Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin normalden 7-10 kat hızlı yenilenmesi sonucu ortaya çıkan kronik bir bağışıklık sistemi bozukluğudur. Deride kırmızı, pullu lezyonlarla karakterize bu hastalık, dünya nüfusunun %2-3’ünü etkiler. Genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyicilerin rol oynadığı sedef hastalığının farklı tipleri bulunur.
Sedef Hastalığının Türleri
Plak tipi sedef en yaygın formdur ve diz, dirsek, saçlı deri gibi bölgelerde gümüş pullarla kaplı kızarıklıklar şeklinde görülür. Ters sedef (inverse psoriasis) koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde parlak kırmızı lezyonlarla seyreder. Eritrodermik sedef tüm vücut yüzeyini kaplayan yoğun kızarıklık ve soyulmalara neden olurken, püstüler sedef avuç içi ve ayak tabanlarında steril iltihaplı kabarcıklarla kendini gösterir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Gümüş-beyaz renkli kalın kabuklu deri lezyonları
- Ciltte kuruluk, çatlama ve kanamalar
- Kaşıntı ve yanma hissi
- Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma ve renk değişimi
- Eklemlerde ağrı ve şişlik (psoriatik artrit)
Tetikleyici Faktörler
Stres, cilt travmaları, boğaz enfeksiyonları (streptokok), bazı ilaçlar (lityum, beta blokerler), sigara ve alkol tüketimi hastalığı alevlendirebilir. Hormonal değişimler ve soğuk hava da semptomları kötüleştiren unsurlar arasındadır.
Teşhis Yöntemleri
Dermatologlar genellikle fizik muayene ile tanı koyar. Nadiren deri biyopsisi gerekebilir. Psoriatik artrit şüphesinde romatoid faktör testi ve eklem görüntülemesi yapılır. Ayırıcı tanıda egzama, liken planus ve mantar enfeksiyonları dikkate alınır.
Modern Tedavi Yaklaşımları
-
Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler
- Vitamin D analogları (kalsipotriol)
- Retinoidler ve nemlendiriciler
-
Fototerapi:
- UVB ışık tedavisi
- PUVA (psoralen + UVA)
-
Sistemik İlaçlar:
- Metotreksat
- Siklosporin
- Apremilast
-
Biyolojik Tedaviler:
- TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab)
- IL-17 inhibitörleri (Secukinumab)
- IL-23 inhibitörleri (Guselkumab)
Yaşam Tarzı Önerileri
- Cildi düzenli nemlendirmek
- Banyoda sert kese ve sıcak sudan kaçınmak
- Omega-3’ten zengin beslenme (somon, ceviz)
- Stres yönetimi (yoga, meditasyon)
- Alkol ve sigaradan uzak durmak
Psikososyal Etkiler
Sedef hastalarında özgüven kaybı, sosyal izolasyon ve depresyon riski artar. Psikoterapi ve hasta destek grupları bu süreçte önemli rol oynar. Doğru tedaviyle lezyonların tamamen kontrol altına alınabileceği unutulmamalıdır.
Hamilelik ve Sedef
Gebelikte hormonal değişimler semptomları iyileştirebilir veya kötüleştirebilir. Emzirme döneminde topikal tedaviler genellikle güvenlidir, ancak sistemik ilaçların çoğu kontrendikedir.
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen sedef; diyabet, kalp hastalığı, metabolik sendrom ve inflamatuar bağırsak hastalığı riskini artırır. Şiddetli psoriatik artrit ise kalıcı eklem hasarına yol açabilir.
Sedef hastalığı ömür boyu süren bir durum olmasına rağmen, güncel tedavilerle tam remisyon mümkündür. Dermatoloji uzmanıyla düzenli takip ve kişiye özel tedavi planı yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirir.
