Topuk çivisi (kalkaneal spur), topuk kemiğinin altında anormal kemik çıkıntısı oluşmasıdır. Plantar fasiit ile sıklıkla ilişkilendirilen bu durum, özellikle sabah ilk adımlarda şiddetli ağrıya yol açar. Uzun süreli ayakta durma, obezite ve uygun olmayan ayakkabı kullanımı başlıca risk faktörleridir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Sabah yataktan kalkınca ilk adımlarda bıçak saplanır tarzda ağrı
- Uzun süre oturma sonrası topukta sertleşme hissi
- Topuk altında elle hissedilebilen kemik çıkıntı
- Yürüyüş sırasında ağrının ayak kavisine yayılması
- Ayakkabı içinde rahatsız edici basınç hissi
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Plantar fasya adı verilen bağ dokusunun kronik zorlanması, topuk çivisi oluşumunu tetikler. Bu zorlanmaya yol açan faktörler:
- Düz tabanlık veya çukur ayak gibi anatomik bozukluklar
- Sert zeminde uzun süre yürüme/koşma (özellikle atletlerde)
- Aşırı kiloya bağlı topuk bölgesine fazla yük binmesi
- Yetersiz destekli ayakkabılar ve topuklu giyim alışkanlığı
- İleri yaşa bağlı yağ yastıkçığının incelmesi
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Topukta hassasiyet ve çıkıntı palpasyonu
- Röntgen: Kemik çıkıntının boyutunu ve konumunu gösterir
- Ultrason: Plantar fasyadaki kalınlaşma ve ödemi değerlendirir
- MR: Yumuşak doku hasarı şüphesinde detaylı görüntüleme
Tedavi Seçenekleri
Konservatif Tedaviler:
- Ortez Destekleri: Topuk yastıklı özel tabanlıklar (podiatrist onaylı)
- ESWT (Şok Dalga Tedavisi): %70-80 başarı oranıyla doku iyileşmesini uyarır
- Fizikoterapi: Germe egzersizleri ve derin doku masajı
- İlaç Tedavisi: NSAİİ’ler ve topikal kortikosteroid enjeksiyonları
Cerrahi Müdahale:
- Endoskopik Plantar Fasyotomi: Dirençli vakalarda fasyanın gevşetilmesi
- Çıkıntı Rezeksiyonu: Kemik spur’un temizlenmesi (nadiren gerekli)
Evde Uygulanabilecek Yöntemler
- Buz Masajı: Günde 3 kez 15 dakika topuğa buz uygulaması
- Gece Ateli: Plantar fasyayı gece boyu uzun tutan özel cihazlar
- Epsom Tuzu Banyosu: Ilık suda 20 dakika ayak bekletme
Önleyici Stratejiler
- Ayakkabı seçiminde topuk desteği ve şok emici taban önceliği
- Kilo kontrolüyle topuk bölgesine binen yükün azaltılması
- Asfalt gibi sert zeminlerde uzun süre yürümekten kaçınma
- Düzenli kalf (baldır) germe egzersizleri
İyileşme Süreci ve Prognoz
Uygun tedaviyle 6-10 haftada belirgin iyileşme görülür. Kronik vakalarda tam iyileşme 6 aya kadar uzayabilir. Tedavi sonrası nüks oranı %10’un altındadır. Erken müdahale edilen hastaların %90’ında cerrahi gereksinimi oluşmaz.
