Anal Fissür
Anal fissür hastalığı, makat kanalında bulunan küçük bir kesinti veya yırtığın olması durumu olup çatlağın durumuna göre tedavi uygulanmaktadır.
Anal Fissür Nedir?
Halk arasında makat çatlağı olarak bilinen anal fissür, anal (makat) kanalda küçük bir kesinin veya yırtığın olmasıdır. Anal kanaldaki sık görülen rahatsızlıklardan biridir ve her yaş grubunda görülebilir. Genellikle ciddi bir durum teşkil etmese de anal kanalın çeşitli sebeplerle yırtılması kişide oldukça rahatsız edici şikâyetlere sebep olabilir. Daha çok ishal, kabızlık, liften fakir ve yanlış beslenme sonucu oluşur. Kişide yetersiz sıvı alımı varsa veya mide-barsak hastalıklarından bazıları varsa sıkça görülebilen bir hastalıktır.
Kişi sık sık tuvalete gidip sık sık makat bölgesini tahriş edici bir biçimde temizlerse yırtılmalar olabilir. Makattaki bu çatlak, bağırsağın kasılıp gevşeme hareketleri sırasında veya daha sonraki süreçte çok şiddetli bir ağrıya ve parlak renkli kanamaya sebep olur. Hastalar bu ağrıyı cam batmasına benzeterek tarif eder.
Fissür yüzeysel olabileceği gibi makat bölgesindeki kas tabakalarına ulaşabilecek kadar derin de olabilir. Anal fissüre bağlı makat bölgesinde meme oluşumu görülebilir. Bu da daha çok makatta meme yapan başka şikâyetler ile karışabilir. Örneğin hemoroid (basur) ile bu sebeple karıştırılması sıktır.
Anal fissür genellikle 4-6 hafta gibi bir süreçte kendi kendine düzelebilir. Eğer ki bu yakınmalar 8 haftadan uzun sürerse kronik anal fissür adı verilir. Kabızlık önleyiciler, dışkı yumuşatıcılar, topikal kremler iyileşmede etkili olabilir. Eğer bu tedavilerle kişide iyileşme görülmezse cerrahi tedavi uygulanabilir.
Anal Fissür Belirtileri Nelerdir?
Anal fissür, çatlağın boyutuna ve derinliğine bağlı olarak hafiften daha ağır şikâyetlere kadar değişen belirtilere sahip olabilir. Bu semptomları açıklamak gerekirse;
- Meme oluşumu: Anal fissüre bağlı olarak tuvalet kağıdı ile silerken veya bölgeye dokunurken makat çevresinde ekstra cilt parçası ele gelebilir. Buna anal fissüre bağlı meme oluşumu denir. Bu cilt dokusu hemoroid veya anal sarkma ile karıştırılabilir.
- Makat ağrısı: Anal fissür ağrısı çeken kişiler daha çok, makat bölgesinde dışkılama sırasında yaşadıkları cam batıyormuş hissini tarif eder. Makat bölgesi ağrısı dışkılamadan sonra da devam eden ve o bölgede yanıcı tarzda bir ağrıdır. Ağrı ara ara devam eder. Genellikle 4-6 hafta süren ağrı daha uzun sürüp kronikleşebilir.
- Kanama: Zorlu bir dışkılamadan sonra tuvalet kağıdı ile makat bölgesi silinince tuvalet kağıdına veya iç çamaşırına kan bulaşabilir. Bölgedeki yırtık nedeniyle damar kısmı zedelenir. Bu da bir miktar kanamaya sebep olur. Kanama her fissürde görülmeyebilir. Eğer görülüyorsa açık parlak kırmızı bir kan olur.
- Dışkılama güçlüğü: Bölgedeki çatlak nedeniyle dışkılama sırasında şiddetli ağrı ve acı hissedilebilir. Bu nedenle dışkılamak güçleşebilir.
- Tahriş: Makat bölgesindeki yara kuru tuvalet kâğıdı ile silindiğinde veya inflamasyona bağlı olarak tahriş olabilir.
- Kaşıntı: Fissürden zaman zaman akıntı olabilir. Bu akıntı özellikle makat çevresi ve genital bölge çevresinin ıslak veya nemli olmasına sebep olur. Bu da o bölgede kaşıntı hissedilmesine yol açar. Ayrıca bu akıntı genital bölgeyi enfekte edip genital enfeksiyonlara veya mantara sebep olabilir.
