El ayak ağız hastalığı, özellikle 5 yaş altı çocuklarda görülen viral bir enfeksiyondur. Coxsackievirus A16 ve Enterovirus 71 gibi virüslerin neden olduğu bu hastalık, ağız içi yaralar, el ve ayaklarda döküntülerle karakterizedir. Kreş ve anaokulu gibi kalabalık ortamlarda hızla yayılabilen bu hastalık, genellikle hafif seyretse de nadiren ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hastalığın Bulaşma Yolları
Virüsler hasta kişilerin burun akıntısı, tükürük, dışkı veya döküntü sıvılarıyla direkt temas yoluyla yayılır. Oyuncakların paylaşımı, öksürük/hapşırık damlacıkları veya hijyen eksikliği bulaşmayı kolaylaştırır. En bulaşıcı olduğu dönem ilk 7 gündür, ancak virüs iyileşmeden sonra haftalarca dışkıda bulunabilir.
Belirtiler ve Seyir
- Ateş: Hastalık 38-39°C ateşle başlar, 1-2 gün sürer.
- Boğaz ağrısı: Yutma güçlüğüne yol açabilir.
- Ağız yaraları: Dil, yanak içi ve damakta sulu kabarcıklar şeklinde görülür.
- Döküntüler: Avuç içi, ayak tabanı ve kalçada kırmızı lekeler veya su toplamaları.
- İştahsızlık: Ağız yaraları nedeniyle özellikle sıvı alımı azalabilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı genellikle klinik bulgulara dayanarak konulur. Tipik döküntü ve ağız yaraları teşhis için yeterlidir. Nadiren boğaz sürüntüsü veya dışkı örneğinde PCR testi gerekebilir. Ayırıcı tanıda suçiçeği, herpes enfeksiyonu veya alerjik reaksiyonlar düşünülmelidir.
Tedavi Süreci
Spesifik bir antiviral tedavi yoktur. Destekleyici yaklaşımlar şunları içerir:
- Ağrı yönetimi: Parasetamol veya ibuprofen (aspirin kesinlikle kullanılmamalı).
- Ağız bakımı: Tuzlu su gargarası veya anestezik jeller (lidokain içeren).
- Sıvı desteği: Soğuk içecekler, dondurma veya püre gibi tahriş etmeyen gıdalar.
- Kaşıntı kontrolü: Kalamin losyonu veya antihistaminik şuruplar.
Komplikasyon Riskleri
Nadir durumlarda şu sorunlar gelişebilir:
- Dehidrasyon (sıvı kaybı)
- Tırnak kaybı (geçici)
- Viral menenjit veya ensefalit
- Miyokardit (kalp kası iltihabı)
Korunma Stratejileri
- Ellerin sabunla en az 20 saniye yıkanması
- Oyuncakların ve yüzeylerin düzenli dezenfeksiyonu
- Hasta çocukların semptomlar geçene kadar okula gönderilmemesi
- Bebek bezinin değiştirilmesi sonrası el hijyenine özen gösterilmesi
Ne Zaman Acil Doktora Başvurulmalı?
- 3 günden uzun süren 40°C üzeri ateş
- Boyun tutulması veya şiddetli baş ağrısı
- Nöbet geçirme veya bilinç değişiklikleri
- İdrar çıkışının azalması (dehidratasyon belirtisi)
- Solunum güçlüğü veya hızlı nefes alıp verme
Hastalık Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Döküntüler genellikle 7-10 günde iz bırakmadan kaybolur. Tırnak düşmesi durumunda yeni tırnak 4-8 haftada çıkar. Bağışıklık gelişse de farklı virüs tipleriyle yeniden enfeksiyon görülebilir.
