Uykuda nefes durması (uyku apnesi), uyku sırasında solunumun tekrarlayan şekilde kesilmesiyle karakterize ciddi bir solunum bozukluğudur. Tedavi edilmediğinde kalp yetmezliği, hipertansiyon ve ani ölüm riskini artıran bu durum, yetişkinlerin yaklaşık %5-10’unu etkiler.
Uyku Apnesi Türleri
- Tıkayıcı Tip (OSA): Üst solunum yolundaki kas gevşemesi nedeniyle hava yolunun kapanması. En yaygın görülen tiptir.
- Merkezi Tip (CSA): Beynin solunum kaslarına sinyal gönderememesi sonucu nefes dürtüsünün kaybolması.
- Karma Tip: Her iki tipin birlikte görüldüğü kompleks form.
Belirtiler ve Uyarı İşaretleri
Uyku apnesi olan kişilerde genellikle şu semptomlar gözlenir:
- Gece Belirtileri: Yüksek sesli horlama, nefes kesintileri, boğulma hissiyle uyanma, sık idrara kalkma.
- Gündüz Belirtileri: Sabah baş ağrısı, ağız kuruluğu, konsantrasyon bozukluğu, inatçı yorgunluk.
- Fiziksel İşaretler: Boyun çevresinin 43 cm’den geniş olması, çene yapısında gerilik, bademciklerin aşırı büyüklüğü.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Obezite (BMI >30)
- Erkek cinsiyet ve 40+ yaş
- Menopoz dönemindeki kadınlar
- Genetik yatkınlık
- Alkol ve sakinleştirici ilaç kullanımı
- Burun kemiği eğriliği (deviasyon)
Teşhis Süreci
Tanı için polisomnografi (uyku testi) altın standarttır. Bu testte:
- Nefes durmalarının sıklığı (AHI indeksi)
- Kandaki oksijen seviyesi
- Kalp ritmi ve beyin dalgaları kaydedilir.
AHI >15 olması orta-şiddetli apne kabul edilir. Ev tipi portatif cihazlarla da ön tanı konulabilir.
Tedavi Seçenekleri
- CPAP Tedavisi: Basınçlı hava veren maske ile hava yolunun açık kalması sağlanır. En etkili yöntemdir.
- Ağız İçi Aletler: Alt çeneyi öne çeken özel protezler (mandibular advancement cihazı).
- Cerrahi Müdahaleler:
- Bademcik/Geniz eti alınması
- UPPP (yumuşak damak cerrahisi)
- MMA (çene ilerletme ameliyatı)
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo verme, alkol-sigara kısıtlaması, yan yatış pozisyonu.
Tedavi Edilmeyen Apnenin Riskleri
Uyku apnesi kontrol altına alınmadığında:
- Hipertansiyon riski 4 kat artar
- Tip 2 diyabet gelişme olasılığı %40 yükselir
- Kalp krizi ve felç riski 3 kat fazladır
- Trafik kazası yapma ihtimali 7 kat artar
Evde Uygulanabilecek Öneriler
- Kilo vermek (5-10 kg kayıp bile semptomları %50 azaltır)
- Sırt üstü yatmayı önleyen pozisyon yastıkları kullanmak
- Burun bantları veya nazal steroid spreylerle burun tıkanıklığını açmak
- Akşam saatlerinde ağır yemek ve alkolden kaçınmak
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Nefes kesintilerinin 30 saniyeden uzun sürmesi
- Gece oksijen seviyesinin %90’ın altına düşmesi
- Göğüs ağrısıyla uyanma
- Gündüz aşırı uyku atakları
Uyku apnesi tanısı için göğüs hastalıkları veya nöroloji uzmanına başvurulmalıdır. Tedavi edilebilir bir hastalık olmakla birlikte, erken müdahale hayati komplikasyonları önler.