- Enfeksiyon: Yara bölgesinin özellikle dışkı (gayta) gibi içerisinde mikrobik yapılar içeren bir atık ile yakın ilişkili olması enfeksiyon ihtimalini artırır. Benzer şekilde kötü hijyenik koşullar da bu ihtimali artırır. Aynı sebeple enfeksiyon bölgesinde apseleşme de görülür.
Anal Fissür Nedenleri Nelerdir?
Anal fissürün nedeni çoğunlukla büyük ve sert dışkılamaya bağlıdır. Bu, kronik ishale bağlı olabileceği gibi uzun süreli kabızlık sebebiyle de olabilir. Anal bölge cildinin tahrişi ve kurumasına bağlı olarak gelişmesi de mümkündür.
Kabızlık: Besinlerin veya içilen su miktarının da çatlak oluşumuna etkisi oldukça fazladır. Özellikle kabızlık yapan besinlerin tüketimine daha fazla dikkat edilmesi gerekir. Kabızlık genellikle liften fakir beslenme ve az miktarda su içmeye bağlı olarak gelişir. Bu faktörler barsak hareketlerinin azalmasına neden olur.
Kabızlık varsa dışkılama sırasında oldukça zorlanma yaşanır. Bu da makat bölgesinin tuvalet yaparken fazlaca sıkılmasına ve gerilmesine neden olur. O kısımda basınç artması da dışkılamanın zor olmasına yol açar.
Fazla kasılma: Anal fissür bozukluğunda makatı çevreleyen kas halkalarının fazla kasılması söz konusudur. Kaslar kasılı kaldığı için dışkı geçişi zor olur. Bu da anal bölge cildinin gerginliğinin artmasına ve yırtılmasına neden olur. Makat çatlağı oluşumundan makat kaslarının işlevindeki bozulmalar sorumlu olabilir. Anal bölgenin travmaya maruz kalması da benzer bir sonuç doğurur.
Zorlanma: Belli bir süredir devam eden dışkılamada zorlanma, dışkının sert kıvamda olması ve zorlanarak çıkarma makat bölgesinde travmaya neden olur. Bu da makat bölgesindeki ciltte yırtılmalar yapar. Kişi tuvalete gittiğinde ıkınmaya ve zorlanmaya bağlı olarak cam batıyormuş gibi keskin bir acı hisseder.
Tuvaleti tutma: Anal fissür oluşumunun bir diğer sebebi de kişinin tuvalet ihtiyacını bekletmesidir. Bu durumda anal kanalda bekletilen ve tuvalet ihtiyacı ile atılamayan dışkı sertleşir. Dışkılama esnasında daha da zorlanarak atılmasına neden olur.
Bazı hastalıklar: Anal fissür oluşturan bir diğer neden de mide-barsak sisteminin doğuştan veya sonradan oluşan rahatsızlıklarıdır. Bunların arasında kronik iltihabi barsak hastalığı, kronik kabızlık, Crohn hastalığı, ülseratif kolit gibi hastalıklar vardır. Bunlar da anal fissür oluşumuna zemin hazırlar.
Hamilelik: Özellikle doğumda fazlaca sert ıkınma anal bölgeyi çevreleyen kaslarda işlev bozukluğu yapabilir. Ikınmaya bağlı olarak anal bölge cildinde yırtılmalar oluşabilir.
Bunların dışında bazı uygulamalar ve alışkanlıklar da makat çatlağı ile sonuçlanabilir:
- Rektal termometre kullanımı
- Sık sık lavman yapmak
- Kolonoskopi
- Anal cinsel ilişki
Anal Fissür Teşhisi
Anal fissür hastalığı aslında teşhisi zor olmayan bir hastalıktır. Uygun ve yeterli bir anamnez(hasta hikayesi) ve fizik muayene ile tanısı konabilir. Hekimin, hikaye alırken sorması gereken belli başlı sorular vardır ve bu sorular tanıyı kuvvetlendirmede oldukça etkili olur.
Bu sorulara değinmek gerekirse bunlar;
- Dışkılama düzeni: Ne sıklıkla dışkılama yapıldığı, dışkının katı mı yoksa sıvı kıvamda mı olduğunu kişinin doğru ve net cevaplaması gerekir. Tuvalete gitmeyi geciktirip geciktirmediği de sorulabilir. Kabızlık şikâyetinin olup olmadığı ve varsa ne kadar süredir olduğu sorulabilir. Günde/haftada kaç kere dışkılama yaptığı değerlendirilebilir.
