Aort Koarktasyonu

Aort Koarktasyonu Nedir?

Genellikle doğumda var olan aort koarktasyonu kalpten çıkan ve vücuda oksijen yönünden zengin kanı taşıyan aort atardamarının belirli bir bölgede daralmasıdır. Genellikle doğumda doktor tarafından fark edilir.

Aort kalbin sol ventrikül (karıncık) adı verilen bölgesinden çıkar ve akciğerlerde karbondioksiti bırakmış ve oksijen yönünden zenginleşmiş kanın tüm vücuda ulaşması için gönderildiği ilk damardır. Aynı zamanda çapı en büyük olan damar da budur. 

Aort kalpten çıktıktan kısa bir mesafe sonra dallara ayrılmaya başlar. Aortun ilk dalları vücudun üst kısmını beslemek için ayrılırken devam eden aort bölümü de vücudun alt kısmını besler. 

Aort koarktasyonu aortun daralması anlamına geldiği için bu daralma hangi kısımda olduğuna da bağlı olarak vücutta bazı bölgelere kan akımının azalmasına ve yetersiz olmasına sebep olacaktır. 

Aort daralması genellikle aortun kalpten çıktıktan hemen sonraki bölümlerinde meydana gelir ve bu sebeple vücuttaki pek çok doku ve organı etkiler. İlk bölümdeki daralma genellikle vücudun üst kısmına giden kanın basıncının artmasına (yüksek tansiyona) sebep olurken vücudun alt kısmının kan akışının azalmasına ve yetersiz beslenmesine yol açar. 

Fark edilmeyen ya da tedavi verilmeyen aort koarktasyonu ölümcül derecede risklidir.

Aort Koarktasyonu Belirtileri Nelerdir?

Aort koarktasyonu bazı belirtiler verir. Steteskop ile dinlediğimizde aort darlığı üfürümü duyulabilir. Belirtileri yenidoğan bebeklerde ve daha büyük çocuk, erişkinlerde olarak ikiye ayırabiliriz. 

Yenidoğanlarda görülen belirtiler: Yeni doğanlarda görülen belirtiler aortun daralmasının derecesine bağlı olarak değişebilir. Daralma çok fazla olmadığı zaman genellikle belirti vermez. Ancak belirti görüldüğü zaman şu belirtiler görülür:

• Nefes alma problemleri: Nefes almada zorlanma ve hızlı nefes alıp vermeye çalışma görülebilir.
• Beslenme sorunları: Bebeklerde emme sırasında emmeyi bırakma ve nefes almaya çalışma görülebilir.
• Soluk ten rengi

Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde belirtiler: Daha hafif durumlarda hiç belirti gözlenmeyebilir. Ancak belirtiler ortaya çıkmaya başladığı zaman şu belirtiler görülür:

• Ayaklarda ve ellerde soğukluk, üşüme
• Burun kanamaları
• Göğüs ağrısı şikâyeti
• Nefes darlığı
• Hipertansiyon (Yüksek tansiyon) 
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Sinirlilik
• Çok fazla terleme
• Kas güçsüzlüğü
• Bacak krampları
• Aort darlığı üfürümü

Ayrıca daralmış aort damarından yeterince kan pompalamak için kalp daha fazla çalışacaktır. Bunun sonucunda kalbin sol karıncığının duvarında hipertrofi (büyüme, kalınlaşma) meydana gelir.

Aort Koarktasyonu Nedenleri Nelerdir?

Aort damarı daralmasına neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemektedir. Aort darlığı aortun herhangi bir bölümünde meydana gelebilir. Ancak daha sık olarak duktus arteriozus adı verilen ve anne karnında var olan, doğumdan sonra ise kapanan bir damarın çevresinde meydana gelir. Bu bölge aynı zamanda aortun ilk dallarını verdiği yerdir. Verdiği bu ilk dallar vücudun üst kısmını besler.

Bu dalların ilerisinde olan darlıklar üst kısma giden kanın artmasına, vücudun alt kısmına giden kanın azalmasına yol açar. Bu nedenle üst kısmında baskı oluşturan kan burun kanaması, baş dönmesi, bayılma, yüksek tansiyon gibi problemlere sebep olurken vücudun alt kısmının beslenememesine, düşük tansiyona yol açar. 

Aort koarktasyonu çoğunlukla doğuştan vardır. Çok nadiren yaşamın ilerleyen dönemlerinde de meydana gelebilir. Travmaya bağlı yaralanmalar aort koarktasyonuna yol açabilir. Bazen de ateroskleroz adı verilen damarların şiddetli sertleşmesinde ya da Takayasu arteriti adı verilen damarların iltihaplanmasında da aort koarktasyonu meydana gelebilir. 

