerekir.
Sakal bölgesinde ani kıl dökülmesi, eşlik eden saç dökülmesi belirtileri fark edildiğinde sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Kalıcı sakal kaybının gelişmemesi için erken tanı ve tedavi büyük önem taşımaktadır.
Sakal kıran ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Sakal Kıran Kendiliğinden Geçer Mi?
Sakal kıran hastalığı tedavisi kişiden kişiye değişebilir. Kişinin bağışıklık sisteminin vereceği yanıt iyileşmeyi etkiler. Bazı hastalarda sakal kıran kendiliğinden düzelebilir, bazı hastalarda bu süre tedaviye rağmen aylar bulabilir. Sebep olabilecek durumların (stres, otoimmün hastalıklar, beslenme) kontrolü sürenin kısalmasını sağlayabilir.
Sakal Kıran Bulaşıcı Mı?
Sakal kıran hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir. Kişilerin kendi bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir durumdur. Bağışıklık sistemindeki savunma yapan hücrelerin kıl foliküllerine saldırmasıyla gelişir. Egzama, saman nezlesi ve diğer alerjik hastalıklara bünyesi yatkın kişilerin bu hastalığa yakalanma riski vardır fakat hastalığın bulaştırıcı özelliği yoktur.