Huzursuz Bağırsak Sendromu

Huzursuz bağırsak sendromu, belirli sebeplerden dolayı dışkılama alışkanlıklarında yaşanan sorundur. Tedavisi kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir.

Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedir?

Huzursuz bağırsak sendromu çağımızın sinsi, tanısı zor konulan ve tanısı konulsa da sebebi tam olarak belirlenemeyen fonksiyonel bir bağırsak hastalığıdır. Modern yaşamın eski zamanlara oranla arttırdığı stresli yaşama bağlı olarak günümüzde daha fazla görülüyor.

Huzursuz bağırsak sendromu olan kişilerde sebep tam olarak bundan kaynaklanıyor diyebileceğimiz gözle görülür patolojik bir sorun genelde olmuyor. Aslında tam olarak bağırsaklarda bir yapısal bozukluk bulunmuyor ve bu sebeple tedavisinde de direk olarak kullanıp tedaviyi sağlayacak bir ilaç yoktur.

Bazı duygu-durum değişikliği dönemlerinde artıp azalabilmesi beyin ve bağırsak arasındaki iletişimin bu hastalıkta bozulmuş olabileceğini düşündürmektedir.

Hastalığın olmazsa olmazı olan ve en önemli belirtisi olan karın ağrısı olmak üzere ishal ve kabızlık gibi dışkılama alışkanlıklarında farklılıklar ile seyreden ve belki de bu belirtilerin temelinde bağırsak florasının (bağırsaktaki bakteri topluluğu) önemi ve değişimi son yıllarda üzerinde çok durulan ve tedavide de göz önünde bulundurulan bir konudur.

Zaman zaman bir çok farklı isimle anılmış bir hastalıktır. Bunlar: irritabl barsak sendromu, spastik kolon, mutsuz kolon gibi isimlerdir.

Huzursuz Bağırsak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bağırsak sendromunun belirtileri genellikle yoğun ve doktora başvuru sağlayacak şekilde şiddetli bir karın ağrısı üzerine kuruludur. En az karın ağrısı kadar dışkılamadaki belirgin değişiklikler de huzursuz bağırsak sendromu tanısı için değerlidir.

Daha önce de belirttiğimiz gibi tanısı zor konulan bir hastalık olması sebebiyle belirtilerin zamanı ve uzunluğu tanı koymak için çok değerlidir. Örnek verecek olursak huzursuz bağırsak sendromu düşündüğümüz hastada gece uykuda ağrı devam ediyorsa bağırsakta organik bir bozukluk olduğu ve huzursuz bağırsak sendromu tanısından çok başka organik problemlere yönelmemiz gerekir. 

Şikayetleri maddeleyecek olursak; 

  • Karın ağrısı mutlaka olmalıdır. Genellikle hastaların doktora başvurmasının da temel sebebidir. Karın ağrısı en sık karın alt kısmında olur.
  • Kabızlık, ishal ikisi bir arada olabilir ve karın ağrısı dışkılama sonucunda geçer.
  • Keçi dışkısı şeklinde, topaklar halinde, sulu dışkı
  • Günde üçten fazla veya haftada üçten az dışkılama olması, tam boşalamama hissi, aşırı ıkınma, dışkıyı zor tutma, dışkıyla beraber aşırı mukus ile beraber olan bağırsak alışkanlıklarındaki değişiklikler
  • Karında şişkinlik, gerginlik hissi, hazımsızlık şikayetleri

Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Huzursuz bağırsak sendromuna sahip kişilerin yediği yemekler sonucu besinlerin mide bağırsak hattından geçişi çok hızlı veya çok yavaş olabilir. Buna bağlı kabızlık ve ishal görülebilir. Ara ara ise hem kabızlık hem ishal birlikte görülebilir.

Tüm insanların bağırsaklarında bulunan bazı çeşitli bakteriler vardır. Bu bakterilerin belli bir dengede olması sindirim sistemimiz için çok önemlidir. Bu düzenin bozulması ile gaz oluşumunu arttıran zararlı bakterilerin artması bu hastalıkta şişkinlik, karın ağrısına yol açabilir.

Huzursuz bağırsak sendromuna sahip kişilerde normal insanlara göre bağırsak duvar bariyerinin zayıflamış olduğu gösterilmiştir. Bağırsak duvarının geçirgenliği artar ve zararlı maddeler normal insanlarda olduğu gibi atılamamaktadır.