Aort Koarktasyon için Risk Faktörleri Nelerdir?

Aort koarktasyonu genellikle diğer doğuştan kalp hastalıklarıyla birlikte ortaya çıkar. Bunun neden olduğu bilinmemektedir.

Aort koarktasyonu erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür. Bunun dışında diğer risk faktörleri şunlardır: 

• Biküspit (iki kapaklı) aort kapağı: Aortun kalbin sol karıncığından çıktığı yerde kapaklar mevcuttur. Normalde bu kapaklar 3 tanedir. Ancak bu anomalide aort kapağı iki tanedir ve aort koarktasyonu için risk faktörüdür.
• Patent (açık) duktus arteriozus: Duktus arteriozus anne karnındaki fetüste kalpten akciğere giden damar (pulmoner arter, akciğer atardamarı) ile aort arasında bulunan ve doğumdan sonra kapanan bir damardır. Bu damarın doğumdan sonra açık kalmasına patent duktus arteriozus adı verilir ve aort koarktasyonu için risk faktörüdür.
• Kalpteki delikler: Kalbin sol ve sağ tarafı arasında bulunabilen Atriyal Septal Defekt (sağ ve sol kulakçıklar arasında bulunan delik) ve Ventriküler Septal Defekt (sağ ve sol karıncıklar arasında bulunan delik) gibi problemlerin olması da risk faktörüdür.
• Aort kapak yetersizliği: Aort kapağının yetersiz olması sonucunda kalpten aorta pompalanan kanın geri kaçmasına sebep olur.
• Mitral kapak darlığı: Kalbin sol kulakçığı ile sol karıncığı arasında bulunan mitral kapağın dar olması sonucu akciğerlerden kalbe gelen kan akciğere geri kaçar. Nefes darlığına ve akciğer tıkanıklığına sebep olur. İlerleyen dönemde kalp yetmezliğine neden olabilir.
• Mitral kapak yetersizliği: Mitral kapak yetersiz olduğunda kan sol karıncıktan sol kulakçığa geri kaçar.

Aort Koarktasyonu Teşhisi

Aort koarktasyonunun teşhis edildiği dönem genellikle durumun ciddiyetine bağlıdır. Çok şiddetli olgularda durum doğumda ya da bebeklik döneminde teşhis edilebilirken daha hafif olgularda geç dönemlerde fark edilebilir. Doğumdan önce teşhis etmek ise genellikle mümkün değildir.

Aort koarktasyonunun teşhisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Ekokardiyogram: Ses dalgalarını kullanan bu cihaz kalbin ultrasonu olarak da adlandırılır. Bu yöntem ile aort koarktasyonunun yeri ve şiddeti saptanabilir. Aynı zamanda iki kapaklı aort kapağı gibi kalp sorunları da gösterilebilir. Aort koarktasyonunu teşhis etmek ve tedaviyi belirlemek için genellikle bu yöntem kullanılır.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden EKG ile aort koarktasyonu şiddetli olduğu durumlarda kalp duvarlarının kalınlaşması anlaşılabilir.
• Göğüs röntgeni: Röntgen ile kalbin ve akciğerlerin görüntüsü oluşturulur. Göğüs röntgeni ile aortun daralmış ya da genişlemiş kısımları gösterilebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG radyo dalgalarını kullanarak görüntü oluşturan bir cihazdır. MR ile yumuşak dokular daha iyi göründüğü için kalp gibi dokular iyi izlenebilir. Bu yöntem ile aort koarktasyonunun yeri ve şiddeti anlaşılabilir, vücuttaki diğer damarların etkilenip etkilenmediği belirlenebilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Bu yöntem ile vücudun ayrıntılı kesitsel bir görüntüsü oluşturulur. Bu yöntem X ışını kullanır. Damarları daha iyi görüntüleyebilmek için damar içine ilaç verildikten sonra görüntüleme yapılır. Hem aort koarktasyonunun yeri ve şiddeti için hem de tedavi seçeneklerini belirlemek için bu yöntem kullanılabilir.

Aort Koarktasyonu Tedavisi

Fark edilmeyen ya da tedavi verilmeyen aort koarktasyonu ölümcül derecede risklidir. Aort koarktasyonunun tedavisi hastanın yaşına ve durumun şiddetine bağlıdır. Ayrıca diğer var olan kalp kusurları da aynı zamanda tedavi edilebilir. 

