Saç mantarı (tinea capitis), saçlı deri ve saç köklerini etkileyen bulaşıcı bir mantar enfeksiyonudur. Özellikle çocuklarda yaygın olarak görülen bu hastalık, kaşıntılı döküntüler, saç dökülmesi ve kırılmalarla karakterizedir. Erken teşhis ve doğru tedavi, kalıcı saç kaybını önlemek açısından kritik öneme sahiptir.
Saç Mantarının Nedenleri
Hastalığa genellikle Trichophyton ve Microsporum türü mantarlar yol açar. Bu mantarlar, enfekte kişilerden direkt temas veya tarak, havlu, şapka gibi kişisel eşyaların paylaşımıyla bulaşır. Nemli ortamlar, hijyen eksikliği ve bağışıklık sisteminin zayıf olması riski artırır. Hayvanlar (kedi, köpek) da taşıyıcı olabilir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Saçlı Deride Kızarıklık: Kaşıntılı, pul pul döküntülerle başlar.
- Saç Kırılması: Enfekte bölgelerde saçlar diplerinden kırılır, "kara nokta" görünümü oluşur.
- Halka Şeklinde Lezyonlar: Kırmızı halkalar halinde yayılan döküntüler.
- Lenf Bezi Şişmesi: Boyun ve ensede ağrılı şişlikler.
- Şiddetli Kaşıntı: Özellikle geceleri artan rahatsız edici kaşıntı.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda Wood lambası incelemesi (mantar floresan verir) ve saç kökü kazıntısının mikroskobik analizi altın standarttır. Mantar kültürü, enfeksiyonun türünü belirlemek için kullanılır. Şüpheli durumlarda saçlı deri biyopsisi gerekebilir.
Tedavi Süreci
- Antifungal İlaçlar:
- Oral Tedavi: Griseofulvin (6-8 hafta) veya terbinafin (4 hafta).
- Topikal Tedavi: Şampuanlar (ketokonazol %2) lezyonların yayılmasını önler.
- Destekleyici Bakım:
- Enfekte bölgeleri sabunlu suyla temizlemek.
- Tarak, havlu gibi eşyaları dezenfekte etmek.
- İnatçı Enfeksiyonlar: Bağışıklık yetmezliği varsa flukonazol kullanılır.
Komplikasyonlar ve Riskler
Tedavi edilmezse kerion adı verilen ağrılı, irin dolu şişlikler gelişebilir. Bu durum kalıcı saç kaybı ve skarlaşmaya yol açar. Enfeksiyonun yayılması sonucu vücutta mantar plakları oluşabilir.
Korunma Stratejileri
- Kişisel eşyaları (tara, havlu) paylaşmamak.
- Kuaförlerde dezenfekte edilmemiş alet kullanmamak.
- Evcil hayvanlarda mantar şüphesinde veterinere başvurmak.
- Ortak kullanım alanlarında (spor salonu) terlik giymek.
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Saç dökülmesiyle birlikte kaşıntılı kızarıklık varsa.
- Saçlarda nedensiz kırılma ve "kara nokta" oluşumu gözleniyorsa.
- Evde tedaviye rağmen semptomlar 2 haftada gerilemiyorsa.
Çocuklarda Özel Durumlar
Okul çağı çocukları bulaşma açısından yüksek risk altındadır. Tedavi başladıktan 48 saat sonra okula dönülebilir. Aile üyelerinin de tarama yaptırması önerilir.
Saç mantarı, doğru tedaviyle tamamen iyileşebilen bir enfeksiyondur. Ancak tekrarlamayı önlemek için tedavi süresini tamamlamak ve koruyucu önlemlere dikkat etmek esastır. Dermatoloji uzmanı takibi, olası komplikasyonları engellemede hayati rol oynar.
