Alerjik rinit, halk arasında saman nezlesi olarak bilinen ve bağışıklık sisteminin polen, ev tozu akarları veya hayvan tüyü gibi alerjenlere aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkan kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Burun tıkanıklığı, hapşırık nöbetleri ve göz kaşıntısı gibi belirtilerle yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler.

Alerjik Rinitin Nedenleri ve Tetikleyicileri
Bu hastalık genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu gelişir. Polenler (ağaç, çimen, yabani ot), ev tozu akarları, küf mantarları, kedi-köpek tüyleri ve hamamböceği artıkları en yaygın tetikleyicilerdir. Mevsimsel alerjik rinit genellikle ilkbahar ve yaz aylarında polenlere bağlı şikayetlerle kendini gösterirken, yıl boyu süren tipte ise ev tozu akarları temel nedendir.

Belirtiler ve Tanı Yöntemleri

• Burunla İlgili Şikayetler: Sulu burun akıntısı, arka arkaya hapşırık, burun tıkanıklığı ve kaşıntı
• Göz Belirtileri: Kızarıklık, sulanma, şişlik ve ışığa hassasiyet
• Diğer Semptomlar: Geniz akıntısı, koku almada azalma, öksürük ve yorgunluk
  Tanı için öncelikle detaylı hasta öyküsü alınır. Deri prick testi veya kan testleri (spesifik IgE ölçümü) ile alerjen tespiti yapılır. Burun içi muayenede mukoza ödemi ve soluk renk görülebilir.

Tedavi Seçenekleri

1. Alerjenlerden Korunma:

   • Polen mevsiminde pencere açmamak, dışarıdan gelince kıyafet değiştirmek
   • Anti-akar yatak kılıfları kullanmak ve evi %50 nem düzeyinde tutmak
   • Hayvan alerjisinde yatak odasına hayvan sokmamak

2. İlaç Tedavileri:

   • Antihistaminikler: Kaşıntı ve hapşırığı azaltır (Loratadin, Desloratadin)
   • Nazal Kortikosteroidler: Burun içi ödemi ve iltihabı kontrol eder (Flutikazon, Mometazon)
   • Lökotrien Reseptör Antagonistleri: Burun ve akciğer semptomlarını birlikte azaltır

3. İmmünoterapi (Aşı Tedavisi):

   • 3-5 yıl süren bu tedavi, alerjene karşı tolerans geliştirir
   • Dil altı damla veya enjeksiyon şeklinde uygulanır
   • Özellikle ilaçlarla kontrol sağlanamayan orta-şiddetli vakalarda etkilidir

Komplikasyonlar ve İlişkili Hastalıklar
Tedavi edilmeyen alerjik rinit, sinüzit, orta kulak iltihabı ve uyku apnesine yol açabilir. Astımlı hastaların %80’inde alerjik rinit bulunur ve kontrol altına alınmamış burun şikayetleri astım ataklarını tetikleyebilir. Ayrıca kronik yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu ve iş veriminde düşüşe neden olur.

Çocuklarda Alerjik Rinit
Okul çağı çocuklarında sık görülür. Burun tıkanıklığına bağlı ağız solunumu, diş çürükleri ve damak gelişim bozukluklarına yol açabilir. Gece öksürükleri uyku kalitesini bozarak okul başarısını etkiler. Çocuklarda ilaç dozları yaşa ve kiloya göre ayarlanmalıdır.

Korunma ve Yaşam Tarzı Önerileri

• Polen mevsiminde sabah 05:00-10:00 arası dışarı çıkmamak
• Evde HEPA filtreli hava temizleyici kullanmak
• Tüylü oyuncakları dondurucuda bekletmek (akar öldürme)
• Sigara dumanı ve kimyasal temizleyicilerden uzak durmak

Cerrahi Tedavi Ne Zaman Gerekir?
Burun eti büyümesi (konka hipertrofisi) veya septum deviasyonu gibi yapısal problemler ilaç tedavisine yanıt vermediğinde cerrahi müdahale gündeme gelir. Endoskopik sinüs cerrahisi veya radyofrekans ile konka küçültme işlemleri burun hava yolunu açar.

Beslenmenin Rolü
Anti-inflamatuar etkili besinler (zerdeçal, omega-3, C vitamini) semptomları hafifletebilir. Histamin içeren gıdalar (fermente ürünler, çikolata, kabuklu deniz ürünleri) ise şikayetleri artırabilir.

Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
Nefes darlığı, hırıltılı solunum veya yutkunma güçlüğü gibi anafilaksi belirtilerinde derhal sağlık kuruluşuna gidilmelidir. İlaç tedavisine rağmen 7 günden uzun süren şikayetlerde ise kulak burun boğaz veya alerji uzmanına başvurulmalıdır.