Stanford-Binet Zeka Testi, bireylerin bilişsel yeteneklerini kapsamlı şekilde değerlendiren klinik bir ölçüm aracıdır. Günümüzde beşinci versiyonu (SB-5) kullanılan bu test, 2 yaşından yetişkinliğe kadar geniş bir yaş aralığına uygulanabilir. Zekânın çok boyutlu yapısını analiz ederek bireysel öğrenme profillerinin oluşturulmasına olanak tanır.
Testin Tarihsel Gelişimi
İlk versiyonu 1905’te Alfred Binet ve Theodore Simon tarafından Fransa’da geliştirildi. 1916’da Lewis Terman’ın Stanford Üniversitesi’ndeki çalışmalarıyla standart hale getirildi. Güncel SB-5 versiyonu ise 2003’te modern nöropsikolojik bulgular ışığında revize edildi.
Ölçtüğü Temel Bilişsel Alanlar
- Akıcı Muhakeme: Soyut problem çözme ve model ilişkilerini kavrama becerisi
- Bilgi Dağarcığı: Sözel ifade, kelime bilgisi ve kavramsal ilişkilendirme
- Niceliksel Muhakeme: Matematiksel akıl yürütme ve sayısal ilişkileri analiz etme
- Görsel-Uzamsal İşleme: Şekil-zemin ilişkisi ve mekânsal dönüşüm becerileri
- Çalışma Belleği: Kısa süreli bilgi tutma ve işleme kapasitesi
Uygulama Süreci ve Teknik Detaylar
- Süre: 45-90 dakika arasında değişen bireysel seanslar
- Materyaller: Özel tasarlanmış kitler, zamanlı kartlar ve 3B şekil setleri
- Yönetici: Sertifikalı klinik psikologlar tarafından uygulanır
- Ortam: Dikkat dağıtıcı olmayan sessiz klinik odalar
Skorlama Sistemi ve Yorumlama
- Tam Ölçek IQ Puanı: 5 alt testin standartlaştırılmış ortalaması (ortalama 100, SD=15)
- Alan Puanları: Her bilişsel alan için ayrı standart skorlar
- Yorumlama:
- 130+ Üstün yetenek
- 110-129 Parlak zekâ
- 90-109 Ortalama
- 70-89 Sınırda
- 69 altı Klinik değerlendirme gerektiren
Klinik ve Eğitimsel Kullanım Alanları
- Üstün yetenekli çocukların tanılanması
- Öğrenme güçlüğü (disleksi, diskalkuli) tespiti
- Nörogelişimsel bozukluk değerlendirmesi (DEHB, ASD)
- Travmatik beyin hasarı sonrası bilişsel işlev kaybı analizi
Wechsler Testlerinden Farkları
- Daha geniş yaş aralığında uygulanabilme
- Sözel olmayan ölçümlerde derinlemesine analiz
- Düşük işlevli bireyler için daha duyarlı alt testler
Testin Güvenilirlik ve Geçerliliği
- 4.800 kişilik standardizasyon örneklemi
- Test-tekrar test güvenilirliği r=0.97
- Wechsler testleriyle korelasyon r=0.85-0.93
Eleştiriler ve Sınırlılıklar
- Kültürel önyargı riski (batı eğitim sistemine odaklı sorular)
- Motor beceri gerektiren görevlerin fiziksel engellilerde dezavantajı
- Yaratıcılık ve duygusal zekâyı ölçememe
Uygulama Öncesi Hazırlık
- Çocuklarda test öncesi oyun temelli oryantasyon
- Fiziksel ihtiyaçların (açlık, tuvalet) giderilmesi
- İlaç kullanım bilgilerinin paylaşılması
Türkiye’deki Uygulama Standartları
- Türk Psikologlar Derneği onaylı eğitim almış uzmanlar
- Kültürel adaptasyon çalışmalarıyla standardize edilmiş form
- Resmi raporların MEB ve RAM’larda geçerliliği
Bu test, tek başına tanı koymaz ancak bilişsel profilin anlaşılmasında klinisyenlere yol gösterici olur. Sonuçlar daima nöropsikiyatrik değerlendirme ve gelişim öyküsüyle birlikte yorumlanmalıdır.
