Simetri hastalığı (simetri takıntısı), obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) özel bir alt tipidir. Bu rahatsızlıkta bireyler, nesnelerin belirli bir düzende olması veya hareketlerin simetrik şekilde tekrarlanması konusunda yoğun takıntılar yaşar. İşlevselliği ciddi şekilde etkileyen bu durumun detayları:
Simetri Hastalığı Nedir?
Simetri takıntısı, bireyin çevresindeki nesnelerin mükemmel simetrik düzende olması gerektiğine dair ısrarcı düşüncelerle karakterizedir. Örneğin:
- Kitapların açılarının tam eşit olması
- Ayakkabıların paralel şekilde dizilmesi
- Adımların çift sayıda atılması
Bu düzen bozulduğunda yoğun kaygı ve huzursuzluk ortaya çıkar.
Belirtiler ve Günlük Yaşama Etkileri
- Takıntılar (Obsesyonlar): "Eşyalar düzensizse başıma kötü bir şey gelecek" gibi mantık dışı korkular.
- Zorlantılar (Kompulsiyonlar): Nesneleri saatlerce düzeltme, dokunma veya sayma ritüelleri.
- Fiziksel Tükenmişlik: Tekrarlayan hareketler nedeniyle kas ağrıları.
- Sosyal İzolasyon: Misafirlerin eşyaları "bozması" endişesiyle insanlardan kaçınma.
Nedenleri ve Tetikleyiciler
- Biyolojik Faktörler: Beyindeki bazal ganglion ve frontal lob işlev bozuklukları.
- Genetik Yatkınlık: Ailede OKB öyküsü varsa risk 4 kat artar.
- Çevresel Etkenler: Travmatik olaylar veya katı disiplinli yetiştirilme tarzı.
Teşhis Süreci
Tanı için psikiyatrist şu kriterleri değerlendirir:
- Klinik Görüşme: Takıntı ve zorlantıların süresi, şiddeti (günde 1 saatten fazla zaman alması).
- Ölçekler: Yale-Brown OKB Ölçeği ile semptom şiddeti ölçülür.
- Ayırıcı Tanı: Anksiyete bozuklukları veya otizm spektrumundan ayırt edilir.
Tedavi Yöntemleri
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
- Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP): Hastanın düzensiz durumlarla yüzleşmesi ve ritüel yapmadan dayanması sağlanır. Örneğin çarpık duran bir tabloyu düzeltmeden oturmak.
- Bilişsel Yeniden Yapılandırma: "Mükemmel düzen olmazsa felaket olur" inancının sorgulanması.
2. İlaç Tedavisi:
- SSRI Grubu: Sertralin (100-200 mg/gün) veya Fluvoksamin (200 mg/gün).
- SNRI: Venlafaksin (etki yoksa SSRI’ya alternatif).
- Tedavi Süresi: İlk yanıt 4-6 haftada alınır, en az 1 yıl sürdürülür.
3. Beyin Temelli Tedaviler (Direçli Vakalarda):
- TMU (Transkraniyal Manyetik Uyarım): Beynin anormal aktivite gösteren bölgelerine odaklanır.
- Derin Beyin Stimülasyonu: Sadece ilaç/terapiye yanıt vermeyen şiddetli vakalarda.
Hasta ve Yakınları İçin Pratik Öneriler
- Rutin Oluşturma: Yemek saati, uyku gibi günlük aktiviteleri planlamak kaygıyı azaltır.
- Düzen Sınırı Belirleme: Günde 10 dakikayı geçmeyen "düzeltme izni" vermek.
- Destek Grupları: OKB Derneği’nin simetri takıntılı bireyler için özel programları.
İyileşme Sürecinde Kritik Noktalar
- Nüks Önleme: Stresli dönemlerde semptomlar artabilir, erken müdahale planı hazırlanmalı.
- Bütüncül Yaklaşım: Yoga veya nefes egzersizleri ile medikal tedavi desteklenmeli.
- Aile Eğitimi: Yakınların "düzelt" uyarıları yerine "kaygınla baş etmene yardım edeyim" demesi.
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Ritüeller nedeniyle yemek/içmek unutuluyorsa,
- Ciltte yara oluşacak kadar nesnelere dokunuluyorsa,
- İntihar düşünceleri eşlik ediyorsa.
