Silsamyeli hastalığı (Salmonelloz), Salmonella bakterilerinin neden olduğu yaygın bir bağırsak enfeksiyonudur. Genellikle kontamine gıda veya su tüketimiyle bulaşır ve şiddetli ishal, ateş ve karın kramplarına yol açar. Özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve bağışıklığı baskılanmış bireylerde ciddi seyredebilir.
Silsamyeli Hastalığı Nedir?
Salmonella enterica bakterisinin 2.600’den fazla alt türü insanlarda enfeksiyona yol açar. En yaygın tipler S. Typhimurium ve S. Enteritidis‘tir. Bakteriler ince bağırsakta çoğalarak mukozal inflamasyon ve sıvı kaybına neden olur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yılda 150 milyon insanı etkileyen küresel bir halk sağlığı sorunudur.
Nasıl Bulaşır?
- Gıda Kaynaklı: Çiğ/az pişmiş yumurta, tavuk eti, pastörize edilmemiş süt
- Su Kaynaklı: Kanalizasyon karışmış içme suları
- Hayvan Teması: Sürüngenler (kaplumbağa, yılan), kümes hayvanları
- Kişiden Kişiye: Hijyen eksikliği olan ortamlarda fekal-oral yol
Belirtiler ve Klinik Seyir
Enfeksiyon 6-72 saat sonra ani başlar. Başlıca semptomlar:
- 38°C üzerinde ateş ve titreme
- Sulu, bazen kanlı ishal (günde 10-15 kez)
- Şiddetli karın krampları
- Baş ağrısı, kas ağrıları, bulantı
Semptomlar genellikle 4-7 gün sürer. Bağışıklığı zayıf bireylerde bakteremi veya menenjit gelişebilir.
Teşhis Yöntemleri
- Dışkı Kültürü: Altın standart yöntem. Örnekler selenit broth besiyerinde incelenir.
- Kan Testleri: Lökositoz ve CRP yükselmesi
- Hızlı Antijen Testleri: Rektal sürüntüde bakteri antijenleri saptanır
- PCR: Özellikle salgınlarda genotip tayini için kullanılır
Tedavi Protokolleri
- Rehidrasyon: Oral rehidratasyon solüsyonları veya IV sıvı desteği
- Diyet: Muz, pirinç, elma püresi içeren BRAT diyeti
- Antibiyotikler: Sadece şiddetli vakalarda (bebekler, yaşlılar, immün yetmezlik) siprofloksasin veya azitromisin
- Probiyotikler: Lactobacillus türleri iyileşmeyi hızlandırır
Risk Grupları
- 5 yaş altı çocuklar (özellikle 12 ay altı bebekler)
- 65 yaş üstü bireyler
- HIV/AIDS, kanser kemoterapisi alanlar
- Orak hücre anemisi hastaları
- Antiasit veya proton pompa inhibitörü kullananlar
Komplikasyonlar
- Reaktif Artrit: Enfeksiyondan 2-4 hafta sonra eklem ağrısı
- Bakteriyemi: Bakterilerin kana karışması (%5-10 vakada)
- Osteomiyelit: Protezli hastalarda kemik enfeksiyonu
- Reiter Sendromu: Artrit, üretrit ve konjonktivit triadı
Korunma Stratejileri
- Mutfak Güvenliği:
- Tavuk eti iç sıcaklığı 74°C’ye ulaşmalı
- Çiğ yumurta ile hazırlanmış mayonez/kremalardan kaçının
- Hijyen:
- Mutfak yüzeylerinde %10 çamaşır suyu solüsyonu
- Sürüngen teması sonrası el dezenfeksiyonu
- Gıda Depolama:
- Buzdolabında çiğ etler ayrı bölmede saklanmalı
- Artan yemekler 2 saat içinde buzdolabına konmalı
Salgın Yönetimi
Toplu enfeksiyon durumunda:
- Halk sağlığı birimlerine bildirim zorunludur
- Restoran/kantin denetimleri artırılır
- Su şebekesinde klor seviyeleri kontrol edilir
Hamilelikte Özel Durumlar
Gebelikte geçirilen enfeksiyonlar:
- Düşük riskini artırmaz
- Bakteremi durumunda seftriakson güvenle kullanılabilir
- Yenidoğanda menenjit riskine karşı doğum sonrası bebek takibi
