Çölyak hastalığı, gluten içeren besinlerin tüketilmesiyle tetiklenen ve bağırsak hasarına yol açan kronik bir otoimmün hastalıktır. Bu durum, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Peki çölyak hastaları yasal anlamda "engelli" kabul edilir mi? İşte bu sorunun cevabı ve detayları:
Engellilik Tanımı ve Yasal Çerçeve
Türkiye’de engellilik statüsü, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik ile belirlenir. Bu yönetmelikte engellilik, doğuştan veya sonradan oluşan hastalıklar nedeniyle bireyin fonksiyon kaybına uğraması ve günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlılık yaşaması olarak tanımlanır. Çölyak hastalığı, glutensiz diyetle kontrol altına alınabildiği için genellikle "kalıcı fonksiyon kaybı" kategorisinde değerlendirilmez.
Çölyak Hastalığı ve Engelli Raporu
Çölyak tanısı alan hastalar, başvuru yaparak Sağlık Kurulu Raporu alabilir. Ancak bu rapor, engelli raporu ile aynı değildir. Çölyak hastalığında engelli raporu verilmesi için hastalığın yol açtığı komplikasyonların (örneğin; ciddi beslenme bozukluğu, osteoporoz) fonksiyonel kayba neden olması gerekir. Yalnızca glutensiz diyet ihtiyacı, engellilik derecelendirmesinde yeterli kabul edilmez.
Hastaların Hakları ve Yasal Düzenlemeler
Çölyak hastaları, engelli statüsüne dahil olmasalar da bazı haklardan yararlanabilir:
- Glutensiz Gıda Desteği: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), çölyak tanılı hastalara aylık belirli miktarda glutensiz un desteği sağlar.
- Okul ve İşyeri Uyumlaştırması: Okul kantinlerinde ve işyeri yemekhanelerinde glutensiz menü talep etme hakkı bulunur.
- Vergi İndirimi: Engelli raporu olmasa bile, bazı belediyeler çölyak hastalarına indirimli ulaşım kartı verebilir.
Engelli Raporu Alma Koşulları
Çölyak hastalığına bağlı ciddi komplikasyonlar (örn.; kronik ishal, malabsorbsiyon sendromu) varsa, hastalar %40 ve üzeri engelli oranı alabilir. Bu durumda:
- Sağlık Kuruluşuna Başvuru: İlçe sağlık müdürlüğünden randevu alınır.
- Gerekli Belgeler: Tanıyı doğrulayan endoskopi ve kan testleri, hekim raporu.
- Kurul Değerlendirmesi: Dahiliye, gastroenteroloji ve genel cerrahi uzmanlarından oluşan kurul, engel oranını belirler.
Çölyak Derneği’nin Görüşü
Türkiye Çölyak Derneği, hastalığın yaşam boyu diyet gerektirmesi nedeniyle engelli statüsüne alınmasını savunuyor. Ancak mevcut yönetmelikler, diyetle kontrol edilebilen durumları engellilik kapsamına dahil etmiyor.
Sonuç Olarak
Çölyak hastaları, yalnızca diyet uygulaması nedeniyle engelli sayılmaz. Ancak hastalığa bağlı ciddi sağlık sorunları varsa engelli raporu alınabilir. Hastaların glutensiz ürünlere erişim ve sosyal haklar konusunda bilinçlenmesi, yaşam kalitesini artırmada kritik rol oynar.
