Periferik Nöropati

Periferik Nöropati Nedir?

Periferik sinirler, omurilikte bulunurlar ve omurilik ön tarafından çıkarak ilgili dokulara ve organlara giderek fonksiyonlarını düzenler. 

Periferik nöropatiler, periferik sinirlerde meydana gelen hasarlardan dolayı bu sinirlerin etkilediği bölgelerde uyuşukluk, reflekslerde kayıp, hissizlik gibi duyu bozukluğu görülen bir hastalıktır. 

Periferik sinirlerin zararı sonucu genelde el ve ayaklarda uyuşma, zayıflık, ağrı olur. Periferik nöropatinin altında yatan birçok neden bulunur. 

Travmatik yaralanmalar, diyabet, alkolizm, tiamin eksikliği (B1 vitamini), piridoksin eksikliği (B6 vitamini), böbrek yetmezliği, kurşun-arsenik zehirlenmeleri, iltihabi nöropatiler, kalıtsal hastalıklar gibi pek çok hastalık periferik nöropatiyi tetikler.

Periferik nöropati otonom sinirleri de hasara uğratabilir. Otonom sinirler, iç organlara dağılarak uyarılarla bu organların faaliyetlerini düzenler. Otonom sinirlerin çeşitli nedenlerle hasarı sonucunda iç organların faaliyetleri bozulur. 

Sindirim problemleri, bağırsak hareketlerinde azalma, kabızlık, mesane problemleri, düşük tansiyon, ısıya karşı hassasiyet gibi problemler ortaya çıkar.

Periferik Nöropati Belirtileri Nelerdir?

Periferik nöropati tablosunda ortaya çıkan şikayetler hangi sinirin tutulduğuna bağlıdır. Duyu sinirlerinin hasarında elde ve ayaklarda dokunma hissinin kaybı, uyuşukluk, karıncalanma gibi belirtiler görülür. 

Motor sinirlerin hasarı sonucunda kaslarda güçsüzlük, hareketsizlik, felç görülür. Otonom sinir harabiyetinde iç organ işlevleri bozulduğu için mesane ve bağırsak problemleri, sindirim problemleri, ısıya karşı aşırı duyarlılık, düşük tansiyon gibi belirtiler ortaya çıkar.

Periferik nöropati belirtileri:

• El ve ayaklarda veya vücudun herhangi bir bölümünde uyuşukluk, karıncalanma, yanma, batma hissi
• Vücudun bazı bölümlerinde motor sinir hasarı sonucu kaslarda güçsüzlük, his kaybı, refleks kaybı, hareketsizlik ve felç
• Bağırsak, mesane problemleri
• Sindirim problemleri
• Düşük tansiyon, baş dönmesi, halsizlik
• Isıya karşı duyarlılık
  

Periferik Nöropati Nedenleri Nelerdir?

Uyuşukluk, his kaybı, ağrı gibi veya iç organların faaliyetlerinin bozulmasına neden olan çeşitli tutulum gösteren periferik nöropatinin oluşmasında neden sinir hasarıdır. 

Bu hasar sonucu hasar gören sinirde iletim kaybı olur. Sinirin faaliyet gösterdiği doku ve organlarda sinirin etkinliği kaybolur. 

Periferik nöropati oluşumuna neden olan birçok hastalık mevcuttur.

Diyabetik Nöropati

Diyabet hastalarında uzun süre yüksek kan şekeri varlığı metabolik olayların bozulmasına ve kan damarlarının bozukluğudur. Sinirleri besleyen küçük kan damarlarının bozulması sonucunda sinirlerde hasar meydana gelir. 

%80’inde vücudun alt kısımlarında başlar. Ayakta uyuşukluk, karıncalanma, hissizlik hatta ayak tabanında geniş, kan dolaşımının bozukluğuna bağlı olarak meydana gelen yaralar görülür. 

Ayağın uzun süre kan dolaşımının sağlanmaması sonucu dokular oksijensiz kalır ve hasta ayağını kaybedebilir. 

Bunun dışında bağırsak ve mesane fonksiyonlarının bozukluğuna, seksüel fonksiyon bozukluğuna neden olabilir. Diyabetik nöropati için risk faktörleri; yaş, sigara kullanımı, diyabet süresi, kolesterol yüksekliği ve yüksek tansiyondur. 

