PCT (prokalsitonin), vücutta enfeksiyon veya enflamasyon durumlarında yükselen bir biyobelirteçtir. Özellikle bakteriyel kaynaklı hastalıkların teşhisinde ve takibinde kritik rol oynar. Bu yazıda PCT yüksekliğinin hangi durumlarla ilişkili olduğunu ve klinik önemini detaylıca ele alacağız.
PCT Yüksekliği Nedir?
Prokalsitonin, normalde tiroid bezinde üretilen bir ön hormondur. Sağlıklı bireylerde kandaki seviyesi çok düşüktür (0.05 ng/mL’nin altında). Ancak bakteriyel enfeksiyon, sepsis veya ciddi travma gibi durumlarda karaciğer ve diğer dokular tarafından aşırı üretilir. PCT seviyesinin 0.5 ng/mL üzerinde olması patolojik kabul edilir.
PCT Yüksekliğine Neden Olan Hastalıklar
-
Bakteriyel Enfeksiyonlar:
PCT, bakteriyel pnömoni, idrar yolu enfeksiyonu ve menenjit gibi durumlarda belirgin şekilde yükselir. Viral enfeksiyonlarda ise genellikle hafif artış gösterir veya normal kalır. Bu özelliğiyle bakteriyel ve viral enfeksiyonların ayrımında kullanılır. -
Sepsis ve Septik Şok:
Sepsis tanısında PCT ölçümü altın standartlardan biridir. 2 ng/mL üzerindeki değerler septik şok riskini işaret eder. Tedaviye yanıtın izlenmesinde de düzenli PCT takibi önerilir. -
Böbrek Yetmezliği:
Kronik böbrek hastalarında PCT seviyeleri, enfeksiyon olmasa bile yüksek çıkabilir. Bu durumda klinik bulgular ve diğer testlerle birlikte değerlendirme yapılmalıdır. -
Ciddi Travma ve Yanıklar:
Büyük doku hasarı sonrası PCT artışı, enfeksiyon komplikasyonlarının erken belirtisi olabilir. Özellikle yanık hastalarında sepsis riskini öngörmede kullanılır. -
Pankreatit:
Şiddetli akut pankreatitte PCT yükselmesi, nekrotizan enfeksiyon gelişimini öngörebilir.
Teşhis Sürecinde PCT Testinin Rolü
PCT testi, genellikle venöz kan örneği alınarak çalışılır. Acil servislerde ve yoğun bakım ünitelerinde sıkça istenen bu test, özellikle şu durumlarda önerilir:
- Ateşin kaynağının bakteriyel mi viral mi olduğunun ayrımında,
- Antibiyotik tedavisinin gerekliliğine karar verirken,
- Sepsis tedavisinin etkinliğini izlerken.
Tedavi Yaklaşımları
PCT yüksekliği bir hastalık değil, altta yatan bir sorunun göstergesidir. Tedavi nedene yönelik planlanır:
- Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonlarda uygun antibiyotik başlanır. PCT seviyeleri tedaviye yanıtı izlemede kullanılır.
- Sıvı Resüsitasyonu: Sepsis vakalarında damar içi sıvı desteği hayati önem taşır.
- Cerrahi Müdahale: Apandisit veya abse gibi cerrahi gerektiren enfeksiyonlarda PCT takibi yapılır.
PCT Yüksekliğinde Nelere Dikkat Edilmeli?
- Yalancı Yükseklikler: Böbrek yetmezliği veya uzun süreli steroid kullanımı PCT’yi yanlış yüksek gösterebilir.
- Takip Önemi: Tek bir yüksek değer yerine seri ölçümlerle trend değerlendirilmelidir.
Korunma ve Öneriler
- Enfeksiyonlardan korunmak için el hijyenine dikkat edilmeli.
- Diyabet gibi kronik hastalıklar kontrol altında tutulmalı.
- Sepsis şüphesinde zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalı.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- 38.5°C’nin üzerinde dirençli ateş,
- Bilinç bulanıklığı veya nefes darlığı,
- Ciltte morarma veya döküntü gibi sepsis belirtileri varsa acilen uzmana danışılmalıdır.