- Beslenme düzeni: kişinin yediği yiyeceklerin ve içtiği su miktarının kabızlıkla oldukça yakın bir ilişkisi vardır. Kabızlık da anal fissürün esas etmenlerinden biri olduğu için beslenme makat çatlağında büyük bir öneme sahiptir. Özellikle lifli besinlerle beslenip beslenmediği sorgulanmalıdır. Fazlaca ekmek, muz, kremalı besinler ile beslenme kabızlık yapabilir. Bu besinlerin sorgulanması gerekir. Günde içtiği su miktarı da araştırılması gereken diğer bir konudur. Az alınan sıvı kabızlık oluşturan bir durumdur ve bu yüzden fissür sorgulanırken de sorulması gerekir.
- Ek hastalık: Kişiye bilinen ek bir hastalığının olup olmadığı sorulmalıdır. Anal fissür için risk oluşturan hastalıklar; kronik kabızlık, iltihabi barsak sendromu, kronik ishal, ülseratif kolit, Crohn hastalığı, hemoroid, anal apse, anal kanser, anal siğil, anal sarkmadır.
- Ağrının şekli ve kanama eşlik edip etmediği sorgulanmalıdır. Kişi ağıyı tariflerken dışkı yaptığı anda veya biraz sonrasında cam batıyormuş gibi belirli bir tanımlama yapıyorsa akla anal fissür gelebilir. Ayrıca anal bölge damarlarında hasara bağlı kanama da görülebilir. Bu kanama genellikle dışkıya bulaşık parlak kırmızı renkte bir kanamadır. Ayrıca dışkılamadan sonra külota bulaşmış kanda da akla anal fissür gelmelidir.
- Kadın hastalarda yakın zamanda doğum yapıp yapmadığı da sorgulanmalıdır. Şikâyetlerinin doğumdan sonra oluşup oluşmadığı da öğrenilmesi gereken bir diğer durumdur.
Hastanın hikâyesi alındıktan sonra yapılabilecek bir fizik muayenede anal fissür oluşumu veya anal fissüre bağlı meme oluşumu görülebilir. Makat bölgesinin yırtığı, kızarıklığı, yaraya bağlı şişliği görülebilir. Yara bölgesi enfekte olmuşsa akıntı da görülebilir. Bunun dışında bazı testler gerekli görülürse uygulanır:
- Kolonoskopi: Kişide makat bölgesinde oluşmuş memenin hemoroide bağlı oluşup oluşmadığını ayırt etmek için yapılabilir.
- Rektal tuşe: Hastanın anal kanal incelemesi için doktorun eli ve parmaklarıyla yaptığı muayenedir.
Bunların dışında rutin laboratuar tetkikleri ile diğer hastalıkların ekarte edilmesi mümkündür.
Anal Fissür Tedavisi
Tedavi yöntemini belirleyecek olan esas unsur çatlağın şiddeti ile orantılı bir tedavi belirlemektir. Kişide bulunan şikâyetleri tedavi edici yöntemler planlanmalıdır. Bunun için birçok yöntem kullanılabilir:
İlaç tedavisi: Uzun süredir devam eden kabızlık şikâyeti için kabızlık önleyici farmakolojik ilaçlar verilebilir. Laksatif ilaçlar barsak hareketini arttırıp ishal oluşumunu sağlar.
Yaşam tarzı değişiklikleri: Kişiye uygun sağlıklı beslenme önerileri yapılabilir. Liften zengin beslenme programı ve daha fazla su içmek kişinin kabızlık şikâyetinin azalmasını sağlar. Böylece dışkının kıvamı yumuşar. Bu da kabızlığa bağlı anal fissür oluşumunu engeller veya şikâyet şiddetini azaltır. Barsak tembelliği ve doğum sebebiyle oluşmuş olan fissür için de beslenme ve sıvı tüketiminin düzeltilmesinin faydası oldukça fazladır.
Oturma Banyosu: Kişinin makat bölgesindeki ağrıları için sıcak su oturma banyosu da oldukça faydalıdır. Günde iki kez 10-15 dakika fazla sıcak olmayan, ılıktan biraz daha sıcak bir suya oturmak anal bölge kaslarındaki sertliği açar ve kişinin rahatlamasını sağlar.
Krem: Fissür bölgesine ağrı kesici veya anestezik topikal bir krem sürmenin de faydası oldukça fazladır. Kişideki dışkı yaparken ağrıyı hissedeceğine dair korkuda azalma olur ve kişi rahat bir şekilde dışkılama yapar.
Ameliyat: Kronik hale gelen, uzun süredir devam eden anal fissür varsa veya yukarıdaki tedavilere iyi yanıt vermeyen fissürlerde cerrahi tedavi uygulanabilir. Çatlak boyutu artmış ve meme yapmış anal fissürde cerrahi uygulanırken internal sfinkterotomi (anal kasların kesildiği ameliyat) yapılır.