Diyabetli hastaların %50’sinde herhangi bir sinirin hasar gördüğü nöropati gelişimi vardır.

Tiamin (B1 vitamini) Eksikliği

Beslenme bozukluğu sonucu yeterli B1 vitamini alınmamasından kaynaklanan nöropati tablosu görülebilir. 

Ayaklarda uyuşukluk, karıncalanma, yanma ile başlar zamanla ellerde de bu belirtiler görülür. 

El ve ayaklarda güçsüzlük, hissizlik ve refleks kaybı görülür.

Piridoksin (B6 vitamini) Eksikliği

 B6 vitamini eksikliği daha çok bebeklerde görülen bir durumdur. 

Bu da bebeklerde epileptik nöbetlere neden olur. Yetişkinlerde B6 vitamini sık rastlanan bir durum değildir. 

Fakat B6 vitamininin metabolizmasını etkileyen hidralazin, izoniazid, penisilamin gibi ilaçlar B6 düzeylerini düşürür. Bu hastalarda nöropati gelişir.

• Toksik bileşenlere maruziyet: Kurşun, arsenik, cisplatin, vincristine, organik çözücüler sinirleri hasara uğratarak nöropati tablosuna neden olur.
• Alkolizm: Kronik alkol kullanımı birçok organı etkilediği gibi sinirleri ve beyni e etkileyerek hasara yol açar.

Karpal Tünel Sendromu

El bileği içerisindeki basınç artışı sonucu veya bileğin kırılması sonucu buradaki sinirlerin hasar görmesiyle elde şişme, uyuşma, karıncalanma görülür. 

Genellikle ellerini ağırlıklı olarak kullanan insanlarda, örneğin kasaplarda, tenisçilerde, elde sık bulaşık yıkayanlarda, şoförlerde daha sıklıkla görülür. 

Hamilelikte de görülebilir fakat bu normal bir durumdur. 

El bileği basıncı artışına neden olan her durum, avuç içi enfeksiyonları, sinir kılıfının tümörleri, kilolu kişiler, kronik alkol alımı karpal tünel sendromuna yol açar. 

Otoimmün Hastalıklar

Lupus eritematozus, eklem romatizması, Guillain-Barre sendromu, Sjögren sendromu, kronik inflamatuar demiyelinizan polinöropati,nekrotizan vaskülit gibi vücudun kendisine karşı bağışıklık geliştirdiği hastalıklarda sinir sistemi de bu öz bağışıklıktan dolayı etkilenir. 

Hasar gören sinirler nöropati tablosunu oluşturur.

Guillain Barre Sendromu

Sinir sistemini etkileyen, sinir hasarına yol açarak kol, bacaklar, yüz ve diğer vücut bölümlerinde karıncalanma, yanma, batma, refleks ve his kaybına neden olan nörolojik bir hastalıktır. 

Guillain Barre sendromu otoimmün yani vücudun kendisine karşı savaşması sonucu gelişen bir hastalıktır.

Vücut kendi sinir sistemine karşı savaşır ve bunun sonucunda sinir hasarının da görüldüğü pek çok bozukluk ortaya çıkar.

Enfeksiyonlar

Lepra hastalığı Epstein-Barr virüsü, hepatit C, difteri, zona, lyme hastalığı, HIV gibi viral veya bakteriyel enfeksiyonlar sonucu sinirlerde harabiyet ve nöropati gelişimi görülür. 

Hepatit C

Belirti göstermeyen hepatit C enfeksiyonları periferik nöropatiye neden olur.  

Hepatit C enfeksiyonu olan hastaların yarısında periferik nöropati saptanır. 

Hepatit C virüsü ile ilişkili nöropatilerde antiviral ilaçlar ile tedavi sağlanır.

Kalıtsal Hastalıklar

Charcot-Marie-Tooth hastalığı, Refsum hastalığı gibi kalıtsal hastalıklar nöropatiye neden olur.

Travma/Bası Sonucu Nöropati

Trafik kazaları, kafa travması, düşme gibi sinir hasarı sonucu nöropati görülür. 

