Sedef romatizması (psoriatik artrit), ciltte sedef hastalığı olan kişilerin yaklaşık %30’unda görülen kronik inflamatuar bir eklem hastalığıdır. Bağışıklık sisteminin anormal çalışması sonucu eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığına yol açar. Erken teşhis ve tedavi, kalıcı eklem hasarını önlemek için kritik önem taşır.
Sedef Romatizmasının Temel Belirtileri
Hastalık eklemlerde ve ciltte farklı semptomlarla kendini gösterir. El ve ayak parmaklarında şişme ("sosis parmak"), tırnaklarda çukurlaşma ve soyulma yaygın işaretlerdir. Sabahları 30 dakikayı aşan eklem sertliği, özellikle bel ve diz bölgesinde ağrı, topuk ağrısı (entezit) ve yorgunluk hastaların sık şikayetlerindendir. Cilt bulguları arasında kırmızı pullu lekeler (plaklar) ve saç derisinde kepek benzeri döküntüler öne çıkar.
Risk Faktörleri ve Tetikleyiciler
- Genetik Yatkınlık: Aile öyküsü olanlarda risk 3 kat artar.
- Sedef Öyküsü: Cilt lezyonları genellikle eklem şikayetlerinden önce başlar.
- Çevresel Faktörler: Boğaz enfeksiyonları, yoğun stres veya cilt travması alevlenmeyi tetikleyebilir.
- Obezite: Vücut kitle indeksi yüksek bireylerde hastalık seyri daha agresiftir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı klinik muayene, kan testleri ve görüntüleme tekniklerinin kombinasyonuyla konur:
- Fizik Muayene: Eklem hassasiyeti, şişlik ve sedef plaklarının değerlendirilmesi.
- Kan Testleri: RF (romatoid faktör) negatifliği ve CRP yüksekliği ayırt edicidir.
- Görüntüleme: Röntgende "kalemli kupa" deformitesi, MR’da erken kemik ödemi.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi bireyselleştirilir ve multidisipliner bir ekip gerektirir:
- İlaç Tedavisi:
- NSAİİ’ler (Diklofenak): Ağrı ve inflamasyon kontrolü.
- DMARD’lar (Metotreksat): Hastalık modifikasyonu.
- Biyolojik Ajanlar (TNF inhibitörleri): Şiddetli vakalarda tercih edilir.
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığını koruyan özel egzersiz programları.
- Cilt Bakımı: Topikal kortikosteroidler ve nemlendiriciler.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Düzenli Egzersiz: Yüzme ve yoga eklem esnekliğini artırır.
- Omega-3 Takviyesi: Somon ve cevizdeki anti-inflamatuar etki.
- Stres Yönetimi: Meditasyon ve nefes teknikleri alevlenmeleri azaltır.
- Sigaranın Bırakılması: Nikotin hastalık aktivitesini artırır.
Komplikasyonlar ve Takip
Tedavi edilmeyen vakalarda eklem deformiteleri, kalp damar hastalıkları ve göz iltihabı (üveit) gelişebilir. Düzenli romatoloji kontrolleri ve 6 ayda bir eklem görüntülemeleri progresyonu izlemek için şarttır.
Beslenme İpuçları
- Kaçınılması Gerekenler: Kırmızı et, işlenmiş gıdalar ve alkol.
- Önerilenler: Zerdeçal, zencefil ve koyu yeşil yapraklı sebzeler.
- D Vitamini: Günde 15 dakika güneşlenme veya takviye.