Tedavi genellikle cerrahi tedaviden oluşur. Cerrahi olarak daralmış aort kısmının çıkarılması uygulaması yapılır. Cerrahiden sonra ise genellikle balon anjiyoplasti denilen damar içine balon yerleştirme ya da stent yerleştirme gibi yöntemler ile çıkarılan daralmış kısmın yeniden daralması önlenir. 

Aort koarktasyonunda ilaçlı tedavi yoktur. Ancak stent takılmadan önce ve sonra kan basıncını kontrol etmek için ilaç kullanılabilir. Aort koarktasyonunun tedavisinden sonra yüksek tansiyon genellikle düzelse de birçok kişide tansiyon ilacı kullanılmasının devam edilmesi gerekir. 

Doğumda görülen aort koarktasyonunda ise duktus arteriozusun açık tutulması için ilaç verilir. Koarktasyon onarılana kadar bu damarın açık kalması sağlanır.

Aort Koarktasyonu Tedavi Edilmezse

Aort koarktasyonu tedavi edilmediği zaman çok önemli problemlere yol açabilir. Bazı problemler uzun süre devam eden yüksek tansiyonun sonucu olarak ortaya çıkar. Aort koarktasyonu tedavi edildikten sonra da bazı problemler ortaya çıkabilir. 

Aort koarktasyonu tedavi edilmediği zaman şu problemler görülebilir: 

• Aort kapağı darlığı
• Yüksek tansiyon
• İnme: Beyin damarlarında bulunan yüksek tansiyon sonucu inme görülebilir. İnme beyindeki bazı bölgelerin kan akımının kesilmesi ve beyin hücrelerinin ölmesi demektir.
• Aort anevrizması: Aort anevrizması aort duvarının zayıf olduğu bazı bölgelerde meydana gelen bir balonlaşmadır.
• Aort rüptürü, diseksiyonu: Aort damarının yırtılmasıdır. Acil tedavi gerektirir. Ölümcüldür.
• Koroner arter hastalığı: Kalbin kendi dokusunun besleyen koroner damarların daralması ve ilerleyen dönemde tıkanması demektir. Kalp krizi gibi önemli sorunlara yol açabilir.
• Kalp yetmezliği: Yeterince kan pompalamaya çalışan kalp zamanla büyür ancak belirli bir zamandan sonra yeterince kasılamaz ve kanla dolamaz. Bunun sonucunda kalp yetmezliği gelişir.
• Beyin damarı anevrizması: Beyin damarlarında balonlaşmadır. Anevrizmalar sonucunda inmeler meydana gelebilir.
• Beyin kanaması

Bunların dışında şiddetli aort koarktasyonunda kalp birçok organa yeterince kan pompalayamaz. Bu hem kalbe zarar verir hem de böbrek yetmezliği gibi diğer organ yetmezliklerine neden olur. 

Aort koarktasyonu genç yaşlarda tedavi edilmiş hastalarda zamanla yeniden daralmalar görülme riski vardır. Bunun yanında tedavi edilmiş hastalarda yüksek tansiyon gelişme riski de vardır. Bu hastalık için ömür boyu takip gerekir. Ayrıca ek tedaviler de gerekebilir.

Aort Koarktasyonu Ne İyi Gelir?

Aort koarktasyonunun tedavi edilmesi gerekir. Ancak tedaviden sonra da uygulanması gereken bazı durumlar vardır. 

Bu durumlar: 

• Düzenli egzersiz yapmak: Düzenli egzersiz ile aort koarktasyonu sebebiyle ortaya çıkan yüksek tansiyonun düşürülmesi konusunda yardımcı olur.
• Ağır egzersizlerden uzak durmak: Halter gibi bazı ağır sporlarda kan basıncının kısa süreli de olsa yükselmesi koarktasyonda zararlı olabilir. Bu sebeple böyle sporlardan uzak durarak hafif egzersizler yapmak gerekir.
• Endokarditi önlemek: Endokardit bakterilerin sebep olacağı bir iltihabın sonucunda bu bakterilerin kalbin iç kısmına yerleşmesidir. Bunu önlemek için diş tedavileri gibi ameliyatlardan önce antibiyotik almak gerekir. Böyle bir hastalığınız olduğunda doktorunuza ve diş hekiminize belirtiniz.

Aort Koarktasyonu Ne İyi Gelmez?

