Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin normalden 10 kat hızlı yenilenmesi sonucu kırmızı, pullu lezyonlarla karakterize kronik bir otoimmün hastalıktır. Dünya nüfusunun %2-3’ünü etkileyen bu rahatsızlık, fiziksel rahatsızlığın yanı sıra sosyal izolasyon ve depresyona yol açabilir. İşte sedef hastalığına dair kapsamlı bilgiler:
Sedef Hastalığı Nedenleri ve Tetikleyiciler
Sedefin kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve bağışıklık sistemi anomalileri temel rol oynar. Başlıca tetikleyiciler arasında stres, cilt travmaları (kesi, yanık), streptokok enfeksiyonları, sigara, obezite ve bazı ilaçlar (lityum, beta blokerler) yer alır. HLA-Cw6 gen varyantı taşıyanlarda risk 10 kat artar.
Belirtiler ve Klinik Tipler
- Plak Tipi Sedef (%80-90): Dirsek, diz, saçlı deride gümüş pullarla kaplı kırmızı plaklar
- Guttat Sedef: Boğaz enfeksiyonu sonrası ani başlayan damlacık şeklinde lezyonlar
- Püstüler Sedef: Avuç içi ve ayak tabanında steril irin dolu kabarcıklar
- Eritrodermik Sedef: Tüm vücutta yaygın kızarıklık, soyulma ve sıvı kaybı
- Ters Sedef: Koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde parlak kırmızı lezyonlar
Tanı Yöntemleri
Teşhis çoğunlukla klinik muayene ile konulur. Tipik belirtiler; "Auspitz belirtisi" (lezyon kazındığında kanama), "mum lekesi fenomeni" (pullerin kazınmasıyla beyaz görünüm) ve Koebner fenomenidir (travma sonrası yeni lezyon oluşumu). Ayırıcı tanı için deri biyopsisi gerekebilir.
Modern Tedavi Yaklaşımları
Tedavi şiddete ve tutulum alanına göre kademeli ilerler:
- Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler (inflamasyonu baskılar)
- Vitamin D3 analogları (Calcipotriol)
- Topikal retinoidler (Tazaroten)
- Fototerapi:
- UVB ışın tedavisi (haftada 3-5 seans)
- PUVA tedavisi (Psoralen + UVA)
- Sistemik İlaçlar:
- Metotreksat (şiddetli olgularda altın standart)
- Siklosporin (hızlı etkili ancak böbrek toksisitesi riskli)
- Biyolojik Ajanlar:
- TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab, İnfliksimab)
- İnterlökin inhibitörleri (Ustekinumab, Secukinumab)
Yaşam Tarzı Önerileri
- Cilt Bakımı: Her gün nemlendirici kullanımı ve ılık duş
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (somon, ceviz), zerdeçal, antioksidan içeren gıdalar
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve düzenli uyku
- Kaşıntı Kontrolü: Soğuk kompres ve mentollü losyonlar
- Güneş Koruma: UV ışınlarından korunma ve doktor kontrolünde kontrollü güneşlenme
Olası Komplikasyonlar
- Psoriatik artrit (%30 hastada eklem tutulumu)
- Kardiyovasküler hastalık riskinde artış
- Metabolik sendrom ve insülin direnci
- Depresyon ve anksiyete bozuklukları
Hamilelik ve Sedef
Gebelikte topikal tedaviler tercih edilir. PUVA ve Metotreksat kesinlikle kullanılmamalıdır. Biyolojik ajanlardan Certolizumab pegol gebelikte en güvenli seçenektir.
Sedef hastalığı ömür boyu süren bir durum olmakla birlikte modern tedavilerle kontrol altına alınabilir. Tedavi seçiminde dermatoloji uzmanıyla işbirliği içinde olmak ve düzenli takipleri aksatmamak yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır.