Daha erken bir dönemde tespit edilen anal fissürün daha kısa sürede iyileşmesi beklenir. Tedavilere yanıtı da geç tespit edilen fissüre göre daha iyidir.
Botoks: Anal bölgeye botoks uygulanmasının da makat çatlağında etkili bir yöntem olduğu bilinmektedir.
Anal Fissür Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Makat çatlağı kişinin sosyal yaşamını yakından etkileyen bir rahatsızlıktır. Kişinin makat şikâyetleri arttıkça dışkılama korkusu oluşturur. Bu da şikâyetlerin daha fazla derinleşmesine neden olur.
Tedavi edilmeyen olgularda çatlağın boyutu daha fazla artabilir ve bu başka komplikasyonlara sebep olabilir. Bu komplikasyonlar hemoroid, anal apse, anal siğil, makat sarkması, makat kanseridir.
Anal Fissüre Ne İyi Gelir?
Özellikle çatlak bölgesinin kurumaması gereklidir. Çatlağa, o bölgeyi yumuşatıcı kremler sürülebilir. Panthenol içeren kremler ve benzeri türden kremler de etkili olabilir. Özellikle zeytinyağı, vazelin, kantaron yağı veya başka makat bölgesini yakmayacak türden bitkisel yağlar da sürülebilir. Kabızlığı önlemek için ishal yapıcı besinler yenebilir. Kayısı, elma gibi besinler ve liften zengin besinler tüketilebilir.
Anal Fissüre Ne İyi Gelmez?
Kabızlığı daha da arttırıcı besinler bu süreçte tüketilmemelidir. Makat bölgesi cildinin kuru kalması da dışkılamada ağrı oluşturur. Vücudun bu süreçte susuz kalmaması oldukça önemlidir.
Bu süreçte kabızlık yapıcı besin tüketimi fissüre bağlı şikâyetleri daha fazla derinleştirir. Kabızlık oluşturan besinler muz, liften fakir besinler, haşlanmış patates, ekmek şeklinde sıralanabilir. Bunlar dışkılamayı güçleştirip fissürü olan kişinin şikâyetlerini daha fazla yoğunlaştırır. Sıvı tüketiminin azalması da kabızlığa sebebiyet verir ve kabızlığın artması da fissürün şiddetini ve derinliğini arttırabilen bir durumdur.
Anal Fissür İçin Kullanılabilecek İlaçlar
Makat bölgesi için ağrı kesici ve uyuşturucu topikal merhemler kullanılabilir. Kabızlık önleyici ve barsak hareketlerini arttırıcı laksatif ilaçlar (ishal yapıcılar) kullanılabilir. Fissüre bağlı enfeksiyon oluşmuşsa hekimin tavsiyesi ile antibiyotik kullanılabilir.
Anal Fissürde Ameliyat
Anal fissürde ameliyat ilk seçenek değildir. Fakat gerektiğinde uygulanır. Hastadan aşağıdaki durumlar yanşıyorsa cerrahi düşünülür:
- Uzun süredir devam eden şikayetler,
- Tedavi ile olumlu gelişme olmaması,
- Çatlakta genişleme olması,
- Çatlakta meme oluşumu
Cerrahide internal sfinkterotomi ameliyatı yapılır. Bu işlemde makatın iç kası kesilip gevşetilir. Ameliyat lokal veya genel anestezi altında yapılır ve hasta 2 gün sonra normal yaşantısına geri dönebilir.
Gebelikte Anal Fissür
Gebelikte bebeğin rahim içerisinde büyüdükçe aşağı doğru baskı yapması ve hormonal değişimler bu durumu etkiler. Bununla birlikte mide barsak sisteminin etkilenmesi ile oluşan kabızlık durumlarına bağlı makat çatlağı oluşumu da artar. Böyle bir durum gelişmesi halinde doktor kontrolü ile beslenme kontrolü yapılmalı ve posadan zengin ve lifli besinlerin tüketimi arttırılmalıdır. Sıcak su ile oturma banyosu uygulanabilir. Doktorunuzun önerdiği laksatif ilaçlar kullanılabilir.
Bebeklerde Anal Fissür
Bebeklikte sert dışkılama veya aşırı ishal durumuna bağlı hassas olan makat bölgesinde çatlak oluşumu görülebilir. Bu durumda bebek kakasını yaptığı zaman kan görülebilir veya anne-baba bunu makat bölgesi incelemesinde görebilirler. Böylesi bir durumda anal fissür çoğunlukla birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelebilir. Daha uzun süreli anal fissürde doktora gitmek gereklidir. Doktorunuzun önereceği kremler kullanılabilir. Doktorunuzun önereceği dışkı yumuşatıcı ilaçlar da kullanılabilir.