Huzursuz bağırsak sendromu genelde orta yaşlı kadınlarda görülür. Bu esasında bir teoriler hastalığıdır. Birçok faktör suçlanmakla beraber özellikle;

  • Anksiyete, depresyon gibi psiko-sosyal faktörlerin sindirim sistemimiz ile beyin arasındaki iletişimi etkilediği düşünülüyor.
  • Uyku bozuklukları beyin barsak hattında bozukluk meydana getirdiği gösterilmiş.
  • Çocukluk çağında geçirilmiş cinsel travma
  • Çocukluk çağında geçirilmiş enfeksiyonlar bu hastalıkta suçlanmaktadır.

Huzursuz Bağırsak Sendromu Teşhisi

Huzursuz bağırsak sendromunun teşhisini koymak için altta yatan başka bir hastalığın olmadığından emin olmak gerekir. Bu da kapsamlı bir araştırma ve hastanın detaylı bir anamnezi (hasta öyküsü) ile olur.

Detaylı bir anamnez alındıktan sonra, doktorun fizik muayene yapması gereklidir. Detaylı bir fizik muayene ardından hastadan dışkı örneği alınıp incelenir. Dışkı örneği sindirim problemlerini ve bağırsaktaki işlevsel bozuklukları hakkında bize yol gösterebilir. 

Bağırsak sistemi dışında böbrekler, kadınlarda yumurtalıklar, mesane ve hatta kalp dahi değerlendirilir. Karaciğer, safra kesesi hastalıkları veya pankreasa ait özel hastalık belirtileri varsa derine inilip araştırılır.

Bu araştırılan organların ardından altta yatan sebep bulunamadığında kalın bağırsak ve rektum (kalın bağırsağın son kısmı) kolonoskopi (kalın bağırsağın görüntülenmesi) muayenesi yapılmalıdır. Kolonoskopi ile rektum kalın bağırsak ve ince bağırsağın son kısmı kamera yardımı ile muayene edilir. Bunlara eş zamanlı olarak bazı laboratuvar incelemeleri yapılmalıdır.

Laboratuvarda Nelere Bakılmalı

  • Tam kan sayımı: Anemi, lökositoz
  • CRP bakılmalıdır. Sebebi ise altta yatan bir inflamatuar sürecin olup olmadığının anlaşılması için.
  • Tiroid fonksiyon testleri vücut metabolizmasının değerlendirilmesi için yapılabilir ancak şart değildir.
  • Gaita mikroskobisi, bakteri veya parazit-parazit yumurtası incelemeleri yapılmalıdır.
  • Kanda Çölyak testleri yapılmalıdır. Kişinin glütene olan hassasiyetine bakılmalıdır.

Ardından altta yatan organik bir sebep bulunmadığında, bir besine ait intolerans (besindeki bir maddenin kişinin sindirim sistemi tarafından doğru bir biçimde sindirilememesi) olmadığı ve kronik inflamatuar bir hastalığın bulunmaması sonucu dışlayıcı bir teşhis olan huzursuz bağırsak sendromu tanısı konur.

Avrupa'da ise huzursuz bağırsak sendromu tanısı Roma IV kriterleri ile konur.

Bu kriterler;

  • En az 6 ay önce başlamış ve son 3 ay içinde, haftada en az 1 gün tekrarlayan karın ağrısı ile beraber aşağıdaki üç kriterden ikisinin olması
    • Dışkılama ilişkili (hafifleme) olması
    • Dışkılama sıklığının değişmesi ile birlikte olması
    • Dışkının görünümde değişiklikle birlikte olması

Huzursuz Bağırsak Sendromu Tedavisi

Huzursuz bağırsak sendromunun tedavisinde bu hastalığın iyi huylu bir hastalık olduğunu ve psikolojik faktörlerden yediğimiz besinlere kadar en ufak değişikliklerin bile hastalığın seyrini etkilediği konusunda hasta eğitilmelidir.

Hastalığın tedavisi genel olarak kişiden kişiye değişebilir. Kişinin alerjileri ve bazı besinlere olan intoleransları (tüketilen bir gıdaya karşı sindirim sisteminin reaksiyonu) değerlendirilip tedavi planlanmalıdır.

Bu hastalıkta kesin olarak hastalığı tedavi eden bir ilaç bulunmaz. Hasta yaşam tarzını değiştirip, uyku bozukluklarını gidermelidir. Stresli bir yaşamı varsa stresini azaltmaya yönelik önerilerde bulunulmalıdır. 

Egzersizi hayatının bir parçası haline getirmesi gerekir.

Semptomların tipleri şikayetlerin farklılığı ve şiddetine göre tedavi planları yapmamız gereklidir.