Tümörler de sinirler üzerine bası yaparak siniri hasara uğratabilir ve nöropati tablosunun oluşturabilir.

Periferik Nöropati Teşhisi

Periferik nöropatide tanı için en önemli metot fizik muayenedir. Hastanın uyuşukluk, karıncalanma, batma, yanma, güçsüzlük, hissizlik gibi şikayetleri için fizik muayene ile bunların varlığı, şiddeti belirlenir. 

Hastanın refleksleri incelenir, iğne ile ağrıya/acıya tepkisi kontrol edilir. 

Dokunma, titreşim, ısıya karşı hissi kontrol edilir. Daha sonra nöropati olduğundan şüphelenilen bölgede birtakım tetkikler yapılır. 

Elektromyografi ile sinir ileti hızı ölçülür ve incelenir. Altta yatan hastalıklar için kan tetkikleri yapılır. Fizik muayene, elektromyografi ve kan tetkikleri sonucuna göre nöropati teşhisi konur.

Periferik Nöropati Tedavisi

Periferik nöropatiye birçok hastalık zemin hazırlar. Tedavide ana hedef altta yatan hastalığı tespit etmek ve bu hastalığı tedavi etmektir. Altta yatan hastalığın tedavisi ile nöropati geriler. 

Bazı durumlarda sinir hasarı çok fazladır veya hasta doktora başvurmakta, tanı almada gecikmiş olabilir. Geri döndürülemeyen durumlar ortaya çıkabilir.

Diyabetin neden olduğu periferik nöropatide amaç kan şekerinin kontrolünü sağlayarak nöropati tablosunu ortadan kaldırmaktır. Vitamin eksikliklerinden dolayı görülen nöropatilerde eksik olan vitaminin yerine konması ile tedavi sağlanmış olur. 

Otoimmün hastalıklarda kendi içinde türüne göre tedavi uygulanır ve nöropati tablosu geriler.

Enfeksiyonlarda periferik nöropatiye neden olabilir. Periferik nöropati varlığı saptandığında enfeksiyonlar da araştırılmalı, enfeksiyon etkenine, tipine ve hastanın durumuna uygun antiviral veya antibiyotik tedaviler ile enfeksiyon ortadan kaldırılmalıdır. Enfeksiyon etkeninin uzaklaştırılması ile nöropati tedavi edilir.

Alkolik hastalarda kronik alkol kullanımına bağlı nöropati gelişebilir. Bu hastalarda var olan karaciğer yetmezliği ortadan kaldırılmalı ve alkol tedavisine başlanmalıdır. 

Alkolün bırakılması ile alkolün sebebiyet verdiği sinir hasarı da geriler ve nöropati tedavi edilmiş olur.

Karpal tünel sendromu denilen, el bileğindeki sinir paketinin hasarı sonucu ellerde uyuşma, ağrı, karıncalanma ve parmaklarda şişlik görülen hastalıkta tedavi için cerrahi girişim yapılır. 

El bileğinde bası yapan etken her ne ise cerrahi olarak ortadan kaldırılır. Bunun için hastaya yatış yapılmaz, lokal anestezi ile kısa süren bir ameliyat sonucu sinire bası yapan etken uzaklaştırılır, sinir hasarı durdurulmuş olur.

Periferik Nöropati Tedavi Edilmezse

Periferik nöropatinin tedavisi, altta yatan hastalığı tedavi etmektir. Altta yatan hastalık ne olursa olsun tedavisiz bırakılan nöropatilerde, sinir hasarı geri döndürülemez durumlara gelebilir. 

Hasar gören sinirin tipine ve faaliyet gösterdiği organ ve dokuya göre farklı fonksiyon bozuklukları görülür. 

Motor sinirlerin hasarı sonucu tutulan bölgede hissizlik durumu, tedavi edilmediği takdirde felce kadar ilerleyebilir. Diyabetli hastalarda kan şekeri kontrol altına alınmazsa diyabetin neden olduğu daha birçok hastalık ateşlenir ve nöropati sonucu ayaklarda başlayan hissizlik ilerleyerek ayak tabanında yaralara, felçlere kadar ilerleyebilir. 

