Gaitada gizli kan testi, dışkıda çıplak gözle görülemeyen kanın tespit edilmesi için kullanılan önemli bir tarama yöntemidir. Bu test, başta kolorektal kanserler olmak üzere sindirim sistemi hastalıklarının erken teşhisinde kritik rol oynar. İşte bu testle ilgili tüm detaylar:
Gaitada Gizli Kan Testi Neden Yapılır?
Bu test öncelikle gastrointestinal sistem kanamalarının saptanması amacıyla uygulanır. Kolon kanseri, polip, ülser, hemoroit veya inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi durumlarda mikroskobik düzeyde kanama olabilir. Özellikle 50 yaş üstü bireylerde rutin kolon kanseri taramasının vazgeçilmez parçasıdır.
Test Nasıl Gerçekleştirilir?
Üç farklı yöntemle yapılabilir:
- Kimyasal (Guaiac) Test: Dışkı örneğine hidrojen peroksit eklenerek kanın oksidasyon reaksiyonu gözlemlenir.
- İmmünokimyasal Test (FIT): İnsan hemoglobinine özgü antikorlarla reaksiyon incelenir.
- DNA Tabanlı Test: Kanla birlikte anormal DNA parçacıkları aranır.
Test Öncesi Hazırlık Süreci
- 3 Gün Kuralı: Testten önceki 3 gün kırmızı et, brokoli, turp gibi gıdalardan kaçınılmalı
- İlaç Düzenlemesi: Aspirin, NSAİİ ve C vitamini gibi ilaçlar doktor kontrolünde kesilmeli
- Adet Dönemi: Kadınlarda regl döneminde test yapılmamalı
- Örnek Alma: Steril kap kullanılarak 3 farklı dışkılama örneği toplanmalı
Sonuçlar Nasıl Değerlendirilir?
- Negatif Sonuç: Kanama şüphesi düşük kabul edilir. Yüksek risk grubunda bile 1 yıl sonra tekrar önerilir.
- Pozitif Sonuç: %5-15 yalancı pozitif ihtimali olsa da mutlaka kolonoskopi ile araştırılmalı. Pozitifliğe en sık divertikül veya hemoroitler neden olur.
Testin Avantaj ve Sınırlılıkları
- Avantajları: Basit, ucuz ve invaziv olmayan bir tarama yöntemidir.
- Sınırlılıklar: Kanamanın kaynağını belirleyemez. Üst gastrointestinal kanamalarda hassasiyeti düşüktür.
Kimler Ne Sıklıkla Yaptırmalı?
- 50-75 Yaş: Her yıl FIT veya 3 yılda bir guaiac testi
- Risk Faktörü Olanlar: Ailede kolon kanseri öyküsü varsa 40 yaşından itibaren yıllık
- İzlem: Kolon polipi öyküsü olanlar 3 yılda bir
Pozitif Çıkması Durumunda Sonraki Adımlar
Pozitif sonuçta acil kolonoskopi yapılmalıdır. Kolonoskopi:
- %60-70 oranında polip veya divertikül saptar
- %10-15 vakada kolon kanseri teşhis edilir
- %20-25 oranında herhangi bir anormallik bulunmayabilir
Testin Önemi ve Etkinliği
Düzenli gaitada gizli kan taraması yaptıranlarda kolon kanserine bağlı ölüm riski %15-33 azalır. Amerikan Kanser Derneği verilerine göre, bu test erken evre kanser teşhisinde %70-80 başarı sağlar.
