Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin istemsiz olarak tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterize bir ruh sağlığı durumudur. Bu döngü, günlük yaşamı önemli ölçüde kısıtlayabilir ve yoğun sıkıntıya yol açabilir.

OKB’nin Temel Özellikleri
Obsesyonlar, zihni sürekli meşgul eden, kontrol edilemeyen ve kaygı uyandıran düşünceler veya imgelerdir. Kompulsiyonlar ise bu kaygıyı geçici olarak azaltmak için tekrarlanan davranışlar veya zihinsel ritüellerdir. Örneğin, mikrop bulaşma korkusu (obsesyon) el yıkama ritüellerine (kompulsiyon) neden olabilir.

Yaygın Obsesyon Türleri

• Kirlenme veya mikrop kapma korkusu
• Kendine veya başkalarına zarar verme düşünceleri
• Simetri, düzen ve kesinlik ihtiyacı
• Dini veya cinsel içerikli istenmeyen düşünceler
• İşleri belirli sayılarda yapma zorunluluğu

Sık Görülen Kompulsiyonlar

• Aşırı temizlik veya el yıkama
• Nesneleri belirli düzende sıralama
• Kontrol etme (kapı kilitleri, ocak)
• İçinden sayı sayma veya kelimeleri tekrarlama
• Sessizce dua etme veya mantık yürütme

OKB’nin Nedenleri

• Biyolojik Faktörler: Beyindeki serotonin dengesizliği, bazal ganglion işlev bozuklukları
• Genetik: Birinci derece akrabalarda OKB varlığı riski 2-5 kat artırır
• Çevresel Etkenler: Çocukluk travmaları, kronik stres, enfeksiyonlar (PANDAS)
• Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçilik, aşırı sorumluluk duygusu

Teşhis Süreci
Tanı için Yale-Brown OKB Ölçeği (Y-BOCS) gibi klinik değerlendirme araçları kullanılır. DSM-5 kriterlerine göre:

1. Obsesyon veya kompulsiyonların varlığı
2. Davranışların günde 1 saatten fazla zaman alması
3. Belirgin işlev kaybı veya sosyal sorunlar

Tedavi Yöntemleri

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):

   • Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP): Korkulan durumla yüzleştirilirken kompulsiyon engellenir
   • Bilişsel Yeniden Yapılandırma: İşlevsiz düşüncelerin mantıksal analizi

2. İlaç Tedavisi:

   • SSRI’lar (Sertralin, Fluvoksamin): 10-12 haftada etki başlar
   • Klomipramin: Tedaviye dirençli vakalarda tercih edilir

3. Derin Beyin Stimülasyonu:

   • İlaç ve terapiye yanıt vermeyen şiddetli vakalarda uygulanır

Yaşam Önerileri

• Düzenli uyku ve egzersiz stresi azaltır
• Yoga ve nefes teknikleri anksiyeteyi yönetmede yardımcıdır
• OKB destek grupları deneyim paylaşımı sağlar
• Alkol ve kafeinden kaçınmak semptomları kötüleştirebilir

Önemli Uyarılar

• Kompulsiyonlara teslim olmak kısır döngüyü güçlendirir
• İlaçlar aniden kesilirse "çekilme sendromu" görülebilir
• Hamilelikte SSRI kullanımı psikiyatrist gözetiminde olmalıdır

Profesyonel yardım için psikiyatri uzmanına başvurulmalıdır. Erken müdahale tedavi başarısını artırır.