ALT (Alanin Aminotransferaz), karaciğer hücrelerinde yoğun bulunan bir enzimdir. Kan testleriyle ölçülen ALT seviyeleri, karaciğer sağlığının önemli göstergelerinden biridir. Bu test, karaciğer hastalıklarının erken teşhisinde ve tedavi takibinde kritik rol oynar.
ALT Testi Neden Yapılır?
Doktorlar genellikle karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için ALT testini ister. Sarılık, halsizlik, karın ağrısı veya açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtilerde bu teste başvurulur. Ayrıca hepatit, siroz veya karaciğer yağlanması riski olan kişilerde düzenli takip amacıyla kullanılır. Alkol kullanımı veya karaciğere toksik ilaçlar alan hastalarda da tarama yapılır.
Test Nasıl Uygulanır?
Koldaki bir damardan alınan kan örneğiyle yapılır. Özel bir hazırlık gerektirmez, ancak aç karnına yapılması tercih edilir. Sonuçlar genellikle 24 saat içinde çıkar. Testin güvenilirliği için aşırı egzersizden 24 saat önce kaçınılmalı ve kullanılan ilaçlar doktora bildirilmelidir.
Normal ALT Değerleri
- Erkeklerde: 10-40 U/L
- Kadınlarda: 7-35 U/L
Bu aralıklar laboratuvarlara göre hafif değişiklik gösterebilir. Çocuklarda yetişkinlerden daha yüksek değerler normal kabul edilir.
ALT Yüksekliği Nedenleri
- Karaciğer Hastalıkları: Hepatit B/C, alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer (NAFLD), siroz
- İlaç Yan Etkileri: Parasetamol aşırı dozu, statinler, bazı antibiyotikler
- Diğer Faktörler: Obezite, kontrolsüz diyabet, kalp yetmezliği, pankreatit
- Nadir Nedenler: Otoimmün hepatit, Wilson hastalığı
Yüksek ALT Belirtileri
ALT yüksekliği tek başına belirti vermez. Altta yatan hastalığa bağlı olarak şunlar görülebilir:
- Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
- Karın sağ üst bölgesinde ağrı
- Kronik yorgunluk
- Bulantı ve kusma
- Koyu renkli idrar
ALT Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Düşük ALT seviyeleri genellikle klinik endişe yaratmaz. Ancak şu durumlarla ilişkili olabilir:
- B6 vitamini eksikliği
- Kronik böbrek hastalığı
- Nadiren bazı genetik bozukluklar
ALT Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi altta yatan nedene yöneliktir:
- Yağlı Karaciğer İçin: Kilo verme, Akdeniz diyeti, düzenli egzersiz
- Viral Hepatitte: Antiviral ilaçlar
- İlaç Kaynaklı İse: İlaç değişimi
- Alkol İlişkili İse: Alkolün bırakılması
Diyette: Trans yağlardan kaçınma, enginar ve devedikeni tüketimi önerilir.
Önemli Uyarılar
- Geçici yükselmeler (ağır spor sonrası) normal kabul edilebilir.
- Tek başına ALT tanı koydurmaz; AST, GGT ve ALP testleriyle birlikte değerlendirilir.
- Kronik karaciğer hastalarında 6 ayda bir takip şarttır.
Karaciğer hasarının geri dönüşümsüz hale gelmemesi için düzenli kontroller ihmal edilmemelidir. Anormal sonuçlarda mutlaka gastroenteroloji uzmanına başvurulmalıdır.