Hastanın yaşam kalitesi için belli şikayetler ile başvurduğu zaman nöropati varlığı araştırılmalı, altta yatan etken bulunmalı ve tedavi edilmelidir. 

Tedavi edilmeyen hastalarda nöropati, başlangıç semptomlarıyla kalmaz, ilerleme göstererek daha ağır klinik tablolara sebep olarak hastanın yaşamını etkiler, tehlikeye bile atabilir. 

Şikayetler başladığı andan itibaren mutlaka nöroloji uzmanına başvurulmalı veya farklı uzmanlığa başvurulmuş durumlarda nöropatiden şüpheleniliyorsa nöroloji uzmanına yönlendirilmelidir.

Çocuklarda Periferik Nöropati

Çocuklarda nöropatiye neden olan hastalıklar tip1 diyabet, kullanılan ilaçlar, beslenme bozukluğu, enfeksiyonlar, karaciğer yetmezliği veya kalıtsal yani genetik hastalıklardır.

Şikayetler tutulan sinire göre değişebilir. Şikayetlerin başlamasından sonra pediatri ve nöroloji uzmanlarının birlikte altta yatan hastalığa uygun bir tedavi izlemeleri gerekir.

Göz bölgesinde sinir hasarı sonucu periferik nöropatilerden bağımsız olarak optik nöropatiler görülebilir. En sık 7 yaş civarında görülen optik nöropatilerin en sık nedeni viral veya bakteriyel enfeksiyonlardır. 

Sinir onarımı çocuklarda, yetişkinlere göre daha hızlı ve daha sağlam bir şekilde gerçekleşir. Görme bozukluğuna neden olan optik nöropatiler tedavi ile görme bozukluğu düzeltilir. 

Gebelerde Periferik Nöropati

Gebelikte nöropatiye neden olan etkenlerden biri diyabettir. Diyabetli hastalarda görülen nöropati gebelik süresince de oluşabilir veya devam edebilir. Ayaklarda ağrı ile birlikte hissizlik ve duyu kaybı görülür. 

Diyabetik nöropati sessiz yerleşen ve ilerleyen bir durumdur. İlerleyen zamanlarda ayak tabanında geniş yaralar oluşturur.

Diyabetik nöropati için kan şekeri kontrol altında tutulmalıdır. Trigliseridler takip edilmelidir. 

Diyabet hastalığının dışında başka hastalıklar da nöropatiye neden olur. 

Gebelikte görülen nöropatilerin gebeliğe ve bebeğe etkisini net olarak ortaya koyan bir çalışma henüz yoktur. Altta yatan etkenin kontrol altında tutulması önemlidir.

Gebelerde nöropati kaynaklı sırt, bel ve bilek ağrıları görülebilir. Bel ağrılarının görülmesindeki neden rahmin büyümesiyle çevre dokuya bası yapması ve bu bölgede yerleşim gösteren sinirleri harap etmesidir. 

El ve el bileğinde görülen nöropatinin sebebi sıklıkla karpal tünel sendromudur. Ödem ve enflamasyonun neden olduğu bilek bölgesindeki sinirlerin hasarı sonucu gelişir. 

El ve bilekte ağrıya neden olur. Bu durum fizyolojik yani normal bir olaydır. Doğumdan sonra birkaç ay içerisinde gerileme gösterir.

Periferik Nöropati için Hangi Doktora Gidilir?

Periferik nöropatide, hasar gören sinirin tipine bağlı olarak farklı belirtiler görülür. 

En yaygın görülen el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma ile başlayan hastalıklarda geç kalınmadan Nöroloji uzmanına başvurulmalıdır. 

İç organların faaliyetinin bozulmasına neden olan sinir hasarında görülen kabızlık, bağırsak ve mesane problemleri, düşük tansiyon şikayetleri başlangıçta nörolojik hastalık açısından şüphe uyandırmayacağı için hastalar uzun süre nörolojik hasarı fark etmezler. 

Uzman hekime başvuru sonucu yapılan tetkik ve incelemeler ile sinir hasarı saptandığında veya şüphelenildiğinde nöroloji uzmanına yönlendirilir.