Aort koarktasyonunda uzak durulması gereken bazı durumlar vardır. Bunlar: 

• Ağır egzersizler: Ağır egzersizler tedavi edilmiş olsa bile aort koarktasyonunda önerilmez. Böyle sporlar tansiyonu daha da artıracağı için hastalarda önemli sorunlara yol açabilir.
• Planlanmayan hamilelikten uzak durmak: Aort koarktasyonunda genellikle hamile kalmak önerilmez. Çünkü hamilelik ve doğum tedavi edilmiş olsa bile aort damarının yırtılması gibi önemli hastalıklar için riski artıran durumlardır.
• Endokardit: Bakterilerle iltihabın sonucunda bu bakterilerin kalbin iç yapısına yerleşmesi anlamına gelen endokardit aort koarktasyonu için önemli bir problemdir. Bunun önlenmesi gerekir.

Aort Koarktasyonu İlaçları

Aort koarktasyonunun tedavi edilmesinde ilaç kullanılmaz. Aort koarktasyonunun ameliyat ile düzeltilmesi gerekir. Ancak aort koarktasyonunun sebep olabileceği yüksek tansiyonun kontrol altında tutulması için bazı hipertansiyon ilaçları kullanılabilir. Ayrıca doğuştan aort koarktasyonu olan ve tedavi edilecek bebeklerde henüz kapanmamış olan duktus arteriozus isimli damarın ameliyat gerçekleşene kadar açık tutulması gerekir. Bunun için de bazı ilaçlar kullanılır.    

Aort Koarktasyonu Ameliyatı

Aort koarktasyonunun tedavisinde uygulanan ameliyatlar şunlardır:

• Uçtan uca anastomoz (birleştirme): Bu yöntemde aortun daralmış kısmı kesilerek çıkartılır. Kalan kısımlar ise birbiriyle uçlarından birleştirilerek dikilir.
• Subklaviyan flep aortoplastisi: Sol subklaviyan arter olarak isimlendirilen sol kola kan götüren bir atar damar kesilerek aortun daralmış kısmının genişletilmesi için kullanılır.
• Yama aortoplastisi: Aortun daralmış kısmı kesilir ve sentetik olarak üretilmiş bir malzeme ile kesilen kısma yama yapılır. Koarktasyon aortun uzun bir bölümünü içeriyorsa bu yöntem daha yararlıdır.

Hamilelikte Aort Koarktasyonu

Aort koarktasyonuna sahip kadınlar hamile kalmadan önce iyi düşünmeli ve doktor ile mutlaka konuşmalıdır. Çünkü tedavi edilmiş olsa bile aort koarktasyonu hamilelik sırasında ya da doğumda aort damarının yırtılması ve diğer bazı önemli sorunlar meydana gelebilir. Ayrıca kan basıncının kontrol altında olup olmadığının da değerlendirilmesi gerekir. Gerekli önlemler alındığında ve hafif, tedavi edilmiş durumlarda doktor onayı ile birlikte hamile kalınabilir. 

Çocuklarda Aort Koarktasyonu

Çocuklarda aort koarktasyonu genellikle sonradan ortaya çıkmaz. Genelde doğuştan ve bebeklik döneminde var olan koarktasyon bu dönemde belirti verir. Bu dönemde belirti veren koarktasyonda tedavi seçenekleri durumun şiddetine bağlıdır. Ağır durumlarda acil cerrahi olarak tedavi gerektirebilir.

Bebeklerde Aort Koarktasyonu

Aort koarktasyonu genellikle doğuştan var olan bir hastalıktır. Yenidoğan aort koarktasyonu olarak da söyleyebileceğimiz dönem bu hastalığın en sık görüldüğü dönemdir. Bu nedenle en çok bebeklik döneminde vardır ve tedavi edilir. Doğuştan olan aort koarktasyonuna neyin sebep olduğu bilinmemekle birlikte doğuştan olan diğer kalp hastalıkları ile birlikte bulunma sıklığı daha fazladır. Sonradan ortaya çıkan aort koarktasyonunda ise en sık sebep travmalardır. Ağır durumlarda doğuşta hemen ameliyata almak gerekir. Daha hafif durumlarda ise bebeklik döneminde belirti vermeyebilir. Böyle vakalarda daha ilerleyen dönemlerde hastalık ilerleyip belirti verebilir. 

Aort Koarktasyon için Hangi Doktora Gidilmeli?

Aort koarktasyonunda şu şikayetlere sahipseniz mutlaka doktora görünmeniz gerekir: 

• Çok şiddetli göğüs ağrısı
• Senkop (bayılma)
• Ani nefes darlığı
• Sebebi bilinmeyen yüksek tansiyon

Bu belirtiler varlığında en kısa sürede hastaneye gitmek gerekir. Bu belirtiler varsa kardiyoloji bölümüne, kalp ve damar cerrahisi bölümüne ya da çocuk kardiyoloji bölümüne gitmeniz gerekir. Erken teşhis ve tedavi hayati derecede önemli olabilir.