En önemli değişikliklerden birisi ise diyettir. Yüksek fiber oranına sahip yiyeceklerin tüketilmesi gerekir.

Psyllium adı verilen laksatif (yumuşatıcı) görevli tohum kabuğundan üretilen fiberler tüketilebilinir. Psyllium bağırsakların emilimini düzenler. İçerisindeki insanların sindiremeyeceği lifler bağırsak bakterileri tarafından kullanılır ve bağırsağa faydalı bakterilerin çoğalması sağlanır. Bu etki ile bağırsak florasını düzenler.

Düşük FODMAP huzursuz bağırsak sendromu için kullanılması önerilen bir beslenme  şeklidir. FODMAP: fermente olabilen oligosakkarit, disakkarit, monosakkarit ve polioller şeklinde açılımı olan bir diyet protokolüdür. Şişkinlik ve hazımsızlığı büyük oranda azalttığı kanıtlanmıştır.

Gluten intoleransı olsun veya olmasın bazı hastalarda gluten kısıtlı diyetler yapılmasının rahatlatıcı olduğu bildirilmiştir.

Probiyotikler son yıllarda huzursuz bağırsak sendromunun tedavisinde çok sık kullanılıyor ve faydalı olduğu bildirilmiştir. Bağırsakta normalde bulunan yararlı bakterilerin yerine konulmasında probiyotikler büyük rol alıyor.

Karın ağrısının tedavisinde ise bazı ilaçlar ve nane yağı son yıllarda kullanılıyor.

  • 5HT3 antagonistleri: Alosetron
  • Trisiklik antidepresanlar: Amitriptilin
  • Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI): paroksetin, sitoprolam, sertalin

Rifaksimin son yıllarda şişkinlik ve gaz tedavisinde kullanılmaya başlandı. Bu ilacı kullananların yaklaşık yarısı şişkinliğinin azaldığını ve rahatladığını bildirmiştir.

Huzursuz Bağırsak Sendromu Tedavi Edilmezse

Huzursuz bağırsak sendromu tedavi edilmezse ilerleyici olabilecek bir hastalık değildir. Herhangi bir komplikasyona ve hastalığa yol açmaz. Yanlış bilinenin aksine kansere ilerleyici bir dönüşüm göstermez. Bu bilginin hasta tarafından bilinmesi bile tedavide önemli bir rol oynar.

Tedavi edilmediği zaman hastanın hayat kalitesini ciddi oranda düşürdüğü ve gündelik işlerinden alıkoyduğu biliniyor. Sosyal yaşamdan uzaklaşmaya bağlı olarak zaten hastalığın temelinde yer alan stres faktörünün arttığı ve bu hasta için kötü bir döngü haline geldiği düşünülüyor.

Kronik, tedavi edilmemiş kabızlık, sindirim sisteminde bazı komplikasyonlara yol açabilir.

Bu komplikasyonlar;

Anal Fissürler (makat çatlağı): Sürekli kabızlığa bağlı olarak fazla ıkınma sonucu anüste bazı çatlaklar meydana gelebilir.

Rektal Prolapsus (kalın bağırsağın son kısmının makattan dışarı sarkması): Kronik kabızlık öyküsü olanlarda sık görülebilen bir durumdur.  

Fekal İmpact (taşlaşmış dışkı): Dışkı rektumda sıkıca toplanıp biriktiğinde dışarı tıbbi müdahale olmadan çıkamaz ve taş gibi bir hal alır.

Hemoroidler: Aşırı ıkınma ve zorlanmaya bağlı şişmiş ve iltihaplı damarlar rektal kanamaya yol açabilir.

Malnutrisyonlar (yetersiz beslenme): Huzursuz bağırsak sendromuna sahip kişilerin belirtileri kötüleştiği zaman istemeden de olsa bazı sağlıklı ve vücudumuz için anahtar olan besinlerden uzak kalabildiği olabiliyor. Bu yetersiz beslenmeye ve istenmeyen kilo kayıplarına yol açıyor. 

Huzursuz Bağırsak Sendromu Ne İyi Gelir?

Ne kadar kesin tedavisi olmayan bir hastalık diye tanımlasak da bazı günlük yaşamımızda dikkat ettiğimiz takdirde hayat kalitesini gözle görünür oranda arttırıcı davranışlar vardır. 

