Sıtma nöbeti, Plasmodium parazitinin neden olduğu ve anofel sivrisinekleriyle bulaşan sıtma hastalığının en tipik belirtisidir. Titreme, yüksek ateş ve terleme üçlüsüyle karakterize bu nöbetler, tedavi edilmediğinde hayati riske yol açabilir. Özellikle tropikal bölgelerde yaygın olan bu hastalık, dünya genelinde yılda 240 milyon vaka ile önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Sıtma Nöbetinin Belirtileri
Nöbetler genellikle üç evrede ilerler:
- Titreme Evresi: 15-60 dakika süren şiddetli üşüme ve titreme
- Ateş Evresi: 40°C’ye varan yüksek ateş, baş ağrısı ve kas krampları
- Terleme Evresi: Yoğun terleme ve yorgunluk hissi
Sıtma Türleri ve Risk Faktörleri
Plasmodium falciparum en tehlikeli tür olup beyin tutulumu (serebral sıtma) yapabilir. P. vivax ve P. ovale karaciğerde uyku formunda kalarak nükslere neden olur. Risk grupları arasında hamileler, 5 yaş altı çocuklar, bağışıklığı baskılanmış bireyler ve sıtmalı bölgelere seyahat edenler yer alır.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Yayma Testi: Mikroskopta parazitin direkt görülmesi (altın standart)
- Hızlı Tanı Testleri: Parazit antijenlerinin tespiti
- PCR: Düşük parazit yüklerinde kullanılır
- Karaciğer Fonksiyon Testleri: Komplikasyonları değerlendirmek için
Tedavi Protokolleri
Tedavi parazit türüne ve direnç durumuna göre planlanır:
- Komplike Olmayan Sıtma: Artemisinin türevi kombinasyonları (ACT)
- P. vivax/P. ovale: Klorokin + Primaquin (karaciğerdeki uyku formları temizler)
- Ağır Sıtma: İntravenöz artesunat veya kinin
Komplikasyonlar
- Serebral sıtma (bilinç kaybı, nöbet)
- Akut böbrek yetmezliği
- Şiddetli anemı
- Hipoglisemi
- Akciğer ödemi
Korunma Stratejileri
- Kimyasal Profilaksi: Seyahat öncesi doksisiklin veya atovakuon/proguanil
- Sivrisinek Mücadelesi: DEET içeren repellentler, permethrin emdirilmiş cibinliklar
- Çevresel Önlemler: Durgun suların drenajı, larvalar için biyolojik kontrol
- Aşı: RTS,S/AS01 aşısı orta düzeyde koruma sağlar
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- Bilinç bulanıklığı veya nöbet
- İdrar çıkışında azalma
- Solunum güçlüğü
- Şiddetli kanama
Endemik bölgelerde ateş şikayeti olan her hasta sıtma açısından değerlendirilmelidir. Erken tanı ve tedavi mortaliteyi %90 azaltır.
