Vajinal hastalıklar, kadın üreme sağlığını doğrudan etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren yaygın sağlık sorunlarıdır. Erken teşhis ve doğru tedavi, kronikleşme veya kısırlık gibi ciddi komplikasyonları önlemede kritik rol oynar. İşte en sık görülen vajinal hastalıkların nedenleri, belirtileri ve modern tedavi yaklaşımları:
Yaygın Vajinal Hastalık Türleri
Vajinal enfeksiyonlar genellikle bakteri, mantar veya parazit kaynaklıdır. Bakteriyel Vajinozis (BV), laktobasil bakterilerin azalıp anaerob bakterilerin artmasıyla oluşur. Vajinal Mantar Enfeksiyonu (Candida albicans), antibiyotik kullanımı veya hormonal değişimlerle tetiklenir. Trichomoniasis ise cinsel yolla bulaşan bir parazit enfeksiyonudur. Atrofik vajinit (menopoz sonrası doku incelmesi) ve liken sklerozus (ciltte beyaz lekeler) diğer önemli non-enfeksiyöz hastalıklardır.
Belirtiler ve İşaretler
- Akıntı Değişiklikleri: Beyaz-gri kötü kokulu akıntı (BV), peynirimsi beyaz akıntı (mantar), sarı-yeşil köpüklü akıntı (trichomoniasis)
- Kaşıntı ve Tahriş: Özellikle mantar enfeksiyonlarında şiddetli vulvar kaşıntı
- Ağrı ve Yanma: İdrar yaparken veya cinsel ilişki sırasında ağrı
- Şişlik ve Kızarıklık: Vulvada ödem ve kırmızı lekeler
- Kanama: İlişki sonrası lekelenme (atrofik vajinit veya liken sklerozusta)
Risk Faktörleri ve Nedenler
Dar giysiler, sentetik iç çamaşırları ve hijyenik pedler nem dengesini bozarak enfeksiyon riskini artırır. Sık duş alımı vajinal pH’ı bozarken, kontrolsüz antibiyotik kullanımı faydalı bakterileri yok eder. Diyabet, bağışıklık baskılanması ve menopoz hormonal dengeyi etkiler. Korunmasız cinsel ilişki trichomoniasis ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yol açar.
Teşhis Yöntemleri
Pelvik muayene sırasında akıntının rengi ve kıvamı değerlendirilir. Vajinal pH testi (BV’de pH >4.5), mikroskopik inceleme (klue hücreleri veya mantar hifleri) ve kültür kesin tanı için kullanılır. Şiddetli kaşıntı veya doku değişikliklerinde biyopsi ile liken sklerozus ayırt edilir.
Tedavi Protokolleri
- Bakteriyel Vajinozis: Metronidazol jeli veya klindamisin krem (5-7 gün)
- Mantar Enfeksiyonu: Flukonazol tek doz oral tablet veya mikonazol fitil
- Trichomoniasis: Tek doz oral metronidazol (eş tedavisi şart)
- Atrofik Vajinit: Lokal östrojen kremleri (0.01%)
- Liken Sklerozus: Güçlü kortikosteroidli merhemler (klobetazol)
Komplikasyonlar ve İhmalin Sonuçları
Tedavi edilmeyen BV pelvik inflamatuar hastalık (PID) ve erken doğum riskini artırır. Trichomoniasis HIV bulaşma olasılığını 3 kat yükseltir. Kronik mantar enfeksiyonları yaşam kalitesini ciddi şekilde bozar. Liken sklerozusta skarlaşma idrar yapma güçlüğüne yol açabilir.
Korunma Stratejileri
Pamuklu iç çamaşırı kullanımı ve dar kıyafetlerden kaçınmak nem birikimini önler. Duş yerine pH dengesi koruyucu sabunsuz temizleyiciler tercih edilmeli. Prebiyotik takviyeler (Lactobacillus rhamnosus GR-1) vajinal florayı destekler. Cinsel ilişkide kondom kullanımı ve düzenli jinekolojik kontroller (yılda bir) hayati önem taşır.
Doğal Destekleyici Yaklaşımlar
Şekersiz yoğurt tüketimi probiyotik desteği sağlar. Adaçayı ve papatya kompresleri kaşıntıyı azaltırken, çay ağacı yağı (seyreltilmiş) antimikrobiyal etki gösterir. Ancak bu yöntemler tedavi yerine geçmez.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Akıntıda renk/koku değişimi, 48 saat içinde düzelmeyen kaşıntı, ateş eşlik eden pelvik ağrı veya tekrarlayan enfeksiyonlarda mutlaka jinekoloğa gidilmeli. Tanı konulmadan eczaneden ilaç almak tabloyu kötüleştirebilir.