  • Uyku düzenini sağlamak huzursuz bağırsak sendromu için çok önemlidir.
  • Aynı zamanda günlük egzersizlerin yapılması belirtileri ve şikayetleri azaltır.
  • Nane yağı kullanımı hastaların şikayetlerini azaltabilir.
  • Yemek alışkanlığının küçük porsiyonlar ile çok fazla öğünde yenmesi belirtileri azaltır ve hastanın sindirim sistemini zorlamaması ve şişkinliğinin artmaması için önemlidir.
  • Sebzelerin kabuğunu soyarak ve pişirerek yemek bağırsak emilimine ve bazı belirtilerin azaltılmasına iyi geldiği için önerilmektedir.
  • Doğal probiyotik yoğurtlar, kefir tarzı besinler hastanın bağırsak florası için çok önemlidir ve bağırsak florasının düzenlenmesinde rol oynar.

Huzursuz Bağırsak Sendromu Ne İyi Gelmez?

Huzursuz bağırsak sendromunun en önemli noktası doğru bir yaşam tarzı belirlemektir.

Bu hastalığa sahip bireylerin aşırı yemekten kaçınması çok önemlidir. Fazla yemek şişkinliği arttırabilir. Karın ağrısını şiddetlendirebilir.

  • Yağlı yiyeceklerin yenilmesi bağırsakların hareketlerini arttırdığı için kızartmalardan ve fazlı yağlı yiyeceklerden kesinlikle uzak durulmalıdır.
  • Meyveler bu hastalık kontrollü yasak olarak değerlendirilir. Yani hastalığın bazı dönemlerinde yasak olabilir. Bu dönemler hastanın bağırsak hareketlerinin arttığı ishal olduğu dönemlerdir.
  • Laktoz intoleransı olsun veya olmasın laktoz içeren maddelerden uzak durulmalıdır. Örneğin : Karpuz, üzüm tarzı yiyecekler laktoz içerdiği için uzak durulmalıdır.
  • Turunçgiller ve asit içeren diğer besinlerden uzak durmak gereklidir. Bunlar bağırsağın ve sindirim sisteminin geneline etki eder, gaz yapar ve belirtileri arttırır.
  • Alkol emilim bozuklukları yaptığı için kesinlikle tüketilmemesi gerekir.
  • Kötü uyku düzeni, sedanter (tembel) yaşam tarzı hastalığın belirtilerini artırır.
  • Maden suyu, soda, meşrubatlar, şekerli içecekler, meyve suları, çay ve kahve gibi içecekler bağırsak bakterilerini etkilediği için belirtileri arttırabilir. Bu yüzden az tüketilmelidir.
  • Sorbitol (yapay tatlandırıcı) içeren yiyeceklerden ve içeceklerden bağırsak hareketlerini arttırdığı için uzak durulması gerekiyor.
  • İçeriğinde ne olduğu bilinmeyen karışık bitki çaylarından uzak durulmalıdır. Bağırsağı fazla çalıştırabileceğinden belirtileri arttırabilir.
  • İshal döneminde olan bir hasta için kuruyemiş kategorisindeki yiyecekler tüketilmemelidir. Kuruyemişler yağlı yiyecek kategorisine girdiği için bağırsak hareketlerini artırır ve ishal şiddetlenebilir.
  • Ambalajlı ürünler bu hastalığın teşhisinden itibaren kesinlikle tüketilmemelidir. İçerisinde bulunan katkı ve koruyucu maddelerde yüksek oradan alerjen maddeler bulunabilir.
  • Kuru baklagiller çok fazla gaz yaptığı için bu hastalıkta tüketilmemelidir.
  • Tuzlanmış ve tütsülenmiş besinlerin tüketilmemesi gerekir. İşlenmiş et ürünlerini tüketmemek gerekir.
  • Hava yutmamızı sağlayan Sigara ve pipetler kullanılmamalıdır. Bunlar şişkinliği arttırabilir.

Yukarıda bahsettiğimiz besinlerden uzak durulduğu bir sürecin ardından ödül olarak bir gün dahi olsa diyeti göz ardı etmek kesinlikle yanlıştır. Belirtiler tekrar şiddetlenir.

Hastanın psikolojik olarak rahat olması ve stresten uzak durması gereklidir.   

Huzursuz Bağırsak Sendromu İlaçları

En başta belirttiğimiz gibi huzursuz bağırsak sendromunun tedavisinde direk kullanılan bir ilaç yoktur. Bazı ilaçlar hastanın belirtilerini azaltıp hastayı rahatlatmak için verilebilir. Hasta kesinlikle bu ilaçlara kendisi karar veremez. Doktor kontrolünde alınması ve kullanılması gerekir. 

