El ayak ağız hastalığı, özellikle 5 yaş altı çocuklarda görülen viral bir enfeksiyondur. Coxsackievirus A16 ve Enterovirus 71 gibi virüslerin neden olduğu bu hastalık, ağız içi yaralar, el ve ayaklarda döküntülerle karakterizedir. Kreş ve anaokulu gibi kalabalık ortamlarda hızla yayılabilir.
Hastalığın Bulaşma Yolları
- Solunum yolu: Hasta kişilerin öksürük veya hapşırığıyla yayılan damlacıklar
- Temas: Döküntülere dokunma, oyuncak paylaşımı veya kirli yüzeyler
- Fekal-oral yol: Kirli ellerle yemek yeme veya enfekte dışkıyla temas
- Bulaşıcılık süresi: Belirtiler başlamadan önceki 3-5 gün ile döküntüler iyileşene kadar
Belirtiler ve Klinik Seyir
Hastalık genellikle ateş (38-39°C), boğaz ağrısı ve halsizlikle başlar. 1-2 gün içinde karakteristik bulgular ortaya çıkar:
- Ağız içi: Dil, yanak içi ve damakta ağrılı kırmızı yaralar
- El ve ayaklarda: Avuç içi, ayak tabanı ve parmaklarda kırmızı lekeler, su dolu kabarcıklar
- Diz ve dirseklerde: Döküntüler nadiren kalça ve genital bölgeye yayılabilir
Risk Grupları ve Komplikasyonlar
Bağışıklık sistemi zayıf çocuklarda ve yenidoğanlarda daha şiddetli seyreder. Nadir görülen komplikasyonlar:
- Dehidratasyon: Ağız yaraları nedeniyle yeme-içme güçlüğü
- Nörolojik sorunlar: Enterovirus 71’e bağlı menenjit veya ensefalit
- Tırnak kaybı: Hastalıktan 4-8 hafta sonra geçici tırnak düşmesi
Teşhis Yöntemleri
Tanı genellikle klinik bulgularla konur. Ayırıcı tanı için:
- Suçiçeği: Döküntüler gövdede yoğunlaşır
- Herpanjina: Sadece ağız arkasında ülserler
- Laboratuvar: Boğaz sürüntüsü veya dışkı örneğinde PCR testi
Tedavi ve Evde Bakım
Spesifik antiviral tedavi yoktur. Semptomları rahatlatmak için:
- Ağrı yönetimi: Parasetamol veya ibuprofen
- Ağız bakımı: Tuzlu su gargarası, topikal anestezik jeller
- Sıvı desteği: Soğuk yoğurt, dondurma gibi yumuşak besinler
- Döküntü bakımı: Kaşıntı için kalamin losyonu
Korunma Stratejileri
- Sık el yıkama (en az 20 saniye)
- Oyuncakların düzenli dezenfeksiyonu
- Hasta çocukların iyileşene kadar okula gönderilmemesi
- Ortak havlu ve kişisel eşya kullanımından kaçınma
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- 3 günden uzun süren yüksek ateş
- Yutkunamama veya sıvı alımında zorluk
- Boyun sertliği veya şiddetli baş ağrısı
- Nefes darlığı veya bilinç değişiklikleri
Hastalık genellikle 7-10 günde kendiliğinden iyileşir. Çocuk sağlığı uzmanı takibi, özellikle sıvı kaybı ve komplikasyon riski açısından önemlidir. Yetişkinlerde nadiren görülse de bağışıklığı düşük bireylerde benzer belirtiler ortaya çıkabilir.