Çocuklarda Anal Fissür
Çocukluk döneminde beslenme alışkanlığının tam düzenlenememesi sebebiyle ve yetersiz sıvı alımı sonucu kabızlık çok sık görülür. Kabızlık sonucunda anal fissür oluşabilir. Özellikle dışkılamada ağrı oluşumu çocukta tuvalete gitme korkusu oluşturabilir.
Bebeklik ve çocuklukta anal fissür teşhisinde mecburi olmadıkça parmakla muayene veya anoskop gibi yöntemler kullanılmamalıdır. Tedavide daha çok kabızlık önleyici tedaviler uygulanmalıdır. Doktor önerisi ile laksatifler, anestezik veya ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Çocuk bol sıvı içmeye teşvik edilmelidir.
Anal Fissür İçin Hangi Doktora Gitmeli?
Anal bölge hastalıklarının tanınmasında ve tedavisinde ilk gidilebilecek bölüm genel cerrahi bölümüdür. Hastalığı bir genel cerrah uzmanı hekim teşhis eder. Hastaya ve hastalığının şiddetine uygun tedavi planını da yine bir genel cerrah hekiminin belirlemesi gerekmektedir.
Genel cerrahi bölümü çok geniş bir yelpazede hastalık profiline sahiptir. Bu sebeple kendi alt dallarına ayrılmıştır. Özellikle makat alanı hastalıkları ile ilgilenen alt dalı proktolojidir. Bu sebeple anal bölge şikâyetleri için bulunduğunuz yerde bir proktoloji uzmanı varsa ona gidebilirsiniz. Eğer yoksa bir genel cerrah hekimine başvurmanızda fayda vardır.
Anal fissür ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Makat Çatlağı Kendiliğinden Geçer Mi?
Hafif durumlarda, kronik bir kabızlık veya ishal durumu yoksa 6-8 haftada kendiliğinden geçebilir. 8 haftadan uzun süreli anal fissür kronikleşmiş kabul edilir. Kendiliğinden ya da evde alınan önlemlerle geçmeyen fissür için doktora başvurabilirsiniz.
Makat Çatlağı Nasıl İyileşir?
Makat çatlağının şiddetine bağlı olarak tedavi de değişir. Kendiliğinden geçebileceği gibi medikal veya cerrahi tedavi dışında iyileşemeyecek durumda da olabilir. Tedavide önceliği kabızlık veya ishal durumunun düzeltilmesi alır. Bunun için kişiye uygun besinlerle beslenmesi ve yeterli sıvı tüketimi önerilir. Sıcak su oturma banyosu da uygulanabilir. Doktorun önereceği topikal merhemler sürülebilir. Bunlarla iyileşme olmuyorsa cerrahi seçeneğine gidilir.
Makat Çatlağı Kanama Yapar Mı?
Makat bölgesinin sert dışkılama ile zorlanması sebebiyle makat bölgesindeki kaslar ve damarlarda hasarlar oluşur. Damar bölgelerinin hasar alması ile dışkı yaparken veya daha sonrasında kanamalar olabilir. Fakat bu her hastada ortaya çıkmaz.
Makat Çatlağı Kaşıntı Yapar Mı?
Makat çatlağı enfeksiyon oluşumuna sebep olabilir. Bu enfeksiyon bölgesinden akan akıntı bölgesinin ıslanmasına sebep olur. Bu ıslaklık da kaşıntıya neden olabilir. Bölgede enfeksiyon varsa iyileşme yavaşlar.
Makat Çatlağına Ne Sürülebilir?
Makat çatlağı oluşmuşsa makat bölgesine topikal merhem uygulaması iyi gelebilir. Ayrıca çatlamış bölgeye yumuşaması için zeytinyağı, sarı kantaron yağı gibi yağlar sürülebilir. O bölgeye vazelin sürmek de etkili olabilir. Fakat her türlü yağ ve krem bu bölge için uygun olmaz.
Makat Çatlağı Nasıl Anlaşılır?
Kişide belirgin şikâyetler oluşur. Uzun süredir devam eden kabızlık, dışkılamada güçlük, dışkı yaparken veya hemen sonrasında makatta cam batıyormuş hissi, dışkıda parlak kırmızı kan veya külota bulaşmış kan görülebilir. Parmakla makat bölgesine dokunulduğunda ele gelen memeleşme de oluşabilir. Makat bölgesi ağrılı ve kızarıktır.