Bu ilaçlar karın ağrısını azaltmaya yönelik olabilir. Gaz ve şişkinlik belirtilerini azaltmaya yönelik olabilir. 

Karın ağrısına yönelik olarak spazm (kas kasılması) önleyici ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar: Dycyclomine, Otilonium bromide ve mebeverin olabilir.

Bazı Amitriptilin gibi antidepresan ilaçlar kullanılabilinir.

Şişkinlik ve gaz tedavisine yönelik olarak da spazm önleyici bazı ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaç doktorun seçimine ve hasta uygunluğuna göre belirlenir.

Spazm önleyici ve azaltıcı olarak kullanılan ilaçlar: Simeticon

Şişkinlik ve gaz tedavisinde bazı antibiyotikler kullanılabilir: Rifaksimin

Hamilelikte Huzursuz Bağırsak Sendromu

Huzursuz bağırsak sendromu hamilelik sürecindeki birini rahatsız ettirse de hamilelik sürecine veya bebek üzerinde herhangi bir soruna neden olmaz.

Yapılan bir araştırmaya göre bazı kadınlar hamile kalmanın huzursuz bağırsak sendromu belirtilerini azalttığını söylemektedir. Bunun nedeni olarak da yüksek hormon seviyeleri düşünülüyor. Ancak bununla birlikte bir diğer grup hamileler ise hamilelikte belirtilerin daha da arttığını ve şikayetlerinin hamilelik öncesinden daha şiddetli olduğunu belirtmişler. 

Hangi hastada hangi yöne gideceğinin bilinmesinin kesin bir yolu yoktur.

Bu sebepten dolayı hamilelerin yemek ve fiziksel davranış açısından kendisine dikkat etmeleri gerekmektedir.

Belirtileri arttıran suçlular arasında sık olarak buğday, süt ürünleri, soğan ve elma bulunur. 

Diğer sık belirti arttırıcılar ise gazlı içecekler, çikolata, işlenmiş ambalajlı ürünler ve yağlı yiyeceklerdir.

Huzursuz bağırsak sendromunuz sizi ishal yapıyor ise buna yönelik beslenmeniz gerekir. Örneğin daha fazla yulaf, muz, kivi, ahududu gibi meyveler havuç yeşil fasulye ve patates gibi sebzeler tüketerek diyetinizdeki çözünebilir lif miktarını arttırmayı denemek gerekir.

Huzursuz bağırsak  sendromunuz sizi kabız yapıyor ise  sıvı alımınızı arttırın ve kepekli tahıllar, kepekli ekmekler gibi daha çok çözünmeyen lifleri diyetinizde arttırmanız gerekir.

Çocuklarda Huzursuz Bağırsak Sendromu

Huzursuz bağırsak sendromu daha az oranlarda da olsa her yaşta görülebilen bir hastalıktır. Erkek ve kız çocuklarda eşit oranlarda görülür. Çocuklarda da yetişkinlerde olduğu gibi karın ağrısı ve kabızlık belirtileri ile kendini gösterir. 

Liften zengin bir beslenme ve uyku düzeninin sağlanması belirtilerin şiddetini azaltabilir.

Çocuklarda ilaç tedavileri önerilmemektedir.

Huzursuz Bağırsak Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Bağırsak ve dışkılama alışkanlıklarında kalıcı bir değişiklik görülüyorsa, huzursuz bağırsak sendromuna ait olan şikayetlerin niteliğinde bir değişme görülüyorsa doktora gitmek gerekir. Çünkü bu işaretler altta yatan kolon kanseri gibi daha farklı ve ciddi bir sorunun göstergesi olabilir. 

Bağırsak alışkanlıkları ve dışkılama değişiklikleri olan kişilerin bir İç hastalıkları uzmanına gitmesi gerekir. İç hastalıkları uzmanının kararına göre bir gastroenterolog ile görüşülmelidir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
2
0
Makeleyi Paylaşın

Huzursuz bağırsak sendromu ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Huzursuz Bağırsak Sendromu Ne Kadar Sürer?

Huzursuz bağırsak sendromu genelde hayat boyunca devam eder. Hasta bunu bilerek eğitilmelidir ve hayat kalitesini düşüren belirtileri azaltmaya yönelik tedaviler planlanmalıdır.

Kesin iyileşme sağlayan bir tedavisinin olmaması sebebiyle diyet değişiklikleri ve ilaç tedavileri ile hastanın hayat kalitesini düşüren belirtiler hafifletilebilir.

Ass. Dr. Samet Töken