Sedef artriti (psoriatik artrit), sedef hastalarının yaklaşık %30’unda görülen kronik bir romatizmal hastalıktır. Cilt belirtilerinden yıllar önce veya sonra ortaya çıkabilir. Eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığıyla karakterizedir.
Sedef Artriti Nedir?
Sedef hastalığıyla ilişkili inflamatuar bir eklem rahatsızlığıdır. Bağışıklık sisteminin sağlıklı eklem dokularına saldırması sonucu gelişir. Parmaklarda "sosis parmak" görünümü ve tırnaklarda çukurlaşma tipik bulgulardır.
Belirtileri Nelerdir?
- Eklem Tutulumu: El-ayak parmakları, diz, ayak bileği ve bel bölgesinde ağrı
- Entezit: Tendon/bağların kemiğe yapıştığı noktalarda şişlik (topuk ağrısı sık)
- Cilt Bulguları: Pullu kızarık deri lezyonları (dirsek, diz, saçlı deri)
- Tırnak Değişiklikleri: Çukurlaşma, kalınlaşma, soyulma
- Yorgunluk: Kronik halsizlik ve sabah tutukluğu (30 dakikadan uzun)
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Genetik: Ailede sedef veya artrit öyküsü riski 3 kat artırır.
- Çevresel Tetikleyiciler: Boğaz enfeksiyonları, ciddi stres, cilt travması
- Obezite: Vücut kitle indeksi yükseldikçe risk artar.
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Eklem hassasiyeti, sedef plakları ve tırnak değişiklikleri değerlendirilir.
- Görüntüleme:
- Röntgen: Eklem aralığında daralma, "kalem ucu" erozyonları
- MR: Erken dönem tendon iltihabını gösterir
- Laboratuvar: RF negatifliği ve yüksek CRP/ESR tanıya yardımcı olur.
Tedavi Yaklaşımları
- NSAİİ’ler: Alevlenmelerde ağrı ve şişliği azaltır (ibuprofen, diklofenak).
- DMARD’lar:
- Metotreksat: İlk basamak tedavi (haftalık 15-25 mg)
- Leflunomid: Metotreksat intoleransında alternatif
- Biyolojik Tedaviler:
- TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab, Etanercept)
- İL-17 inhibitörleri (Secukinumab)
- İL-12/23 inhibitörleri (Ustekinumab)
- Yeni Nesil İlaçlar: JAK inhibitörleri (Tofacitinib)
Egzersiz ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Düşük Etkili Egzersiz: Yüzme, yürüyüş ve bisiklet eklem stresini azaltır.
- Fizik Tedavi: Özel germe ve güçlendirme programları hareket açıklığını korur.
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (somon, ceviz) inflamasyonu baskılar.
- Stres Yönetimi: Yoga ve meditasyon alevlenmeleri önlemede etkilidir.
Olası Komplikasyonlar
- Deformiteler: Tedavi edilmezse eklemlerde kalıcı hasar gelişir.
- Kardiyovasküler Risk: Sedef artritlilerde kalp krizi riski 1.5 kat fazladır.
- Metabolik Sendrom: İnsülin direnci ve obezite sık görülür.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
- Sabah tutukluğu 30 dakikayı aştığında
- Eklemlerde kızarıklık ve ısı artışı varsa
- Tırnaklarda çukurlaşma veya ayrılma başlarsa
- Ağrı kesicilere yanıt alınamıyorsa
Sedef artriti tanısı için romatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Erken tedavi, eklem hasarını önlemede hayati önem taşır. Hastaların dermatoloji ve romatoloji işbirliğiyle takibi en etkin sonucu verir.
