Obstrüktif Uyku Apnesi (OSAS), uyku sırasında tekrarlayan nefes kesilmeleriyle karakterize ciddi bir solunum bozukluğudur. Üst solunum yollarındaki tıkanıklıklar nedeniyle oksijen seviyesi düşer ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Tedavi edilmezse kalp yetmezliği gibi hayati riskler oluşturabilir.
OSAS Nedir?
Uyku sırasında dil kökü veya yumuşak damağın gevşeyerek hava yolunu tıkaması sonucu oluşur. Nefes durmaları 10 saniyeden uzun sürer ve gecede yüzlerce kez tekrarlayabilir. Bu durum beyne oksijen gitmesini engelleyerek mikro uyanıklıklara yol açar. Erkeklerde, kilo fazlası olanlarda ve ileri yaş gruplarında daha sık görülür.
Belirtileri Nelerdir?
- Gürültülü horlama: Neredeyse her gece devam eden ve oda arkadaşını rahatsız eden horlama
- Nefes kesilmeleri: Uykuda gözlemlenen 10-30 saniyelik solunum durmaları
- Gündüz aşırı uyku hali: İşte veya araç kullanırken kontrol edilemeyen uyku atakları
- Sabah baş ağrısı: Oksijen yetersizliğine bağlı zonklayıcı ağrılar
- Konsantrasyon bozukluğu: Unutkanlık ve odaklanma güçlüğü
- Gece terlemeleri: Nefes çabasına bağlı aşırı terleme
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Anatomik Faktörler: Büyük bademcik, çene yapısı geriliği, kalın boyun çevresi (>43 cm erkek, >40 cm kadın)
- Yaşam Tarzı: Obezite (VKİ >30), alkol/sedatif kullanımı, sigara
- Hastalıklar: Hipotiroidi, polikistik over sendromu, nörolojik bozukluklar
- Genetik: Aile öyküsü riski 2-4 kat artırır
Teşhis Yöntemleri
- Polisomnografi (PSG): Hastanede gece boyu beyin dalgaları, oksijen seviyesi ve solunum hareketlerinin kaydedildiği altın standart test.
- Evde Uyku Testi: Basitleştirilmiş cihazlarla solunum eforu ve oksijen satürasyonunun ölçümü.
- KBB Muayenesi: Endoskopi ile hava yolu darlığının değerlendirilmesi.
- Epworth Uykululuk Ölçeği: Gündüz uyku eğiliminin skorlanması.
Tedavi Seçenekleri
- CPAP (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı): Uyku sırasında maske ile basınçlı hava vererek hava yolunu açık tutan en etkili yöntem.
- Ağız İçi Aletler: Alt çeneyi öne çekerek dil kökünün geriye düşmesini önleyen protezler.
- Cerrahi Müdahaleler:
- UPPP (Uvulopalatofaringoplasti): Yumuşak damak ve bademciklerin küçültülmesi
- MMA (Maksillomandibular İlerletme): Çene kemiklerinin öne alınması
- Hipoglossus Sinir Stimülasyonu:** Dil kaslarını uyaran implante cihaz
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo verme (VKİ <25), alkol-sigara bırakma, yan yatış pozisyonu
Komplikasyonlar ve Riskler
- Kardiyovasküler: Hipertansiyon, kalp krizi, inme, aritmi
- Metabolik: İnsülin direnci, tip 2 diyabet
- Nörolojik: Depresyon, anksiyete, demans riskinde artış
- Yaşam Kalitesi: Trafik kazaları (7 kat artmış risk), cinsel işlev bozuklukları
Korunma ve Öz Yönetim
- Kilo Kontrolü: %10 kilo kaybı apne şiddetini %30 azaltır
- Uyku Hijyeni: Düzenli uyku saatleri, yatak odasının karanlık/sessiz olması
- Pozisyonel Terapi: Sırtüstü yatmayı önleyen özel yastıklar veya sırt çantaları
- Nefes Egzersizleri: Diyafram nefesi ile üst solunum kaslarını güçlendirme
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Göğüs hastalıkları veya nöroloji uzmanları ilk başvuru noktasıdır. Teşhis sonrası tedavi sürecinde KBB hekimleri, diş hekimleri (ağız içi aletler için) ve uyku merkezleri multidisipliner yaklaşım sağlar. Horlama ve nefes durması şikayetleri olanların vakit kaybetmeden polisomnografi yaptırması hayati önem taşır.
