Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten proteinine anormal tepki verdiği kronik bir sindirim bozukluğudur. Buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten, çölyak hastalarında ince bağırsak hasarına yol açar. Hastalığın tek tedavisi ömür boyu glutensiz beslenmedir. İşte çölyak hastalarının kesinlikle tüketmemesi gereken gıdalar ve pratik öneriler:

Gluten İçeren Temel Tahıllar
Çölyak hastaları buğday, arpa ve çavdar içeren tüm ürünlerden uzak durmalıdır. Ekmek, makarna, bulgur, irmik ve kuskus gibi klasik tahıl ürünlerinin yanı sıra, bu tahıllardan yapılan unlu mamuller de yasaklılar listesindedir. Çavdar ekmeği veya arpa içeren malt içecekleri gibi ürünler de risk oluşturur.

İşlenmiş Gıdalardaki Gizli Gluten Tehlikesi
Gluten sadece tahıl ürünlerinde değil, birçok işlenmiş gıdada dolgu maddesi veya kıvam arttırıcı olarak kullanılır. Hazır çorbalar, soslar (soya sosu, salata sosları), sosis ve salam gibi işlenmiş etler, bazı baharat karışımları ve hatta dondurmalar bile gluten içerebilir. Paketli ürün alırken "glutensiz" etiketi aramak ve içerik listesinde "buğday proteini" veya "hidrolize bitkisel protein" gibi ifadeleri kontrol etmek hayati önem taşır.

İlaçlar ve Takviyelerdeki Sürpriz Gluten
Bazı ilaçların kapsül veya tabletlerinde bağlayıcı madde olarak gluten kullanılabilir. Ağrı kesiciler, vitamin takviyeleri ve reçeteli ilaçların prospektüsleri dikkatlice okunmalıdır. Eczacıya çölyak hastası olduğunuzu belirterek glutensiz alternatifler talep edilmelidir.

Evde ve Dışarıda Çapraz Bulaşma Riski
Gluten içermeyen gıdalar bile hazırlama sırasında kontamine olabilir. Örneğin, glutensiz ekmeğin buğday ekmeği ile aynı kapta dilimlenmesi veya aynı yağda kızartma yapılması risklidir. Mutfakta ayrı kesme tahtası, bıçak ve tost makinesi kullanılmalıdır. Restoranlarda ise "glutensiz" menü seçeneklerinin nasıl hazırlandığını sorgulamak gerekir.

Glutensiz Alternatifler ve Güvenli Gıdalar
Mısır, pirinç, karabuğday, kinoa ve amarant gibi tahıllar çölyak dostudur. Ayrıca taze sebze-meyve, yumurta, et, balık, baklagiller ve süt ürünleri (laktoz intoleransı yoksa) rahatlıkla tüketilebilir. Marketlerde glutensiz un, makarna ve atıştırmalık seçenekleri giderek artmaktadır.

Dışarıda Yemek Yerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Restoranlarda salatalara eklenen krutonlar, soslar veya kızartma yağlarında önceden pişirilmiş glutenli ürünler risk faktörüdür. Çorbaların içeriği mutlaka sorgulanmalı, "glutensiz" iddiası olan yerlerde bile hazırlık koşulları detaylıca öğrenilmelidir.

Çölyak diyetinin başarısı, etiket okuma alışkanlığı ve çapraz bulaşma konusundaki titizliğe bağlıdır. Tanı konulduğunda bir diyetisyenle çalışmak, beslenme planını doğru şekilde oluşturmak için kritik önem taşır. Unutmayın, tek bir kırıntı bile bağırsaklarınızda tepkiye neden olabilir.