Çölyak hastalığı, glüten alımına bağlı olarak ince bağırsakta hasar oluşmasıyla karakterize bir otoimmün bozukluktur. Tanı sürecinde kullanılan testlerin güvenilirliği, hastalığın doğru teşhisi için kritik önem taşır. Ancak bazı durumlarda test sonuçları yanıltıcı olabilir. İşte Çölyak testlerinin yanlış çıkma nedenleri ve dikkat edilmesi gerekenler:

Çölyak Testleri Nelerdir?
Tanıda genellikle iki aşamalı bir yaklaşım izlenir. İlk adım, kandaki spesifik antikorların (anti-doku transglutaminaz IgA, anti-endomisyum IgA) ölçüldüğü seroloji testleridir. Bu testler pozitif çıkarsa, kesin tanı için ince bağırsak biyopsisi yapılır. Biyopside villus atrofisi görülmesi Çölyak tanısını doğrular.

Yanlış Negatif Sonuçların Nedenleri

• Erken Evre Hastalık: Antikor seviyeleri henüz yükselmemiş olabilir.
• IgA Eksikliği: Toplumun %2’sinde görülen bu durum, IgA bazlı testlerin yanlış negatif çıkmasına yol açar. Bu durumda IgG bazlı testler kullanılmalıdır.
• Glütensiz Diyet: Test öncesi glüten içeren gıdaların tüketilmemesi, antikor seviyelerini düşürerek sonucu etkileyebilir. Tanı için en az 6 hafta glütenli beslenmek gerekir.

Yanlış Pozitif Sonuçların Olası Sebepleri

• Otoimmün Hastalıklar: Tip 1 diyabet veya romatoid artrit gibi hastalıklar antikor seviyelerini yükseltebilir.
• Bağırsak Enfeksiyonları: Parazitler veya bakteriyel enfeksiyonlar yalancı pozitifliğe neden olabilir.
• Testin Teknik Sınırlamaları: Nadiren laboratuvar hataları veya test kitlerinin hassasiyet sorunları görülebilir.

Biyopsi Sonuçları Neden Yanıltıcı Olabilir?
İnce bağırsak biyopsisinin doğruluğu, alınan örneklerin kalitesine ve patoloğun deneyimine bağlıdır. Yama şeklinde hasar (patchy involvement) olan hastalarda, sağlıklı dokudan örnek alınması yanlış negatif sonuca yol açabilir. Ayrıca hafif villus atrofisi olan vakalarda yorum farklılıkları görülebilir.

Test Sonuçlarını Doğrulamak İçin Ne Yapılmalı?

• Tekrar Test: Şüpheli sonuçlarda seroloji testleri 3-6 ay sonra tekrarlanmalı.
• Genetik Test: HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genlerinin varlığı, hastalık riskini değerlendirmede yardımcı olur. Ancak bu genlere sahip olmak Çölyak olduğunuzu kanıtlamaz.
• Glüten Provokasyon Testi: Şikayetleri olan ancıak testleri negatif çıkan hastalarda kontrollü glüten verilerek tepkiler gözlemlenebilir.

Çocuklarda ve Yetişkinlerde Farklılıklar
Çocuklarda seroloji testlerinin duyarlılığı yetişkinlere göre daha düşüktür. Ayrıca çocuklarda non-Çölyak glüten hassasiyeti daha sık görüldüğünden, semptomların ayırıcı tanısı dikkatle yapılmalıdır.

Test Öncesi Nelere Dikkat Edilmeli?

• Testten en az 6 hafta önce glüten içeren besinler (buğday, arpa, çavdar) tüketilmeli.
• IgA eksikliği şüphesinde total IgA seviyesi ölçülmeli.
• Biyopsi öncesi proton pompa inhibitörü gibi mide ilaçları kesilmeli.

Sonuçları Etkileyen Diğer Faktörler

• Yaş: Yaşlılarda antikor üretimi azalabileceğinden testler yetersiz kalabilir.
• Bağışıklık Baskılayıcı İlaçlar: Kortikosteroidler veya immünsupresifler antikor seviyelerini düşürebilir.

Çölyak testlerinin doğruluğu, hastalığın seyri ve tedavi planlaması için hayati önem taşır. Şüpheli durumlarda gastroenteroloji uzmanı ile iş birliği yaparak tanı sürecini derinleştirmek gerekir.